Οταν σε ένα επιστημονικό συνέδριο συγκεντρώνονται περισσότεροι από 6.000 έγκριτοι ειδικοί στον τομέα τους από 85 χώρες και των πέντε ηπείρων, διεξάγονται μεταξύ άλλων 130 επιστημονικές συνεδρίες και 30 συμπόσια, παρουσιάζονται 1.900 αναρτημένες ανακοινώσεις και συμμετέχουν περισσότερες από 150 εταιρείες του τομέα των φαρμάκων αλλά και των νέων τεχνολογιών, δεν μπορεί παρά να «γεννηθούν» πολλά νέα. Αυτό ακριβώς συνέβη κατά τη διάρκεια του 15ου Πανευρωπαϊκού Συνεδρίου της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας (European Academy of Dermatology and Venereology, EADV) με τίτλο «Από τον Ιπποκράτη στη Σύγχρονη Δερματολογία» που έλαβε χώρα στη Ρόδο από τις 4 ως τις 8 Οκτωβρίου. «Το Βήμα» βρέθηκε στο συνέδριο, ένα από τα μεγαλύτερα που έχουν διεξαχθεί στον συγκεκριμένο τομέα τα τελευταία χρόνια, και παρακολούθησε τη «γέννηση» πολλών νέων – καλών και κακών – που αφορούν το μεγαλύτερο όργανο του σώματός μας, το δέρμα, το αναπόσπαστο αυτό «περιτύλιγμα» με το οποίο ερχόμαστε στη ζωή και οφείλουμε να προστατεύουμε προκειμένου να μας προστατεύει και εκείνο από κάθε λογής εχθρούς. Ας αρχίσουμε από τα άσχημα νέα: επιδημιολογικά στοιχεία μαρτυρούν «έκρηξη» των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων – ακόμη και ξεχασμένων επί δεκαετίες, όπως η σύφιλη – σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, ενώ παράλληλα οι στυγνοί αριθμοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου του δέρματος. Δεν έλειψαν όμως και τα καλά νέα: καινούργιες θεραπευτικές προσεγγίσεις, φαρμακευτικές και μη, για σοβαρές παθήσεις του δέρματος, όπως ο καρκίνος, το έκζεμα, η ψωρίαση και η ακμή, αλλά και καινούργιες διαγνωστικές μέθοδοι και μηχανήματα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε για να σας δώσουμε μια… πρόγευση μεθόδους που μειώνουν σημαντικά την ανάγκη βιοψίας, άλλες που αφορούν την ίαση ορισμένων μορφών καρκίνου με την εφαρμογή μιας… αλοιφής, αλλά και αποτελεσματικά νέα βιολογικά φάρμακα για την ψωρίαση.
Απογοητευτική εικόνα παρουσιάστηκε σε ό,τι αφορά τα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου του δέρματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Αύξηση εμφανίζουν σύμφωνα με τους ειδικούς τόσο τα επιθηλιακά καρκινώματα (βασικοκυτταρικό και ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα) όσο και τα μελανώματα (η πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος). Οι λόγοι για την εκρηκτική αυτή αύξηση αφορούν τόσο την αλόγιστη έκθεση στον ήλιο όσο και την παράταση της ζωής του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά και τα αποτελεσματικότερα διαγνωστικά «όπλα» που έχουν πλέον οι γιατροί στα χέρια τους και τα οποία επιτρέπουν πιο έγκαιρη διάγνωση.
Πτώση της θνησιμότητας από μελάνωμα
Στο συνέδριο έγινε ιδιαίτερη μνεία στις εκστρατείες ενημέρωσης για το μελάνωμα που διεξάγονται τα τελευταία χρόνια τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, καθώς δείχνουν να αποδίδουν σημαντικούς καρπούς. Το αποτέλεσμα σήμερα είναι η θνησιμότητα εξαιτίας μελανώματος να έχει πέσει σε ποσοστό μικρότερο του 40%, τη στιγμή που το 1950 ήταν της τάξεως του 90%.
