Το μεγάλο τζάμπο της United Airlines, πτήση 826, αναχώρησε την προγραμματισμένη ώρα από το αεροδρόμιο του Τόκιο Ναρίτα με προορισμό τη Χονολουλού. Μετέφερε 374 επιβάτες, οι περισσότεροι Ιάπωνες που θα πήγαιναν για διακοπές, και είχε πλήρωμα 19 ατόμων. Ο καιρός ήταν καλός και το αεροσκάφος πετούσε σε ύψος 33.000 ποδών (11.000 μέτρα). Είχαν περάσει περίπου δύο ώρες από την απογείωση και όλα πήγαιναν καλά ως τη στιγμή που συνέβη κάτι ξαφνικό: το τεράστιο τζάμπο έκανε μια απότομη βουτιά 1.000 ποδών (περίπου 300 μέτρα). Οσοι επιβάτες και μέλη του πληρώματος δεν φορούσαν τις ζώνες τους εκτοξεύθηκαν με το κεφάλι στο πάνω μέρος της ατράκτου.


«Μετά την ξαφνική πτώση το αεροπλάνο χοροπηδούσε σαν να ήμουν πάνω σε ένα άγριο άλογο» περιέγραψε την εμπειρία του ένας 16χρονος επιβάτης, που, όπως είπε, «εκείνη την ώρα νόμιζε ότι θα πεθάνει». Στη διάρκεια του συμβάντος μια επιβάτις σκοτώθηκε ενώ άλλοι 80 υπέστησαν σοβαρούς τραυματισμούς στο κεφάλι. Το αεροσκάφος επέστρεψε στο αεροδρόμιο του Τόκιο για να προσφερθούν οι πρώτες βοήθειες στους τραυματίες και στη συνέχεια να τους μεταφέρουν στα νοσοκομεία.


Το περιστατικό αυτό πήρε μεγάλες διαστάσεις στα μέσα ενημέρωσης αφού ένας επιβάτης κατάφερε να διατηρήσει την ψυχραιμία του και κατέγραψε με ερασιτεχνική κάμερα τις εικόνες της καταστροφής, ενώ ήταν μεγάλος ο αριθμός των ανθρώπων που τραυματίστηκαν. Το αμερικανικό τζάμπο είχε πέσει σε ισχυρές αναταράξεις παρ’ ότι ο καιρός ήταν καλός, ένα φαινόμενο που ονομάζεται clear air turbulence.


Από τότε και ως σήμερα οι διεθνείς οργανισμοί για την ασφάλεια των πτήσεων δίνουν πλέον μεγάλη σημασία στο φυσικό φαινόμενο που προκαλεί τις αναταράξεις και αναμένεται να ανακοινώσουν σύντομα οδηγία που θα υποχρεώνει τους επιβάτες να είναι δεμένοι με τις ζώνες τους σε όλη τη διάρκεια της πτήσης ­ και αυτό διότι οι συνέπειες των αναταράξεων και των καθοδικών ρευμάτων είναι πολλές φορές μοιραίες για τους επιβάτες αλλά και για το αεροσκάφος.


Η τραγωδία του Φάλκον και τα ελάχιστα στοιχεία που είναι γνωστά για τις συνθήκες του δυστυχήματος θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι κάποιο φυσικό φαινόμενο προκάλεσε την απότομη βουτιά του και την απώλεια επτά ανθρώπων. Ωστόσο τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα απ’ ό,τι φαίνονται. Από την έρευνα που έκανε «Το Βήμα» στα αρχεία του Εθνικού Ωκεανογραφικού και Ατμοσφαιρικού Ινστιτούτου του Οργανισμού των ΗΠΑ προκύπτει ότι την ώρα του συμβάντος δεν υπήρχαν ενδείξεις αναταράξεων στην περιοχή της Ρουμανίας.


Το αμερικανικό ινστιτούτο είναι το μόνο στον κόσμο που σε πειραματικό στάδιο εκδίδει δελτίο των περιοχών στις οποίες είναι πιθανόν ακόμη και με αίθριο καιρό να εμφανισθούν κινήσεις αερίων μαζών και αυτό διότι κανείς ως σήμερα δεν είναι σε θέση να προβλέψει με ακρίβεια ατμοσφαιρικά φαινόμενα τα οποία παρουσιάζονται τυχαία σε διάφορες περιοχές του πλανήτη και διαρκούν μικρό χρονικό διάστημα.


Τα σημαντικότερα αεροπορικά ατυχήματα από αναταράξεις και ισχυρά καθοδικά ρεύματα είναι:


* Στις 3 Μαρτίου 1999 ένα αεροσκάφος τύπου Saab 340Α που χρησιμοποιείται για ιδιωτικές πτήσεις κυρίως επιχειρηματιών έπεσε σε ισχυρές αναταράξεις που διήρκεσαν 20 δευτερόλεπτα ενώ βρισκόταν σε ύψος 8.000 ποδών και είχε αρχίσει τη διαδικασία καθόδου για να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Ατλάντικ Σίτι των ΗΠΑ. Από τις αναταράξεις τραυματίστηκε σοβαρά στο κεφάλι και στη σπονδυλική στήλη μια αεροσυνοδός η οποία είχε καθήσει στη θέση της αλλά δεν είχε δέσει τη ζώνη ασφαλείας. Οι αναταράξεις εμφανίστηκαν αιφνιδιαστικά, προκάλεσαν κλίση 4 μοιρών στο αεροσκάφος και δημιούργησαν προβλήματα στην καταγραφή των στοιχείων του «μαύρου κουτιού».


