Χωρίς αμφιβολία το λαμπερό πνεύμα του Ρίτσαρντ Φάινμαν σημάδεψε τη φυσική του 20ού αιώνα. Ωστόσο, με το αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Σίγουρα θα αστειεύεστε, κύριε Φάινμαν» ο επιστήμονας που συνέβαλε στην επέκταση της Θεωρίας της Κβαντικής ηλεκτροδυναμικής (και τιμήθηκε γι’ αυτό με το βραβείο Νομπέλ) δεν έχει στόχο να περιγράψει τα επιστημονικά κατορθώματά του. Αντιθέτως, με μεγάλη τιμιότητα ο Φάινμαν περιγράφει περιστατικά της ζωής του τα οποία δεν είναι πάντοτε κολακευτικά. Αρχίζοντας από την παιδική ηλικία του και συνεχίζοντας στα χρόνια των σπουδών, την εποχή που εργαζόταν για το πρόγραμμα Μανχάταν, στο πέρασμά του από το Πανεπιστήμιο Κορνέλ και την τελική εγκατάστασή του στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας, ο Φάινμαν μας επιτρέπει να ρίξουμε μια ματιά στην προσωπικότητα και την ψυχή του. Ο μη συμβατικός τρόπος σκέψης του, από τον οποίο γεννήθηκαν τα περιβόητα διαγράμματά του (που περιέγραφαν χωρίς την ανάγκη εξισώσεων τα φαινόμενα της κβαντικής ηλεκτροδυναμικής), αντανακλάται πλήρως στην καθημερινή ζωή του: ο Φάινμαν επιλέγει να αγνοεί τις συμβατικές συμπεριφορές και να λέει πάντοτε αυτό που σκέφτεται (είτε αυτό αφορά υψηλά ισταμένους της κυβέρνησης είτε συναδέλφους του). Το παρακάτω απόσπασμα από το βιβλίο του είναι αποκαλυπτικό για τον χαρακτήρα του ανδρός. Αναφέρεται σε μια περίοδο κατά την οποία ο Φάινμαν είχε κληθεί να κρίνει τα σχολικά βιβλία Φυσικής και αφού εργάστηκε για αυτό αρκετές εβδομάδες και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά συνήθως γράφονται από άτομα που δεν κατέχουν το θέμα και ως εκ τούτου είναι άθλια, παραθέτει το παρακάτω παράδειγμα για να μας πει τι θα περίμενε από ένα σχολικό βιβλίο, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει το δημιουργικό του πνεύμα:



Το βιβλίο άρχιζε με τέσσερις εικόνες: ένα κουρδιστό παιχνίδι, ένα αυτοκίνητο, ένα παιδί που οδηγούσε ποδήλατο και κάτι άλλο. Από κάτω υπήρχε η ερώτηση: «Τι τα κάνει να κινούνται;»…


Θυμήθηκα τι θα έλεγε ο πατέρας μου: «Το καθετί κινείται επειδή ο Ηλιος λάμπει». Και μετά θα αρχίζαμε μια απολαυστική συζήτηση.


«Οχι, το παιχνίδι κινείται επειδή κουρδίζεται το ελατήριο» θα έλεγα.


«Και πώς κουρδίζεται το ελατήριο;» θα ρωτούσε εκείνος.


«Εγώ το κουρδίζω».


«Και πώς βρίσκεις τη δύναμη για να το κουρδίσεις;».


«Τρώγοντας».


«Μα η τροφή παράγεται επειδή ο Ηλιος λάμπει. Οπότε όλα αυτά τα πράγματα κινούνται επειδή ο Ηλιος λάμπει!». Ετσι θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι η κίνηση είναι απλώς μετατροπή της ηλιακής ενέργειας.


Γύρισα σελίδα. Να οι απαντήσεις του βιβλίου: Για το παιχνίδι «η ενέργεια το κάνει να κινείται», για το παιδί στο ποδήλατο «η ενέργεια το κάνει να κινείται», για το καθετί «η ενέργεια το κάνει να κινείται». Αλλά αυτό δεν σήμαινε τίποτε. Υποθέστε ότι αντί για την ενέργεια έλεγε η «αντεβρέστη»: «Η αντεβρέστη το κάνει να κινείται». Με τον τρόπο αυτόν το παιδί δεν μαθαίνει τίποτε. Η ενέργεια είναι απλώς μια λέξη!».


Περιττό να σημειώσουμε ότι το βιβλίο, το οποίο διαβάζεται με ευκολία από όλους και είναι ιδιαίτερα απολαυστικό, αξίζει να διαβαστεί από επίδοξους φυσικούς και ιδιαιτέρως εκπαιδευτικούς οι οποίοι θα ανακαλύψουν εμπνευσμένες ιδέες για να εκπληρώσουν καλύτερα το δύσκολο έργο τους.


Το βιβλίο του Μλοντίνοφ «Το Ουράνιο Τόξο του Φάινμαν» αναφέρεται στη γνωριμία του συγγραφέα με τον κολοσσό της φυσικής: ο ένας ήταν νέος και ανασφαλής παρά την κατάληψη μιας αξιοζήλευτης θέσης στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Καλιφόρνιας αμέσως μετά τη διδακτορική διατριβή του. Ο άλλος έφθανε στο τέλος της σύντομης σχετικά ζωής του (ο Φάινμαν πέθανε σε ηλικία 69 ετών έπειτα από μάχη με τον καρκίνο). Ο νεαρός Μλοντίνοφ επεδίωξε τη συντροφιά του μεγάλου δασκάλου προκειμένου να συζητήσει τις αμφιβολίες του για την επιστήμη, το δημιουργικό πνεύμα, τη φυσική. Αυτούς τους προβληματισμούς αναπτύσσει στο βιβλίο του το οποίο είναι πολύ πιο «επιστημονικό» σε σχέση με το αυτοβιογραφικό του Φάινμαν. Εκείνο όμως που κάνει το βιβλίο αποκαλυπτικό του χαρακτήρα του Φάινμαν είναι η μεταφορά αυτούσιων κομματιών από τις συζητήσεις των δύο ανδρών τις οποίες ο Μλοντίνοφ είχε μαγνητοφωνήσει.