Διαγνωστικά όπλα
Η δερματοσκόπηση με χρήση υπολογιστών βοηθά στο να μειώνεται σημαντικά η ανάγκη βιοψίας, σημείωσαν οι επιστήμονες. Η hi-tech δερματοσκόπηση επιτρέπει στους ειδικούς να «βλέπουν» σε βάθος πολλές στιβάδες του δέρματος, να προβάλλουν τις εικόνες σε μια οθόνη και μέσω προγραμμάτων υψηλής ανάλυσης να λαμβάνουν πληροφορίες σχεδόν ίδιες με αυτές που δίνει μια βιοψία. Κατά το συνέδριο παρουσιάστηκαν επίσης νέα περαιτέρω στοιχεία σχετικά με τη χρήση καινούργιων θεραπευτικών μεθόδων για τα επιφανειακά, επιθηλιακά καρκινώματα. Τα στοιχεία αφορούν την ουσία ιμικουιμόδη που χορηγείται – το τελευταίο διάστημα και στη χώρα μας – σε μορφή αλοιφής και η οποία αποτελεί έναν τοπικό ανοσοτροποποιητή. Σε πολύ επιφανειακά καρκινώματα η εφαρμογή της φαίνεται ότι καταργεί την ανάγκη επέμβασης! Οι ειδικοί τόνισαν βέβαια ότι μόνο ο γιατρός μπορεί να κρίνει τις κατάλληλες περιπτώσεις για την εφαρμογή της συγκεκριμένης θεραπείας. Λόγος έγινε και για την κρυοθεραπεία, η οποία χρησιμοποιείται ευρύτατα πλέον και έχει επίσης μειώσει την ανάγκη της χειρουργικής επέμβασης.
Δριμύτερα τα αφροδίσια νοσήματα
Ανησυχητικές τάσεις σε ό,τι αφορά την αναβίωση ξεχασμένων εχθρών του παγκόσμιου πληθυσμού εμφανίζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας, όπως επεσήμαναν οι επιστήμονες. Μετά την εμφάνιση του AIDS τη δεκαετία του 1980, τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα παρουσίασαν εντυπωσιακή κάμψη, καθώς ο φόβος έφερε μαζί του τη μονογαμία και την τακτική χρήση προφυλακτικού. Η μείωση ήταν τέτοια ώστε στην τότε Ευρώπη των «15» να θεωρείται ότι τα κλασικά αφροδίσια νοσήματα αποτελούσαν πλέον «είδος σχεδόν εξαφανισμένο».
Οσον αφορά τους ελληνικούς αριθμούς, πριν από το 1982 καταγράφονταν στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» 300 περιστατικά σύφιλης ετησίως. Δέκα χρόνια αργότερα ο αριθμός αυτός μειώθηκε στα δύο ή τρία κρούσματα τον χρόνο. Το βασικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό όμως της ασθενούς μνήμης έκανε δυστυχώς και σε αυτή την περίπτωση τη… δουλειά του. Η πρόοδος σε ό,τι αφορά τη θεραπεία του AIDS αλλά και το «εικονικό», όπως αποδείχθηκε, σβήσιμο από τον χάρτη των παλιών αφροδίσιων εχθρών, έσβησαν και τον φόβο. Το αποτέλεσμα; Οι θεωρούμενοι εξολοθρευμένοι αντίπαλοι επανήλθαν δριμύτεροι. Ετσι το 2005 στο νοσοκομείο «Συγγρός» κατεγράφη περίπου ίδιος αριθμός κρουσμάτων σύφιλης με εκείνους της προ AIDS εποχής, ενώ το 2006 οι τάσεις δείχνουν ότι τα νούμερα θα είναι ακόμη υψηλότερα! Ιδια ακριβώς εικόνα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, παρουσιάζουν όλες οι χώρες που βρίσκονται γύρω από τα κράτη του πρώην κομμουνιστικού μπλοκ. Ο λόγος; Δεν είναι άλλος από την αθρόα προσέλευση μεταναστών από τις χώρες αυτές, όπου τα συγκεκριμένα νοσήματα ενδημούν. Οι ειδικοί τόνισαν ότι είναι απολύτως απαραίτητο η μνήμη του κοινού να «φρεσκαριστεί» μέσα από εκστρατείες ενημέρωσης σχετικά με αυτούς τους άγνωστους για τις νεότερες γενιές αλλά τελικώς υπαρκτούς εχθρούς της υγείας.
