Κάποτε ήταν η διέξοδος της πρωτεύουσας προς τη θάλασσα. Τη δεκαετία του 1970 όμως οι ειδυλλιακές εικόνες θάφτηκαν κάτω από σωρούς… μπάζα. Και η Αθήνα έμεινε με πολλές μνήμες, αλλά χωρίς παραλία. H διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν η ευκαιρία, και τα έργα κοινωνικής, οικονομικής και οικολογικής αναβάθμισης του Φαληρικού όρμου το έναυσμα για την αναθέρμανση αυτής της παλιάς σχέσης. Στη μεταολυμπιακή εποχή το Φάληρο θα είναι ένα μεγάλο μητροπολιτικό πάρκο με εγκαταστάσεις αναψυχής, αθλητισμού και πολιτιστικών εκδηλώσεων. H παραλιακή ζώνη του Φαληρικού όρμου επελέγη ως ένας από τους κύριους ολυμπιακούς πόλους των Αγώνων του 2004, με στόχους:
* τη συμβολή στην άρτια διοργάνωση ολυμπιακών αθλημάτων,
* την αναβάθμιση της πόλης και την επανασύνδεσή της με το θαλάσσιο μέτωπο,
* τη δημιουργία μεγάλου μητροπολιτικού πάρκου που θα λειτουργεί ως πόλος έλξης δραστηριοτήτων αθλητισμού, αναψυχής και πολιτισμού,
* την επίλυση προβλημάτων υποδομής της πρωτεύουσας,
* την αποκατάσταση, στον βαθμό του εφικτού, των στοιχείων του φυσικού περιβάλλοντος.
Η περιοχή του Φαληρικού όρμου είχε αποκοπεί από τη δεκαετία του ’70 από τον αστικό ιστό, λόγω της υπερυψωμένης λεωφόρου ταχείας κυκλοφορίας, και είχε καταλήξει σε ανεξέλεγκτη ζώνη με αυθαίρετες χρήσεις. Στη ζώνη αυτή, η οποία εκτείνεται από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας στον Πειραιά ως τον Φλοίσβο, προγραμματίστηκε να τελεστούν τα αγωνίσματα μπιτς βόλεϊ, χειροσφαίρισης και τάε-κβον-ντο. Για να επιτευχθεί γενική συναίνεση σε αυτό το πρόγραμμα σχεδιασμού, που αφορά ουσιαστικά την ανάπλαση παράκτιας περιοχής εμβαδού 80 εκταρίων και μήκους ακτής περίπου 850 μέτρων, έγιναν εκτενείς συζητήσεις μεταξύ της κυβέρνησης, των αρμοδίων φορέων, κατοίκων της περιοχής και των μελετητών. Στις συζητήσεις προσδιορίστηκαν, πέραν των ολυμπιακών απαιτήσεων της πρώτης φάσης (πλήρης σχεδιασμός των εγκαταστάσεων για τα αγωνίσματα μπιτς βόλεϊ, χειροσφαίριση και τάε-κβον-ντο), επί μέρους επιθυμίες των κοινωνικών ομάδων, κυρίως για την επόμενη φάση ολοκλήρωσης της ανάπλασης, οι οποίες καταγράφηκαν και ελήφθησαν σοβαρά υπόψη στον σχεδιασμό.
Οι ολυμπιακές ζώνες δραστηριοτήτων Οι δρόμοι, τα στάδια και οι εγκαταστάσεις
1. Κεντρική ζώνη Εσπλανάδας
H Εσπλανάδα είναι στην ουσία μία «πλατεία οδός» παραπλεύρως της λεωφόρου Συγγρού, που συνδέει τον αστικό ιστό της πόλης με την παραλιακή ζώνη και τη θάλασσα, γεφυρώνοντας τη λεωφόρο Ποσειδώνος, οδό ταχείας κυκλοφορίας.
