Το καλοκαίρι ταιριάζει στο έγκλημα

Αν μετράτε μέρες ώσπου να φύγετε για διακοπές, ο χρόνος σάς φαίνεται ότι σέρνεται γιατί η δουλειά έχει ελαττωθεί αλλά εσείς πρέπει να κλείνετε οκτάωρο, ο διευθυντής έχει «τις μαύρες του», οι φίλοι σας τηλεφωνούν από διάφορα νησιά, η θερμοκρασία δεν λέει να πέσει και τα νεύρα σας είναι τεντωμένα… χαλαρώστε! Γιατί οι στατιστικές δείχνουν πως τους καλοκαιρινούς μήνες η εγκληματικότητα αυξάνεται κατακόρυφα σε σύγκριση με τον χειμώνα. Το καλοκαίρι εμφανίζουν έξαρση αδικήματα που συνήθως εμπεριέχουν το στοιχείο τής από πρόθεσης βίας, όπως οι ανθρωποκτονίες από πρόθεση, οι σωματικές βλάβες από πρόθεση, οι βιασμοί και οι ληστείες. Πού οφείλεται αυτή η συμπεριφορά; Τα ακριβή αίτια δεν έχουν προσδιορισθεί όμως η υψηλή θερμοκρασία και η συσσωρευμένη κούραση όλου του χρόνου, φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο.

Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι ορισμένες εκδηλώσεις συμπεριφοράς παρουσιάζουν εποχικούς ρυθμούς μεταβολής και μεταξύ άλλων παρατήρησαν ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στους ρυθμούς αύξησης της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος και του ρυθμού βίαιης επιθετικής συμπεριφοράς. Από έρευνες που έγιναν στις ΗΠΑ βρέθηκε ότι η μεγαλύτερη συχνότητα επιθέσεων και βιασμών σε διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα παρατηρήθηκε κατά τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο και η αυξημένη αυτή συχνότητα αντιστοιχούσε στις περιόδους με τις lψηλότερες θερμοκρασίες του περιβάλλοντος.

Μια μεγάλη έρευνα με δείγμα 27.000 περιπτώσεων έδειξε ότι η βίαιη συμπεριφορά που ασκήθηκε από άνδρες εναντίον γυναικών ή γυναικών με τις οποίες συζούσαν παρουσίασε επίσης εποχικές μεταβολές με αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά τους καλοκαιρινούς μήνες κατά τρόπο ανάλογο με τα αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών. Μεταβολές στη συχνότητα των επιθετικών πράξεων που παρατηρήθηκαν στην ίδια χρονική περίοδο σε διάφορες πολιτείες ακολουθούσαν τις μεταβολές της τοπικής θερμοκρασίας. «Η μεγαλύτερη συχνότητα πράξεων βίας κατά των γυναικών», εξηγεί ο κ. Β. Αλεβίζος, αναπληρωτής καθηγητής της Ψυχιατρικής, «συνέπεσε με τις περιόδους της υψηλότερης θερμοκρασίας που υποδηλώνει ότι η άσκηση βίας από τους άνδρες προς τις γυναίκες αυξάνεται το καλοκαίρι ανάλογα με τους ρυθμούς της αύξησης της θερμοκρασίας και ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες, όπως οι κοινωνικές επαφές ανάμεσα στους δράστες και στα θύματα. Οπωσδήποτε και άλλοι παράγοντες θα μπορούσε να ενοχοποιηθούν, παραδείγματος χάριν το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αυξάνονται η επικοινωνία και οι επαφές μεταξύ των ανθρώπων αφού ξοδεύουν πολύ χρόνο έξω από το σπίτι τους, καθώς και το προκλητικότερο ντύσιμο των γυναικών».

Αντίστοιχες έρευνες στην Ελλάδα δεν έχουν γίνει, τα στοιχεία της Αστυνομίας όμως είναι αρκετά για να δώσουν την ίδια εικόνα με τις έρευνες που έχουν διενεργηθεί σε άλλες χώρες. Ετσι, προκύπτει ότι παράλληλα με τη γενικότερη αύξηση της βαριάς εγκληματικότητας από έτος σε έτος πολλαπλασιάζονται και τα αδικήματα βίας κατά τους θερινούς μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, σε σύγκριση με τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το αποκορύφωμα στην έξαρση των ανθρωποκτονιών σημειώθηκε τον Ιούλιο του 1991 και των βιασμών τον Ιούλιο του 1993.

