Το Βατικανό έχει ένα τεράστιο δίκτυο συλλογής πληροφοριών σε όλον τον κόσμο. «Δεν ξέρω πώς αλλά οι άνθρωποι του Πάπα έχουν πάντοτε την καλύτερη πληροφόρηση από τις πιο απίθανες γωνιές του κόσμου» μονολογούσε κάποτε βετεράνος βρετανός διπλωμάτης. Αυτό σκεπτόταν και ο πάλαι ποτέ Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ιάκωβος όταν αποφάσισε τη δεκαετία του ’90 να ιδρύσει την πρώτη ανθρωπιστική μη κυβερνητική οργάνωση της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ο φαναριώτης ιερωμένος έψαξε αρκετά προκειμένου να βρει τον άνθρωπο που θα αναλάμβανε τη δύσκολη αποστολή της ίδρυσης της οργάνωσης.
Ο κ. Αλεξ Ρόντος ήταν μια φυσική κατάληξη. Γεννημένος στην Τανζανία το 1954, μεγάλωσε στην Αφρική γνωρίζοντας συνθήκες και καταστάσεις που οι περισσότεροι από εμάς έχουν αντιληφθεί μόνο μέσα από την οθόνη της τηλεόρασης. Η απόλυτα βρετανική προφορά του, όταν μιλάει αγγλικά, προδίδει την οξφορδιανή του παιδεία. Στην Οξφόρδη σπούδασε Ιστορία και η πρώτη του δουλειά ήταν το ρεπορτάζ στην Αφρική για λογαριασμό εφημερίδων και περιοδικών. Γρήγορα όμως ανακάλυψε ότι αυτό που τον ενδιέφερε περισσότερο ήταν οι περίφημες μη κυβερνητικές οργανώσεις, η νέα μόδα που ξεκίνησε τη δεκαετία του ’80 στην Αμερική και μετά στον υπόλοιπο κόσμο. Ο κ. Ρόντος εργάσθηκε στην Αιθιοπία και σε άλλες αφρικανικές χώρες και κατόπιν στη Διεθνή Τράπεζα ως σύμβουλος.
* Η πρώτη γνωριμία
Η θητεία του στην πρώτη ορθόδοξη ανθρωπιστική οργάνωση άρχισε να τον φέρνει σε επαφή με τις ελληνικές του ρίζες, το ελληνοαμερικανικό λόμπι και την ομογένεια. Το 1998 έφθασε στην Αθήνα μαζί με τον πρόεδρο του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού κ. Αντι Αθενς προκειμένου να πείσουν την ελληνική κυβέρνηση να ενισχύσει μια προσπάθεια για την παροχή βοήθειας στους Ελληνες της Μαύρης Θάλασσας. Μία από τις συναντήσεις που είχαν οι ομογενείς επισκέπτες ήταν με τον κ. Γιώργο Παπανδρέου. Τότε, σύμφωνα με όλες τις περιγραφές, άρχισε το «ειδύλλιο» που έχει φέρει τους δύο στη σημερινή στενή σχέση. Ο κ. Παπανδρέου είχε πάντοτε έντονο ενδιαφέρον για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και θεωρούσε ότι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω στην ανάπτυξή τους. Ο κ. Ρόντος είχε δεκάδες ιδέες για το πώς μπορούν να στηθούν και τι μπορεί να προσφέρουν, και η μεταξύ τους χημεία λειτούργησε αμέσως. Ενα από τα πρώτα θέματα που συζήτησαν επί πολλές ώρες ήταν η νέα νομοθεσία για τις μη κυβερνητικές οργανώσεις. Η αλήθεια είναι ότι ο κ. Παπανδρέου είχε σκεφθεί τον κ. Ρόντο αρχικά όχι για το υπουργείο Εξωτερικών αλλά για το Ιδρυμα «Ανδρέα Παπανδρέου», το οποίο εστερείτο κεφαλής. Ο κ. Ρόντος προσελήφθη εκεί για λίγους μήνες. Πολύ γρήγορα όμως άρχισε να εμφανίζεται όλο και περισσότερο στο γραφείο του κ. Παπανδρέου και να αναλαμβάνει δύσκολες αποστολές.