* Στις 20 Ιανουαρίου 1999 ένα αεροσκάφος τζάμπο της Continental έπεσε σε δυνατές αναταράξεις ­ με αίθριο καιρό ­ πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Παρ’ ότι στο εσωτερικό του είχε ανάψει η ένδειξη «προσδεθείτε», δέκα επιβάτες και τέσσερις αεροσυνοδοί τραυματίστηκαν από τις αναταράξεις. Η ένταση του φαινομένου ήταν τόσο μεγάλη ώστε το βαρύ και τεράστιο τζάμπο ανέβαινε 500 πόδια (170 μέτρα) και έπεφτε ως και 1.000 πόδια (330 μέτρα).


* Στις 27 Μαΐου 1998 ένα αεροσκάφος Boeing 747 που ξεκίνησε από την Ιαπωνία με προορισμό την Αυστραλία έπεσε σε ισχυρές αναταράξεις με αποτέλεσμα να τραυματιστούν 17 επιβάτες. Ο καιρός ήταν καλός και ο ουρανός καθαρός από σύννεφα όταν ξαφνικά το αεροσκάφος έχασε απότομα ύψος και στη συνέχεια άρχισε να «χοροπηδάει σαν άγριο άλογο», όπως είπαν οι επιβάτες. Το περιστατικό συνέβη κοντά στη Νέα Γουινέα και κανείς από τους επιβάτες που τραυματίστηκαν δεν φορούσε τη ζώνη ασφαλείας.


* Στις 21 Μαΐου 1998 έξι επιβάτες τραυματίστηκαν σοβαρά όταν το αεροσκάφος DC-10 της Continental Airlines που ξεκίνησε από το Λος Αντζελες με προορισμό τη Χονολουλού έπεσε σε αναταράξεις σε ύψος 33.000 ποδών.


* Στις 18 Απριλίου 1998 ένα Boeing 747 της Tower Air που εκτελούσε την πτήση 037 Παρίσι – Νέα Υόρκη έπεσε σε ισχυρές αναταράξεις πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό με αποτέλεσμα ένας επιβάτης να τραυματιστεί σοβαρά και ελαφρότερα άλλοι 28.


* Από τον Οκτώβριο ως και τον Δεκέμβριο του 1998 αναφέρονται τέσσερα ακόμη περιστατικά ισχυρών αναταράξεων με καλό καιρό που προκάλεσαν τον σοβαρό τραυματισμό συνολικά τεσσάρων ανθρώπων.


* Στις 7.2.1994 αεροσκάφος τύπου McDonnell Douglas DC-9-31 που μετέφερε 57 επιβάτες έπεσε σε ισχυρό καθοδικό ρεύμα κατά τη διάρκεια της προσγείωσης στο αεροδρόμιο Charlotte των ΗΠΑ και ενώ βρισκόταν σε ύψος περίπου 100 μέτρων. Το αεροσκάφος ξέφυγε από τον διάδρομο και έπεσε επάνω σε δέντρα, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 37 επιβάτες.


* Στις 17.6.1993 αεροσκάφος τύπου Antonov 26 των αερογραμμών του Τατζικιστάν εισήλθε σε περιοχή ισχυρών αναταράξεων ενώ πετούσε σε ύψος 15.000 ποδών (5.100 μέτρα). Οι πιλότοι έχασαν τον έλεγχο του αεροσκάφους και συνετρίβη παρασύροντας στον θάνατο τα πέντε μέλη του πληρώματος και 35 επιβάτες.


Οι παγίδες του αέρα


Τι είναι τα καθοδικά ρεύματα και οι αναταράξεις; Πρόκειται για φυσικό φαινόμενο το οποίο δεν μπορεί ακόμη ούτε να εξηγηθεί πλήρως ούτε να προβλεφθεί. Είναι κινήσεις αερίων μαζών στην ατμόσφαιρα που σε συγκεκριμένη στιγμή έχουν διαφορετική θερμοκρασία από τον αέρα που υπάρχει στο σημείο όπου κινούνται. Παρατηρούνται σε μεγάλα ύψη, πάνω από τις 10.000 μέτρα, αλλά υπάρχουν και αναφορές για εμφανίσεις του φαινομένου σε μικρό ύψος από την επιφάνεια της Γης.


Οταν μιλάμε για τις αναταράξεις μπορούμε να τις φανταστούμε σαν «ποτάμια» από αέρα που κινούνται στην ατμόσφαιρα και κατά την πτήση ενός αεροσκάφους προκαλούν τα γνωστά «κουνήματα». Εντονες αναταράξεις παρατηρούνται συνήθως κατά τη διάρκεια κακοκαιρίας ή όταν το αεροπλάνο μπαίνει μέσα σε μαύρα σύννεφα. Ωστόσο τα «ποτάμια» αυτά εμφανίζονται και όταν ο καιρός είναι καλός.


Υπάρχουν επίσης τα καθοδικά ρεύματα (windshear), που μπορούμε να τα φανταστούμε σαν «καταρράκτες» από αέρα με διαφορετική θερμοκρασία, τα οποία συναντώνται κυρίως σε περιοχές όπου υπάρχουν βουνά.


Οι περιπτώσεις πάντως όπου τα φυσικά αυτά φαινόμενα προκάλεσαν τη συντριβή ενός αεροσκάφους είναι ελάχιστες, μπορούν όμως να προκαλέσουν ανθρώπινα θύματα, όπως φαίνεται από τα στοιχεία των αεροπορικών ατυχημάτων. Προς το παρόν οι ειδικοί ερευνητές συνιστούν στους επιβάτες να φορούν συνεχώς τη ζώνη τους κατά τη διάρκεια της πτήσης και να προσέχουν ιδιαίτερα τα παιδιά.