Botox και ξερό ψωμί…
Από το κολλαγόνο και τη σιλικόνη ως σήμερα, η πορεία των ουσιών που καλύπτουν τα ελλείμματα του δέρματος είναι πολύ μεγάλη. Πολλές παρουσιάσεις έγιναν σχετικά με τα νέα fillers, όπως αποκαλούνται, του δέρματος, ωστόσο οι περισσότερες αφορούσαν το υαλουρονικό οξύ, ουσία που χρησιμοποιείται εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά το τελευταίο διάστημα εξελίχθηκε και βελτιώθηκε. Διαφορετικές συγκεντρώσεις του οξέος αυτού μπορούν να καλύψουν σχεδόν όλα τα ελλείμματα του δέρματος (ρυτίδες, ουλές) χωρίς να ελλοχεύει ο κίνδυνος της αλλεργίας με τον οποίο έχουν συνδεθεί παλαιότερες ουσίες που εφαρμόζονται για τον ίδιο σκοπό. Η συγκεκριμένη αισθητική θεραπεία δείχνει μάλιστα να έχει μεγάλη διάρκεια ζωής – έναν χρόνο ή και παραπάνω.
Συγχρόνως η αλλαντοτοξίνη τύπου Α, το γνωστό Botox, αρχίζει πλέον να επεκτείνει τη… δράση του προς τα κατώτερα σημεία του προσώπου από την ανώτερη περιοχή του όπου εφαρμοζόταν ως σήμερα, όπως ανακοινώθηκε στο συνέδριο. Το Βοtox φαίνεται ότι μπορεί να καλύπτει αποτελεσματικά τις ρυτίδες που ξεκινούν από το άκρο της μύτης και πλαισιώνουν το στόμα, αλλά και τις μικρές γραμμές που δημιουργούνται πάνω από τα χείλη των καπνιστών. Οι ειδικοί σημείωσαν για άλλη μία φορά ότι η εφαρμογή της θεραπείας πρέπει να γίνεται μόνον από εκπαιδευμένους γιατρούς.
Μαγικό και ακίνδυνο μαύρισμα
Ισως βέβαια μια ημέρα όλα αυτά να μην είναι απαραίτητα, καθώς το μέλλον δείχνει απόκτηση του πολυπόθητου μαυρίσματος χωρίς έκθεση στον βλαβερό πλέον ήλιο. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου συζητήθηκε η νέα ερευνητική προσέγγιση της δημιουργίας αντηλιακού που θα χαρίζει μπρούντζινο χρώμα χωρίς να απαιτείται ούτε ένα λεπτό έκθεσης στον ήλιο! Πρόκειται για μια κρέμα η οποία στοχεύει τους κατάλληλους υποδοχείς που σχετίζονται με την παραγωγή μελανίνης θέτοντας σε λειτουργία τον φυσικό μηχανισμό μαυρίσματος του οργανισμού. Προς το παρόν πειράματα της νέας προσέγγισης έχουν διεξαχθεί μόνο σε ποντίκια. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι μέσα σε πέντε χρόνια η κρέμα αυτή θα μπορεί να περάσει σε κλινικές δοκιμές στον άνθρωπο.
Ερπης και θηλώματα: θεραπείες και εμβόλια
Καινούργια αντιιικά φάρμακα εναντίον του έρπητος έχουν πλέον στα χέρια τους οι ειδικοί, τα οποία εμφανίζουν καλύτερη φαρμακοδυναμική – δεν χρειάζεται να λαμβάνονται πολλές φορές την ημέρα, όπως συμβαίνει με της παλαιότερης γενιάς αντιιικές θεραπείες. Βέβαια, δεν ήταν δυνατόν στο συνέδριο να μη γίνει λόγος για το πρώτο εμβόλιο ενάντια στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) το οποίο προστατεύει από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και αναμένεται να κυκλοφορήσει σύντομα και στη χώρα μας. Το συγκεκριμένο εμβόλιο θα αποτελέσει κύριο «εργαλείο» για τους δερματολόγους-αφροδισιολόγους, εκτός από τους γυναικολόγους, καθώς είναι μια σημαντική χειρ βοηθείας στη «μάχη» με τα κονδυλώματα τα οποία οφείλονται σε διάφορα στελέχη του HPV.
