Κάποιοι ισχυρίζονται ότι η αυγουστιάτικη πανσέληνος της προσεχούς Τρίτης θα είναι η πρώτη της νέας χιλιετίας. Κάποιοι άλλοι επιμένουν ότι αυτή είναι η τελευταία επίσημη του 20ού αιώνα. Εντελώς… εμπιστευτικά όσοι υποστηρίζουν τη δεύτερη άποψη φαίνεται να έχουν περισσότερο δίκιο, αν και αυτό δεν έχει και πολλή σημασία. Κάτι τέτοιες νύχτες, με τέτοιο φεγγάρι, που μας δίνεται η ευκαιρία να «απογειωθούμε» δίπλα στο κύμα ή να απολαύσουμε έτσι απλά έναν περίπατο σε κάποια ξεχασμένη γραφική γειτονιά είναι έτσι και αλλιώς σκέτη μαγεία. Και η πανσέληνος του Αυγούστου (πρώτη ή τελευταία στο γύρισμα του αιώνα) πάντα άκρως μοναδική.
«Η Σελήνη έλκει τη Γη, όπως βέβαια και η Γη πολύ περισσότερο τη Σελήνη» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Γ. Σειραδάκης, καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και εξηγεί: «Το αποτέλεσμα αυτής της αμοιβαίας έλξης είναι οι παλίρροιες, ένα φαινόμενο που παρατηρείται κάθε έξι ώρες, είτε η Σελήνη βρίσκεται από τη μία πλευρά του πλανήτη μας είτε από την άλλη κάτι που εμείς το βλέπουμε πολύ χαρακτηριστικά στον Εύριπο στη Χαλκίδα, όπου κάθε έξι ώρες αλλάζει η ροή των υδάτων. Αυτή είναι η μόνη μεγάλη και σημαντική επίδραση της Σελήνης στον πλανήτη μας. Βέβαια δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι όταν έχουμε πανσέληνο, το φως του φεγγαριού, ειδικά για τους ρομαντικούς, κάνει πιο όμορφες τις νύχτες και επομένως επιδρά εποικοδομητικά στη διάθεσή μας. Αλλά οι μοναδικές επιδράσεις του φυσικού δορυφόρου μας στον πλανήτη μας, αν θέλουμε να μιλήσουμε επιστημονικά, δεν έχουν να κάνουν με τίποτε άλλο από τις παλίρροιες και φυσικά με το ότι οι νύχτες μας γίνονται περισσότερο φωτεινές όταν έχουμε πανσέληνο».
Η φημισμένη όμως και όχι άδικα πανσέληνος του Αυγούστου έχει ένα μοναδικό χαρακτηριστικό που την κάνει να ξεχωρίζει: είναι συνήθως «έγχρωμη». Ειδικά λίγο μετά την ανατολή της αλλά και προς τη δύση της, όταν αρχίζει να παίρνει κάτι από το χρώμα της πορφύρας.
«Αυτός είναι και ένας από τους βασικότερους λόγους που το αυγουστιάτικο φεγγάρι φημίζεται για την ομορφιά του» συνεχίζει ο κ. Σειραδάκης και εξηγεί: «Επειδή η Σελήνη τον Αύγουστο όταν μεσουρανεί, δηλαδή όταν βρίσκεται στο μέγιστο ύψος, δεν φθάνει πολύ ψηλά πάνω από τον ορίζοντα, το φως της φθάνει σε εμάς διατρέχοντας μεγαλύτερο πάχος ατμόσφαιρας με αποτέλεσμα να διαχέεται και να απορροφάται το κυανό τμήμα του χρώματός της και να φθάνει στα μάτια μας πιο έντονο το κόκκινο. Η φύση δηλαδή μάς απατάει για το χρώμα της Σελήνης».
Ειδικότερα όσον αφορά την αυριανή πανσέληνο, επισημαίνει ο αστροφυσικός, αναμένεται να είναι ακόμη πιο «κόκκινη» διότι όπως μας εξηγεί: «Επειδή τον τελευταίο καιρό είχαμε στην Ελλάδα πολλές πυρκαϊές, αυτές τις ημέρες στην ατμόσφαιρά μας αιωρούνται πολλά σωματίδια τα οποία απορροφούν ακόμη περισσότερο το κυανό χρώμα, με αποτέλεσμα η Σελήνη να φαίνεται ακόμη πιο ερυθρή από ό,τι συνήθως. Ενας άλλος λόγος που η αυγουστιάτικη πανσέληνος είναι τόσο φημισμένη είναι επειδή αυτή την εποχή τη βλέπουμε σχετικά χαμηλά, κοντά στον ορίζοντα και φυσικά επειδή το καλοκαίρι ο ουρανός είναι συνήθως ανέφελος και επομένως είναι πιο εύκολα παρατηρήσιμη. Μπορούμε να τη βλέπουμε είτε περπατώντας είτε από τα παράθυρα του σπιτιού μας ξαπλωμένοι είτε καθισμένοι στον καναπέ μας».