H ζώνη της Εσπλανάδας, χωροθετημένη κεντροβαρικά στην περιοχή ανάπλασης, αποτελεί κομβικό στοιχείο σύνδεσης λειτουργιών, κινήσεων και επιπέδων. Συγκεκριμένα, η ζώνη αυτή διασφαλίζει την επαφή με:
* τη ζώνη του Δέλτα ανατολικά και με το κλειστό γυμναστήριο Tae Kwon Do και Χειροσφαίρισης, διαμέσου δευτερεύουσας γέφυρας,
* τη ζώνη του Beach Volley δυτικά, μέσω του δώματος των γραμμικών συνδετηρίων κτιρίων,
* την πλατεία Νερού, το Κέντρο Υποδοχής και Πληροφόρησης και τον Ναυταθλητικό λιμένα που αναπτύσσονται στην απόληξη της Εσπλανάδας.
Σημαντική παράμετρος του όλου σχεδιασμού της Εσπλανάδας αποτέλεσε η ακριβής χάραξή της και το σύστημα του φορέα και της θεμελίωσής της στην περιοχή που γεφυρώνει τη σημερινή και τη μελλοντική λεωφόρο, ώστε να καλύπτονται οι απαιτήσεις της μεταολυμπιακής φάσης, αλλά συγχρόνως να ανταποκρίνεται στις επί μέρους περιοριστικές σημερινές συνθήκες.
Στην απόληξή της η Εσπλανάδα καταλήγει στην τριγωνική πλατεία Νερού, όπου έχει χωροθετηθεί το Κέντρο Υποδοχής και Πληροφόρησης. Το σύνολο θα λειτουργεί ως σταθμός υποδοχής και ενημέρωσης πολιτών κατά τους Αγώνες. Στη μετα-ολυμπιακή φάση το κτίριο θα λειτουργήσει ως Μουσείο Ιστορίας του Φαλήρου και ως πολυλειτουργικός χώρος με χώρους εστίασης.
2. Ζώνη Δέλτα: αγωνίσματα χειροσφαίρισης – τάε-κβον-ντο
Ανατολικά της Εσπλανάδας και σε άμεση γειτνίαση και λειτουργική σχέση μαζί της, κατασκευάζεται το Κλειστό Γυμναστήριο το οποίο θα στεγάσει τα ολυμπιακά αγωνίσματα Χειροσφαίρισης και Tae Kwon Do και θα υποδέχεται 8.000 θεατές.
Ο σχεδιασμός του μόνιμου Κλειστού Γυμναστηρίου ως προς τα μεγέθη και τις απαιτήσεις ευελιξίας βασίστηκε στη μετα-ολυμπιακή χρήση του, καλύπτοντας και τις απαραίτητες προδιαγραφές των διεθνών ομοσπονδιών που θα φιλοξενηθούν κατά τους Αγώνες.
Το κτίριο αποτελείται από την κυρίως αρένα, με ωοειδές περίγραμμα με στέγη υπερβολικού παραβολοειδούς, και από δύο χαμηλούς επίπεδους όγκους εκατέρωθεν, που θα στεγάσουν αφενός τον αναγκαίο προπονητικό χώρο τού κυρίως σταδίου και αφετέρου άλλες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις.
Στη μεταολυμπιακή λειτουργία το Κλειστό Γυμναστήριο πολλαπλών χρήσεων μελετήθηκε με πτυσσόμενες κερκίδες 4.000 θεατών, με στόχο να μπορεί να ανταποκριθεί σε εναλλακτικές προοπτικές για αθλητικές, ψυχαγωγικές και πολιτιστικές διοργανώσεις μητροπολιτικού χαρακτήρα, ώστε να διασφαλίζεται η απαραίτητη οικονομική βιωσιμότητά του.