Ελληνική διάκριση
Η εφετινή επιτυχία της ανάληψης και διεξαγωγής του πανευρωπαϊκού συνεδρίου σε ελληνικό έδαφος έφερε μια δεύτερη ελληνική κατάκτηση. Ο καθηγητής Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός» κ. Ανδρέας Κατσάμπας εξελέγη πανηγυρικά νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας και Αφροδισιολογίας (αναμένεται να αναλάβει την ηγεσία της από το 2008 ως το 2010). Ιδού λοιπόν… από τη Ρόδο τα μεγάλα άλματα στους τομείς της δερματολογίας και της αφροδισιολογίας:
Καινούργια θεραπεία για το έκζεμα
Μεγάλη ήταν η «σοδειά» σε ό,τι αφορά το έκζεμα και κυρίως το ατοπικό έκζεμα που πλήττει παιδιά και το οποίο παρουσιάζει ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης. Αιτίες τόσο η κληρονομικότητα όσο και το γεμάτο αλλεργιογόνα «βιομηχανοποιημένο» περιβάλλον μας. Η βασικότερη θεραπεία επί έτη για την αντιμετώπιση της κατάστασης ήταν η κορτιζόνη, ένα φάρμακο με εκπληκτικές δυνατότητες αλλά και με σημαντικές παρενέργειες σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως η ατροφία του δέρματος, οι ευρειαγγείες, η τριχοφυΐα αλλά και η αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος. Ετσι στα εργαστήρια δημιουργήθηκε μια νέα γενεά φαρμάκων, οι αποκαλούμενοι εκλεκτικοί αναστολείς της καλσινευρίνης, που αποτελούν τοπικούς ανοσοτροποποιητές.
Το πλεονέκτημά τους είναι ότι από το μεγάλο φάσμα των αμυντικών κυττάρων του οργανισμού μας οι παράγοντες αυτοί στοχεύουν επιλεκτικά ορισμένα απ’ αυτά ενώ η κορτιζόνη «επιτίθεται» σε πολύ περισσότερα. Ετσι μειώνονται σημαντικά οι ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χρήση τους. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου έγινε μεγάλη συζήτηση σχετικά με προειδοποιήσεις που εκφράστηκαν προσφάτως από την Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (Food and Drug Administration, FDA) για πιθανή πρόκληση λεμφωμάτων εξαιτίας λήψης αναστολέων της καλσινευρίνης. Ειδικοί της Αμερικανικής Ακαδημίας Δερματολογίας μέσα από ανακοινώσεις τους που έγιναν στη Ρόδο απέρριψαν αυτή την άποψη, καθώς, όπως σημείωσαν, οι περιπτώσεις λεμφώματος που έχουν καταγραφεί σε ασθενείς οι οποίοι λαμβάνουν τις συγκεκριμένες θεραπείες βρίσκονται μέσα στο πλαίσιο της στατιστικής που αφορά τον γενικό πληθυσμό. Η ίδια άποψη εκφράστηκε και από τους επιστήμονες της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας. Οι ειδικοί πάντως τόνισαν ότι η εφαρμογή τέτοιων θεραπειών πρέπει να γίνεται πάντα υπό την επίβλεψη του γιατρού με τον σωστό τρόπο και στις σωστές δόσεις, ώστε να μην προκαλείται πρόβλημα.
Νέας γενιάς φάρμακα για την ψωρίαση
Πρόκειται για ένα αυτοάνοσο νόσημα – αφορά ανωμαλία των Τ-κυττάρων του οργανισμού – που αφορά το 2% του γενικού πληθυσμού – περί τα 200.000 άτομα στη χώρα μας – κυρίως νεαρής ηλικίας. Οσον αφορά τη «μάχη» με την ψωρίαση, μια νέα γενεά βιολογικών φαρμάκων έχει πλέον κάνει την εμφάνισή της δεδομένου ότι τα κλασικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την πάθηση συνδέονται σε ορισμένες περιπτώσεις με τοξικότητα σε ζωτικά όργανα.