Το αυγουστιάτικο ολόγιομο φεγγάρι θα ξεκινήσει το οδοιπορικό του στον ουρανό μας αύριο το βράδυ, λίγα λεπτά μετά τη δύση του ηλίου και θα πλησιάσει στη μέγιστη φάση του προς το χάραμα. «Η ακριβής ώρα της πανσελήνου είναι στις 08.14 το πρωί της 15ης Αυγούστου, θερινή ώρα Ελλάδας» μας πληροφορεί ο κ. Σειραδάκης. «Βέβαια και λίγες ώρες πριν ή μετά πάλι πανσέληνο λέμε ότι έχουμε. Επειδή όμως για την Ελλάδα την ώρα που η Σελήνη θα βρίσκεται στη μεγαλύτερη φάση της θα έχει ήδη ξημερώσει (και αυτή θα έχει δύσει), το πλησιέστερο προς πανσέληνο που θα δούμε από τη χώρα μας θα είναι τις πρώτες πρωινές ώρες της 15ης Αυγούστου, δηλαδή λίγο μετά τα μεσάνυχτα της Δευτέρας και ώσπου να ξημερώσει η Τρίτη».
Οι μύθοι και οι δοξασίες
Πόσο καιρό αλήθεια (ή μήπως και χρόνια) έχετε να δώσετε στον εαυτό σας τη δυνατότητα να χαλαρώσει ή να ονειρευτεί υπό το σεληνόφως; Να απολαύσετε έναν βραδινό περίπατο μακριά από τους προβολείς της πόλης; Να «ταξιδέψετε» στο άπειρο με όχημα τον φυσικό μας δορυφόρο; Η πανσέληνος του Αυγούστου είναι ίσως μια από τις πιο κατάλληλες ευκαιρίες. Το αυριανό βράδυ προσφέρεται για λίγο περισσότερο ξενύχτι την Τρίτη εξάλλου ξημερώνει η αργία του Δεκαπενταύγουστου. Αφήστε τις ξενόφερτες δοξασίες για λυκανθρώπους, βρικόλακες (και όλα τα συναφή) για εκείνους που θέλουν να βλέπουν την αθέατη και πάντα σκοτεινή όψη της Σελήνης και πιαστείτε από τον μίτο των δικών μας παραδόσεων και μύθων για να βρείτε τη δική σας έξοδο από τον λαβύρινθο της καθημερινότητας.
Αφεθείτε για λίγες ώρες στη μαγεία αυτής της μοναδικής νύχτας όπου συγχωρούνται όλες οι… αμαρτίες. Με τις νεράιδες και τα ξωτικά όπως πίστευαν σε πολλές νησιωτικές περιοχές να πλημμυρίζουν τη νύχτα της αυγουστιάτικης πανσελήνου τα δάση για να σκορπίσουν έρωτα σε ό,τι αγγίζουν με το ραβδί τους και να φεύγουν, λίγο προτού ξημερώσει, μαγεμένες και οι ίδιες, μοιράζοντας λήθη και συγχώρεση! Ή με τις μάγισσες όπως λέγεται σε πολλά χωριά της Ηπείρου που μαζεύονται στα ποτάμια. Λούζουν τα μαλλιά τους σε κρυστάλλινα νερά, φτιάχνουν μελόπιτες και με επικλήσεις κατεβάζουν το αυγουστιάτικο φεγγάρι για να κλέψουν λίγη από την πολύτιμη φεγγαρόσκονή του που γιατρεύει τις ματιασμένες κοπέλες και έχει τη δύναμη να αλλάζει και να μεταμορφώνει τα πάντα.
Οι πρόγονοί μας βάφτισαν στη μυθολογία μας τη Σελήνη Εκάτη. Τη λάτρευαν και την έτρεμαν έτσι όπως μόνο στους θεούς αρμόζει. Οι εκδοχές για την καταγωγή της ήταν πολλές. Κάποιοι πίστευαν ότι είναι η κόρη του Δία και της Δήμητρας, άλλοι της Ηρας και του Περσέα και άλλοι τέλος την ταύτιζαν με την Αρτεμη, τη θεά του κυνηγιού. Πολλά και τα επίθετα που περιέγραφαν τη σπάνια μορφή της. Η Αγριόμορφη, η Τρίμορφη, η Νυχία ή η Κυνοσφανή όπως αλλιώς αποκαλούσαν τη θεά των νεκρών και των φαντασμάτων Εκάτη, έβγαινε τις νύχτες στα σταυροδρόμια μαζί με ένα πλήθος λευκά σκυλιά που γάβγιζαν άγρια και προκαλούσαν ρίγη τρόμου σε όσους είχαν αμαρτήσει ή είχαν αφήσει κάποιον νεκρό άταφο. Οι πλούσιοι Αθηναίοι για να αποκτήσουν την εύνοιά της τής ετοίμαζαν και της αφιέρωναν ειδικές τελετές, γνωστές ως τα «Δείπνα της Εκάτης» με διάφορα ακριβά φαγώσιμα που τα άπλωναν στο σεληνόφως ώσπου να χαθούν.
