Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι
Ο Μίλαν Κούντερα γεννήθηκε το 1929 στο Μπρνο της Τσεχοσλοβακίας. Καταγόταν από μεσοαστική οικογένεια και ο πατέρας του, επιφανής μουσικολόγος και πιανίστας, ήταν μαθητής του διάσημου συνθέτη Λέος Γιάνατσεκ. Αρχικά ο Κούντερα έκανε σπουδές στη λογοτεχνία και στην αισθητική στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου, σύντομα όμως μετεγγράφεται στην Ακαδημία Εφαρμοσμένων Τεχνών της Πράγας για να σπουδάσει σκηνοθεσία του κινηματογράφου και τεχνική του σεναρίου. Το 1948 έγινε μέλος της Νεολαίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Τσεχοσλοβακίας αλλά διαγράφηκε δύο χρόνια αργότερα για «αντικομματική δραστηριότητα». Το περιστατικό υπήρξε η αφορμή να γράψει χρόνια αργότερα το Αστείο, το μυθιστόρημα που τον έκανε γνωστό σε όλον τον κόσμο. Ο συγγραφέας έγινε δεκτός ξανά στο κόμμα το 1956, για να διαγραφεί εκ νέου το 1970. Ενθερμος οπαδός τού Ντούμπτσεκ και επί χρόνια υποστηρικτής ενός σοσιαλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο, έφτασε στο σημείο να διαφωνήσει δημοσία με τον Χάβελ. Ωστόσο, το 1975, αναγκάστηκε να φύγει στη Γαλλία, όπου απέκτησε τη γαλλική υπηκοότητα πέντε χρόνια αργότερα. Σήμερα ζει στο Παρίσι και τα περισσότερα κείμενά του τα γράφει απευθείας στα γαλλικά.
Το έργο του Κούντερα ανήκει στη μεγάλη παράδοση του κεντροευρωπαϊκού μυθιστορήματος μαζί με εκείνο του Μούζιλ, του Μπροχ, του Γκομπρόβιτς και του Κάφκα. Τα σπουδαιότερα πεζογραφήματα του Κούντερα είναι: Το αστείο, Το βιβλίο του γέλιου και της λήθης, Η άγνοια, Η αθανασία, Η ζωή είναι αλλού, Το βαλς του αποχαιρετισμού και Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι. Η υπόθεση του τελευταίου – και του δημοφιλέστερου – εκτυλίσσεται κατά την περίοδο της Ανοιξης της Πράγας του 1968, η οποία οδήγησε στην εισβολή των Σοβιετικών την ίδια χρονιά.
Ο κεντρικός του ήρωας, ο Τόμας, επιτυχημένος γιατρός, ασκεί κριτική στο πολιτικό σύστημα με αποτέλεσμα να χάσει τη θέση του. Οι άλλοι σημαντικοί χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι η Τερέζα, σύζυγος του Τόμας και καλλιτεχνική φωτογράφος, η ερωμένη του Σαμπίνα, που θέλει να αποτεφρωθεί μετά τον θάνατό της, και ο εραστής τής Σαμπίνας Φραντς, καθηγητής πανεπιστημίου, βυθισμένος στα βιβλία του, ο οποίος προσπαθεί να απαλλαγεί από το κιτς τής συζύγου του Μαρί-Κλοντ αλλά κατά ειρωνική τύχη πεθαίνει μπροστά της.
Το βάρος της ζωής και η αξία της ζωής για τον καθένα από τους παραπάνω χαρακτήρες είναι διαφορετικά, η ζωή όμως για τον Κούντερα έχει μιαν «αβάσταχτη ελαφρότητα». Και αφού ζούμε μόνο μία φορά, τα πάντα μετρούν στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο που τη βιώνουμε. Γι’ αυτό και η ζωή αποκτά ένα άλλο βάρος για τον Τόμας που νιώθει ότι κάλλιστα θα μπορούσε να να την αλλάξει με μιαν άλλη. Οι τέσσερις πρωταγωνιστές ζουν τέσσερις ζωές και ωστόσο συνθέτουν έναν κόσμο που στο τέλος παρουσιάζεται ενιαίος αλλά πεπερασμένος, βαρύς παρά την ελαφρότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, ένας κόσμος που φεύγει και δεν επιστρέφει. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι στην Αβάσταχτη ελαφρότητα του Είναι επιβεβαιώνεται με πολύ πιο πειστικό τρόπο από όσο στα περισσότερα έργα του Σαρτρ ο αφορισμός τού τελευταίου ότι «η ύπαρξη προηγείται της ουσίας».