Πρόκειται για δύο μεγάλες ομάδες φαρμάκων που έχουν κυκλοφορήσει μέσα στην τελευταία διετία και στη χώρα μας (τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνταν επί έτη για την αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας): η πρώτη έχει καθήκον το «μπλοκάρισμα» της ενεργοποίησης των Τ-λεμφοκυττάρων από τα αντιγόνα προκειμένου να μη λάβει χώρα ο «καταρράκτης» των γεγονότων που οδηγεί στην ψωρίαση. Η δεύτερη αφορά ουσίες που δεσμεύουν τον παράγοντα νέκρωσης όγκων (anti-TNF), μία από τις κυρίαρχες φλεγμονώδεις ρυθμιστικές πρωτεΐνες που έχουν σημαντικό ρόλο στην ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά συγχρόνως εμπλέκονται στην εκδήλωση των αντιδράσεων οι οποίες προκαλούν τη φλεγμονώδη διαδικασία της ψωρίασης αλλά και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.
Τα φάρμακα αυτά σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέονται με εξασθένηση της άμυνας του οργανισμού και ως εκ τούτου με την εμφάνιση λοιμώξεων όπως η φυματίωση. Παρά ταύτα, οι ειδικοί σημείωσαν ότι θεωρούν «επανάσταση» στη θεραπεία της ψωρίασης αυτές τις νέες κατηγορίες φαρμάκων, αρκεί να χορηγούνται από τον ειδικό ο οποίος θα παρακολουθεί στενά τον ασθενή. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου ανακοινώθηκε ότι ξεκινά σύντομα και στη χώρα μας διπλή τυφλή μελέτη ενός σχετικά νέου anti-TNF παράγοντα (κυκλοφορεί το τελευταίο διάστημα μόνο σε κάποιες χώρες του εξωτερικού). Η μελέτη θα διεξαχθεί από ειδικούς του νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», οι οποίοι είχαν ενεργό ρόλο και στη δοκιμή των άλλων δύο anti-TNF παραγόντων που κυκλοφορούν στην αγορά.
Ακμή και κατάθλιψη
Νέες θεραπείες αναπτύσσονται για την ακμή, καθώς το Propiobacterium acnes, το μικρόβιο που έχει θεωρηθεί «ένοχο» για την πάθηση, εμφανίζει μεγάλη ανθεκτικότητα στις υπάρχουσες θεραπείες. Μεγάλη ήταν η συζήτηση σχετικά με την ισοτρετινοΐνη, μια από τις ευρέως χορηγούμενες ουσίες για την αντιμετώπιση της ακμής, η οποία προσφάτως συνδέθηκε με πιθανή πρόκληση κατάθλιψης και αυτοκτονικών τάσεων. Διευκρινίστηκε ότι οι τελευταίες διπλές τυφλές μελέτες στις οποίες συγκρινόταν η χορήγηση ισοτρετινοΐνης με χορήγηση αντιβιοτικού έδειξαν ίδια ποσοστά κατάθλιψης στις δύο ομάδες εθελοντών. Παράλληλα τονίστηκε ότι η πιθανή εμφάνιση κατάθλιψης δεν οφείλεται στο φάρμακο αλλά στην ίδια τη νόσο, που έχει σημαντική ψυχολογική επίπτωση στους ασθενείς, εκτός από σπάνιες περιπτώσεις όπου πραγματικά φαίνεται να εμφανίζεται κατάθλιψη μετά τη χορήγηση του φαρμάκου. Οι επιστήμονες τόνισαν ότι η λύση στο πρόβλημα δεν είναι το να ριχθεί το φάρμακο, το οποίο έχει βοηθήσει μεγάλο αριθμό ασθενών, «στην πυρά», αλλά να χορηγείται με τη στενή παρακολούθηση του θεράποντος ιατρού.
Η ελπίδα του λέιζερ
Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου έγιναν ανακοινώσεις σχετικά με τον ρόλο της φωτοδυναμικής θεραπείας (λέιζερ) στην αντιμετώπιση της ακμής. Απεδείχθη ότι σε μεμονωμένες περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ωστόσο ο δρόμος είναι ακόμη μακρός ώσπου να γίνει ευρεία εφαρμογή της, καθώς αποτελεί πολύπλοκη διαδικασία.