Μπορεί η θεά Εκάτη να ανήκει στη μυθολογία. Ισως τελικά οι νεράιδες, τα ξωτικά και οι μάγισσες να κυκλοφορούν ελεύθερα μόνο στα παραμύθια. Το αυγουστιάτικο «ολόγιομο» φεγγάρι όμως αύριο θα «κόβει» βόλτες στον ουρανό μας όλη νύχτα. Αφήστε τους αστρολόγους να προβλέπουν εντάσεις και… ουρλιαχτά. Χαλαρώστε και απολαύστε μια μαγική βραδιά. Πανσέληνος είναι και (δυστυχώς) θα περάσει…
Εκδηλώσεις σε αρχαιολογικούς χώρους
Με την ευκαιρία της πανσελήνου ανοίγουν την προσεχή Τετάρτη 16 Αυγούστου 54 αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία, από το ένα ως το άλλο άκρο της Ελλάδας. Το υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο μετέφερε τις εκδηλώσεις κατά μία ημέρα μετά την πανσέληνο, διοργανώνει σε αυτούς τους χώρους μουσικές εκδηλώσεις μόνο οκτώ δεν θα φιλοξενήσουν κάποια εκδήλωση υπό τον γενικό τίτλο «Μουσική με την Πανσέληνο». Οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία, ακόμη και αυτοί που δεν θα φιλοξενήσουν εκδηλώσεις, θα παραμείνουν ανοικτοί για το κοινό, με ελεύθερη είσοδο, από τις 21.00 ως τη 1 μετά τα μεσάνυχτα.
Οι αρχαιολογικοί χώροι, τα μουσεία, τα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία που θα φιλοξενήσουν τις εκδηλώσεις «Μουσική με την Πανσέληνο» είναι οι εξής: Ρωμαϊκή Αγορά Αθηνών, Μουσείο Μεγάρων,
Προαύλιο Μουσείου Θήβας, Κάστρο Ναυπάκτου, Κάστρο Λαμίας, Αρχαίο Στάδιο Δελφών, Κορυσχάδες Ευρυτανίας (Παλιό Σχολείο), Κάστρο Χαλκίδας (Στερεά Ελλάδα), Κάστρο Χλεμούτσι, Αυλή Μουσείου Ολυμπίας, Κάστρο Πύλου, Ακροκόρινθος, Μιστράς (Πελοπόννησος), Καστράκι Αρτας, Κάστρο Ιωαννίνων, Πύργος Ραγίου (Ηπειρος), Βελεστίνο – Ακρόπολη Φερών, Τοξωτή Γέφυρα Πορταϊκού Ποταμού Τρικάλων (Θεσσαλία), Γεντί Κουλέ Θεσσαλονίκης, Αρχαία Αγορά Θάσου, Πλατεία Παναγιάς Κουμπελίδικης Καστοριάς, Αγιος Αχίλλειος Φλώρινας, Κτίριο Καλής Βρύσης Δράμας, Ανάκτορο Βεργίνας, Αιανή Κοζάνης, Αρχαιολογικός Χώρος Πέλλας, Αρχαιολογικός Χώρος Δίου, Αρχαιολογικός Χώρος Αμφίπολης, Γυναικόκαστρο Κιλκίς (Μακεδονία), Κάστρο Πυθίου Εβρου, Ιερό Καβείρων (Σαμοθράκη), Κάστρο Κομοτηνής (Θράκη), Λόφος Στράνη Ζάκυνθος (15 Αυγούστου), Περιστύλιο Παλαιών Ανακτόρων Κέρκυρας, Κάστρο Αγ. Γεωργίου Κεφαλλονιάς (Νησιά Ιονίου), Αρχαιολογικός Χώρος Δήλου, Κιόνια Τήνου (Κυκλάδες), Ρωμαϊκό Ωδείο Ρόδου, Ασκληπιείο Κω, Αυλή Μουσείου Λέρου, Αυλή Μουσείου Καστελόριζου (Δωδεκάνησα), Θέατρο Κάστρου Μυτιλήνης, Αρχαιολογικός Χώρος Ηραίου Σάμου, Μεστά Χίου (Νησιά Ανατολικού Αιγαίου), Καζάρμα Σητείας, Φρούριο Ιτζεδίν Σούδας (Κρήτη).
Τέλος οι χώροι που θα παραμείνουν ανοικτοί το βράδυ της πανσελήνου χωρίς να φιλοξενήσουν εκδηλώσεις είναι οι εξής: Ακρόπολη Αθηνών, Ιερό Ποσειδώνος (Σούνιο), Αρχαιολογικός Χώρος Ολυμπίας, Αγ. Γεώργιος Μαυροματίου Καρδίτσας, Στάγειρα, Αρχαιολογικός Χώρος Αβδήρων, Αρχαιολογικός Χώρος Πολίχνης Λήμνου, Γόρτυνα.