* Στο Βελιγράδι
Μια από τις πρώτες προτεραιότητές του ήταν να επισκεφθεί το Βελιγράδι και να καταγράψει από κοντά το τι συνέβαινε στο επίπεδο της κοινωνίας. Το ΗΥΑΤΤ της πόλης αλλά και πολλοί εκπρόσωποι μη κυβερνητικών οργανώσεων ήταν παλαιοί γνώριμοι. Και αυτό γιατί το 1992 ο Ιάκωβος αποφάσισε να στείλει στη Σερβία μια αποστολή της Διεθνούς Ορθόδοξης Φιλανθρωπικής Οργάνωσης με επικεφαλής τον κ. Ρόντο. Αξιωματούχοι του Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχαν εκφράσει την έντονη δυσφορία τους και επέμεναν ότι «η Σερβία δεν χρειάζεται φιλανθρωπία». Η οργάνωση άρχισε να λειτουργεί και συνδέθηκε πολύ γρήγορα με πολλές σερβικές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πανεπιστημιακούς κ.ά. Παράλληλα καλλιέργησε μια στενή σχέση, που συνεχίζεται ως σήμερα, με την εκκλησιαστική ηγεσία των Σέρβων του Κοσσυφοπεδίου. Αρκετά από τα κονδύλια της ελληνοαμερικανικής ορθόδοξης οργάνωσης πήγαν στον Μητροπολίτη Αρτέμιο της Γκρατσάνιτσα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο.
Ο κ. Ρόντος επέστρεψε στο Βελιγράδι το 1998 και άρχισε κατόπιν να κάνει συχνές επισκέψεις. Κατά τη διάρκειά τους συνάντησε πολλούς από τους ηγέτες της σημερινής ηγεσίας, όπως τον κ. Ζόραν Τζίντζιτς. Μετά τα ταξίδια του εξηγούσε στους συνομιλητές του ότι «η κατάσταση στη Σερβία δεν είναι αυτή που φαίνεται. Η δυσφορία εναντίον του κ. Μιλόσεβιτς είναι πολύ μεγάλη και ο κόσμος είναι πικραμένος γιατί δεν είχε το δικό του ’89, όπως οι υπόλοιπες χώρες των Βαλκανίων». Ο κ. Παπανδρέου συμμεριζόταν την άποψή του αλλά όχι και οι διπλωματικοί του σύμβουλοι. Η πρεσβεία στο Βελιγράδι δικαιολογημένα ανησυχούσε ότι θα έχανε την πρόσβασή της στο περιβάλλον του κ. Μιλόσεβιτς. Πολλοί διπλωματικοί ήταν άλλωστε δυσαρεστημένοι διότι δεν γνώριζαν τις κινήσεις του κ. Ρόντου, ο οποίος λειτουργούσε κατόπιν προσωπικών συνεννοήσεων με τον υπουργό. Η δυσαρέσκειά τους έφθανε πολλές φορές σε σημείο εκνευρισμού, που συχνά απεικονιζόταν σε δημοσιεύματα του Τύπου, και η αίσθηση η οποία επικρατούσε ήταν ότι «Γιώργος και Ρόντος βρίσκονται στον κόσμο τους και δεν καταλαβαίνουν τη βαλκανική πραγματικότητα». Η γιουγκοσλαβική πρεσβεία στην Αθήνα τον είχε επίσης ανακηρύξει σε νούμερο ένα αντίπαλό της.