Η εποχική αύξηση της εγκληματικότητας και τα πιθανά αίτιά της έχουν απασχολήσει από παλιά και τους εγκληματολόγους. «Στα πρώιμα χρόνια της εγκληματολογίας, στα μέσα του 18ου αιώνα», αναφέρει η κυρία Διονυσία Σπινέλλη, καθηγήτρια της Εγκληματολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «ο πατέρας της (γαλλικής) εγκληματολογικής στατιστικής Α. Quetelet, διατύπωσε τον θερμικό νόμο της εγκληματικότητας: τους θερμούς μήνες υπερτερούν τα εγκλήματα κατά του προσώπου, και τους κρύους τα εγκλήματα κατά της περιουσίας». Τη διαφορά την ερμήνευσε με βάση τις υλικές ανάγκες των ανθρώπων οι οποίες γίνονται πιο αισθητές τους χειμερινούς μήνες, ενώ, πάντα κατά τον Κετελέ, η βία των παθών υπερτερεί κατά τους θερινούς. Σε άλλους τόπους αυτή η στατιστική κανονικότητα διατηρείται αλλά προτείνονται λιγότερο απλουστευμένες ερμηνείες. Μάλλον το θέμα προσεγγίζεται από την οπτική των ευκαιριών. Η θεωρία αυτή διατυπώνεται στην απλούστερη μορφή της με τη φράση «όσο αυξάνονται οι ευκαιρίες τέλεσης κάποιας πράξης εγκληματικής ή άλλης, αυξάνεται και η συχνότητα τέλεσής της».

Σε παρόμοια συμπεράσματα, συνεχίζει η κυρία Σπινέλλη, συγκλίνουν και οι συγκριτικές έρευνες του ΟΗΕ. Από αυτές προκύπτει ότι σε χώρες του Βορρά ή και σε περιοχές του Βορρά της ίδιας χώρας, όπου οι κοινωνίες είναι περισσότερο αστικοποιημένες και βιομηχανοποιημένες και το κατά κεφαλήν εισόδημα υψηλό, υπερτερούν τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας. Αντίθετως, σε χώρες του Νότου ή στις νότιες περιοχές της ίδιας χώρας, όπου οι κοινωνίες είναι περισσότερο παραδοσιακές, αγροτικές και με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα υπερτερούν τα εγκλήματα κατά του προσώπου. Μεγάλη μερίδα σύγχρονων εγκληματολόγων δεν αποδέχονται τη θεωρία των ευκαιριών που διατυπώθηκε τη δεκαετία του 1960 και έκτοτε τη χρησιμοποιούν ιδιαίτερα οι εφαρμοστές πολιτικής πρόληψης της εγκληματικότητας.

«Για την ερμηνεία του φαινομένου της έξαρσης της εγκληματικότητας το καλοκαίρι» επισημαίνει ο κ. Ν. Κουράκης, καθηγητής Εγκληματολογίας και Σωφρονιστικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, «διατυπώθηκαν ανέκαθεν ποικίλες υποθέσεις και θεωρίες. Ο Ιταλός Ferri υποστήριξε, παραδείγματος χάριν, ότι λόγω της υψηλής θερμοκρασίας ο οργανισμός αναλίσκει λιγότερες δυνάμεις από ό,τι υπό κανονικές θερμοκρασίες και επομένως δημιουργεί πλεονάσματα δύναμης που εξωτερικεύονται σε δεδομένη στιγμή με ανεξέλεγκτο και βίαιο τρόπο, ακόμη και για ασήμαντη αφορμή. Πιστεύω πάντως ότι για την επιστημονική προσέγγιση του φαινομένου θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όχι μόνο οι ενδογενείς παράγοντες που επισημαίνει ο Ferri, αλλά και το γεγονός ότι κατά το θέρος και ιδίως κατά την περίοδο που προηγείται των θερινών διακοπών οι άνθρωποι είναι κατά κανόνα ιδιαίτερα επιβαρημένοι από την κούραση του χειμώνα, επιθετικοί και ευέξαπτοι, νιώθοντας μέσα στη ζέστη και στο νέφος σαν εγκλωβισμένα θηρία. Εχουν λοιπόν μεγαλύτερη προδιάθεση για αντεγκλήσεις, φιλονικίες και πράξεις βίας από ό,τι σε άλλες πιο δροσερές εποχές του έτους». Οι πιθανές αιτίες της αυξημένης θερινής εγκληματικότητας δεν εξαντλούνται εδώ. Κατά τους επιστήμονες, η μεγαλύτερη συχνότητα πράξεων βίας στη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου μπορεί επίσης να οφείλεται σε αυξημένη ευερεθιστότητα, σε νευροενδοκρινικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται με την υψηλή θερμοκρασία ή και σε άλλους εποχικούς παράγοντες.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τους βιασμούς, παρατηρεί ο κ. Κουράκης, υπεισέρχεται επιπλέον και το στοιχείο της γενικότερης ευχέρειας με την οποία δημιουργούνται το καλοκαίρι ανθρώπινες σχέσεις ή και προκαλούνται γενετήσιοι ερεθισμοί (ανάλαφρο ντύσιμο ή μαγιό, εύκολες γνωριμίες στην παραλία ή τα μπαράκια) συνήθως ύστερα από γλέντι και κατανάλωση αλκοολούχων. Αλλωστε το αλκοόλ συντελεί και γενικότερα στην αυξημένη εμφάνιση των εγκλημάτων βίας. Ως προς τα αδικήματα κατά της ιδιοκτησίας, κυρίως τις ληστείες αλλά και τις κλοπές όπου επίσης παρατηρείται αύξηση κατά τους θερινούς μήνες, η εξήγηση είναι πολλαπλή και σχετίζεται κυρίως με τις υπάρχουσες αυξημένες ευκαιρίες για παραβατική δραστηριότητα: τα αφύλακτα σπίτια, η υπολειτουργία του κράτους και των διωκτικών αρχών και η ετοιμότητα των δραστών να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες είναι ίσως οι βασικοί παράγοντες που βοηθούν στην κατανόηση αυτών των εγκλημάτων. Ο θερμός Ιούλιος της βίας