3. Ζώνη μπιτς βόλεϊ – Αγώνισμα μπιτς βόλεϊ
Δυτικά της Εσπλανάδας και ανατολικά της εκβολής του Ιλισού έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή ενός γηπέδου Beach Volley με όλες τις απαιτούμενες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις. Το γήπεδο ολυμπιακά θα υποδέχεται 10.000 θεατές, σε μόνιμες και προσωρινές κερκίδες. Τρεις είναι οι βασικές ενότητες της ζώνης:
α. Ανοιχτό Στάδιο: προσανατολισμένο στον άξονα Βορρά – Νότου, αποτελεί την ογκοπλαστική έξαρση της σύνθεσης προς τη θάλασσα. Εχει τη μορφή κυκλικού δίσκου στον οποίο εγγράφονται οι κερκίδες των θεατών.
β. Γραμμικό Κτίριο: αποτελεί τη μορφολογική και λειτουργική συνέχεια των κτιριακών εγκαταστάσεων των υπολοίπων ζωνών, υλοποιώντας έτσι την ολοκλήρωση του κτιριακού όγκου που συνδέει τον Ιλισό με τη ζώνη της Εσπλανάδας και διαμορφώνοντας τον ενιαίο περίπατο στη στάθμη +8.00.
γ. Ενδιάμεσο Τριγωνικό Κτίριο: αποτελεί την οργανική, λειτουργική και μορφολογική σύνδεση του σταδίου με τις εγκαταστάσεις υποστήριξης στο γραμμικό κτίριο.
4. Ζώνη ναυταθλητικού λιμένα
Στην περιοχή που μέχρι σήμερα ήταν διαμορφωμένη μια υποτυπώδης μαρίνα χωρίς εξυπηρετήσεις, έχει ήδη ολοκληρωθεί η κατασκευή νέας σύγχρονης ναυταθλητικής λιμενικής εγκατάστασης, η οποία αποσκοπεί στην κάλυψη των αναγκών των ναυταθλητικών ομίλων, των ναυτοπροσκόπων και των αλιέων της περιοχής.
Το δώμα των κτιρίων αποτελεί μέρος του μεγάλου περιπάτου από την Εσπλανάδα μέχρι τον Ιλισό. Διαμορφώνεται με σκίαστρα και καθιστικά που συνδέονται μορφολογικά με το υπόλοιπο κτίριο.
Οι ζώνες 1 – 4 είναι υπό περάτωσιν.
Οι ζώνες 5 – 7 θα υλοποιηθούν στη μεταολυμπιακή φάση με την ολοκλήρωση του έργου.
H μελέτη και η κατασκευή των ολυμπιακών αυτών έργων εξασφάλισαν τις προϋποθέσεις για την ουσιαστική αναβάθμιση της περιοχής την επόμενη ημέρα των Αγώνων.
Τι θα μείνει μετά το 2004 Πώς θα ολοκληρωθεί το σχέδιο αναβάθμισης της περιοχής
H περιοχή του Φαληρικού όρμου στη μεταολυμπιακή φάση προβλέπεται να λειτουργήσει ως μεγάλο μητροπολιτικό πάρκο, στο οποίο χωροθετούνται εγκαταστάσεις αναψυχής, αθλητισμού και πολιτιστικών εκδηλώσεων, που θα εξυπηρετούν τόσο τις γειτονικές περιοχές όσο και ολόκληρη την πόλη.
Ετσι, μετά τη λήξη των Ολυμπιακών Αγώνων και αφού:
* απομακρυνθούν οι προσωρινές εγκαταστάσεις,
* ολοκληρωθούν τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας και δημιουργηθούν τα προβλεπόμενα κανάλια, μετά τη μετάθεση της παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος νοτιότερα,
* διαμορφωθούν ανισόπεδοι κόμβοι, οι οποίοι θα επανασυνδέσουν τους δήμους Μοσχάτου και Καλλιθέας με την παραλιακή ζώνη, η περιοχή θα αποκτήσει χαρακτήρα ενιαίου συνόλου, οργανωμένου στη λογική επτά αυτόνομων αλλά και αλληλοσυμπληρούμενων ζωνών δραστηριοτήτων.