* Ραντεβού στην Αθήνα
Πριν από ενάμιση περίπου χρόνο οι κκ. Παπανδρέου και Ρόντος είχαν μια μακρά συζήτηση για το ποια έπρεπε να είναι η πολιτική τους στη Γιουγκοσλαβία. Αποψη του συμβούλου, την οποία ασπάσθηκε ο υπουργός, ήταν ότι «η Ελλάδα έχει δεμένα τα χέρια της και δεμένα τα μάτια. Δίνουμε την εντύπωση ότι είμαστε με τον κ. Μιλόσεβιτς, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αδιέξοδο». «Πρέπει να κάνουμε ανοίγματα στην αντιπολίτευση» υποστήριζε ο κ. Ρόντος και συνέχιζε με μια χαρακτηριστική φράση: «Γιατί επιδιώκουμε τόσο πολύ τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας αλλά όχι και της Σερβίας;». Επειτα από εκείνη τη συζήτηση αποφασίσθηκε να αρχίσουν τα ανοίγματα στην αντιπολίτευση. Οι ηγέτες της κλήθηκαν στην Αθήνα, έλληνες επιχειρηματίες πείσθηκαν να πληρώσουν τα έξοδά τους και ο κ. Ρόντος άρχισε να συναντιέται πολύ τακτικά μαζί τους. Ο ίδιος διαψεύδει ότι υπήρξε ελληνική χρηματοδότηση των οργανώσεων της αντιπολίτευσης και επιμένει πως ούτε ένα δολάριο αμερικανικής βοήθειας δεν πέρασε μέσα από ελληνικά κανάλια. Γεγονός είναι πως η ηγεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ συμβουλευόταν τον κ. Ρόντο για τα εσωτερικά της Σερβίας και τον καλούσε στην Ουάσιγκτον για συναντήσεις με τον υφυπουργό Εξωτερικών κ. Πίκερινγκ, με στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου και μέλη του Κογκρέσου. Η συνήθης εισήγηση ήταν να αποφεύγουν την εμφανή ανάμειξη στα εσωτερικά της Σερβίας, η προσπάθεια για ενοποίηση της αντιπολίτευσης και η ενίσχυση των λιγοστών αλβανικών και σερβικών μετριοπαθών στοιχείων στο Κοσσυφοπέδιο. Στην περιοχή αυτή ο έλληνας αξιωματούχος δημιούργησε μετά τον πόλεμο ένα δίκτυο γνωριμιών στις δύο κοινότητες. Οι δύο-τρεις ελληνικές ανθρωπιστικές οργανώσεις ανέλαβαν να κτίσουν σχολεία σε αλβανικά χωριά καθώς και ένα μικρό νοσοκομείο στον σερβικό θύλακο έξω από την Πρίστινα. Οι επισκέπτες της Πρίστινα τον έβλεπαν τη μια στιγμή να μιλάει με αλβανούς παράγοντες στο λόμπι του Grand Hotel και την άλλη να συζητεί εμπιστευτικά με τους σέρβους ηγέτες στη Μιτρόβιτσα.
ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Ο «άνθρωπος των Αμερικανών»
Τις ημέρες αυτές ο κ. Ρόντος βρίσκεται στο Βελιγράδι. Τον νέο πρόεδρο κ. Κοστούνιτσα δεν τον γνώριζε πριν από την εκλογή του αλλά πολλοί από τους επιτελείς του είναι πλέον προσωπικοί του φίλοι. Οι επικριτές του συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι «είναι άνθρωπος των Αμερικανών» και ότι «κινείται εντελώς έξω από το θεσμικό πλαίσιο του υπουργείου». Το παράπονο που ακούγεται συχνότερα στο υπουργείο είναι ότι εξαφανίζεται για μεγάλα διαστήματα και δεν εμφανίζεται σε προκαθορισμένα ραντεβού. Οπως και να έχει όμως, ο κ. Ρόντος πρέπει να αισθάνεται μάλλον ικανοποιημένος τις ημέρες αυτές. Μαζί με τον κ. Παπανδρέου πήραν ένα μεγάλο ρίσκο κόντρα στις εισηγήσεις των υπηρεσιακών παραγόντων και στο κλίμα πολιτικής ορθότητας που είχε επιβάλει την υποστήριξη του κ. Μιλόσεβιτς ως αρχή της ελληνικής πολιτικής. Ηταν ένα ρίσκο που θα μπορούσε εξίσου εύκολα να τον είχε ξαναφέρει στον κόσμο της ανθρωπιστικής βοήθειας, μακριά από το γραφείο του κ. Παπανδρέου και τις επόμενες «επικίνδυνες αποστολές».