Τα μεγαλύτερα από τα εγκλήματα του θέρους όπως καταγράφηκαν στον Τύπο:

Παρασκευή 3 Ιουλίου. Ο Α. Κουτσογιαννάκης σκοτώνει με κυνηγετικό όπλο μέσα στο αυτοκίνητό της και μπροστά στα μάτια του αρραβωνιαστικού της την Παναγιώτα Βαλτετσιώτη, αδελφή της πρώην γυναίκας του, και αυτοκτονεί. Αιτία το ερωτικό πάθος.

Παρασκευή 4 Ιουλίου. Συμπλοκή αστυνομικών με οικογενειακή οργάνωση που κατηγορείται για ζωοκτονίες και παράνομη κατοχή όπλων και πυρομαχικών στην Ανώπολη Σφακίων. Επίθεση με αλυσίδες κατά αντίδικων δικηγόρων από τον Σ. Κτενίδη στη Νέα Μηχανιώνα Θεσσαλονίκης.

Τρίτη 8 Ιουλίου. Ο 19χρονος Αλβανός Αϊτμοντ Πάσα μαχαιρώνει τον Γιώργο Βιδιαδάκη για 40.000 δρχ. Αλβανοί οπλισμένοι με Καλάσνικοφ τραυματίζουν χωρίς λόγο κτηνοτρόφο στην Καλή Βρύση Καστοριάς.

Παρασκευή 11 Ιουλίου. Ο Β. Νέστορας, σεσημασμένος κακοποιός, ρίχνει χειροβομβίδα σε περιπολικό και τραυματίζει σοβαρά δύο αστυνομικούς στην Ημαθία.

Τρίτη 15 Ιουλίου. Εκτέλεση του λοχαγού Ε. Ζέππου από δύο πιστολέρο που είχαν στήσει καρτέρι δύο τετράγωνα από το σπίτι του στην Καλλίπολη. Στο Ηράκλειο ο 61χρονος Π. Φραγκούλης πυροβολεί την εν διαστάσει σύζυγό του Μαρία γιατί δεν γύριζε κοντά του και αυτοκτονεί. Η Μαρία Φραγκούλη διαφεύγει τον κίνδυνο. Ο 65χρονος συνταξιούχος Ε. Κατσάνος σκοτώνει από ζήλεια τη σύζυγό του στο Λαύριο. Στη Δραπετσώνα δύο υπερήλικα αδέλφια πέφτουν θύματα ληστείας και ο ένας αφήνει την τελευταία του πνοή από πνιγμό.

Πέμπτη 17 Ιουλίου. Η 77χρονη Αννα Θεολόγου άφησε την τελευταία της πνοή όταν ληστές που εισέβαλαν στο σπίτι της στην περιοχή του Ψυρρή της έφραξαν το στόμα και τη μύτη.

Τρίτη 22 Ιουλίου. Η Κατερίνα Γιαννακοπούλου, παντρεμένη και μητέρα ενός παιδιού, εκτελεί τον Αρχιμανδρίτη Ανθιμο στη Νέα Σμύρνη.

Τετάρτη 23 Ιουλίου. Ο Παύλος Ασμανίδης και η σύζυγός του Αγάπη φίμωσαν και βασάνισαν ηλικιωμένο συνταξιούχο για να του αποσπάσουν χρήματα και τον κωδικό της πιστωτικής του κάρτας στη Λάρισα.

Κυριακή 27 Ιουλίου. Αγριο έγκλημα στο δημόσιο ψυχιατρείο Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης, όταν ο Α. Λασκάνης, τρόφιμος του ιδρύματος, δολοφόνησε με σιδερένιο λόστο την Πολυχρονία Στεφανίδου, επίσης τρόφιμο του ιδρύματος.

Παρασκευή 1 Αυγούστου. Ο γνωστός μουσικοσυνθέτης Ακης Πάνου σκοτώνει τον 35χρονο Σωτήρη Γιαλαμά με τον οποίο συζούσε η 20χρονη κόρη του Ελευθερία γιατί διαφωνούσε με τον δεσμό τους. Ο Αθ. Μπαντής, λογιστής, μαχαίρωσε τον 12χρονο γιο του γιατί του αντιμίλησε μέσα στο σπίτι τους στο Ωραιόκαστρο Θεσσαλονίκης. Ο αρχιτέκτονας Γ. Νικολαΐδης, πατέρας δύο παιδιών, διαπράττει ένοπλη ληστεία σε τράπεζα στην οδό Βασ. Ολγας 10, στη Θεσσαλονίκη. Στους αστυνομικούς που τον συνέλαβαν είπε ότι τον έκανε ληστή η ανεργία.