Οι απολαύσεις ενός μοναχού

Παρά ταύτα ο ιερομόναχος Μιχελής όπως και οι μοναχοί Γρύλλης και Κοτσάνης διεκδικούν μια πρωτοτυπία: δεν κατόρθωσαν να στραφεί προς το πρόσωπό τους μόνο το βλέμμα της ελληνικής πολιτικής εξουσίας αλλά και του ίδιου του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, ο οποίος ζήτησε από τον νομάρχη Δωδεκανήσου κ. Σάββα Καραγιάννη, όταν αυτός του εξέθεσε την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στη Μονή του Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου, να ενεργήσει με τέτοιον τρόπο ώστε «το μαχαίρι να φθάσει στο κόκαλο».

Ας δούμε όμως την υπόθεση που δεν έχει διχάσει απλώς την Πάτμο αλλά συγκλονίζει όλη την Ελλάδα από την αρχή. Οταν έκανα γνωστό τον λόγο της αποστολής του «Βήματος» στην Πάτμο, όλοι σχεδόν οι συνομιλητές μου έλεγαν: «Ακόμη ένας δημοσιογράφος που ήρθε να ερευνήσει για τη Μερτσέντες με τον οδηγό και για τα «καθίσματα»». Αν δεν καταλάβατε, όπως βεβαίως δεν κατάλαβα και εγώ, η Μερτσέντες ήταν το αυτοκίνητο με το οποίο κυκλοφορούσε ο ιερομόναχος Γεράσιμος Μιχελής, ο οποίος εκτός των άλλων ήταν και ο εν λευκώ ­ ή, πιο σωστά, ελέω Θεού διαχειριστής ­ της περιουσίας της ιστορικής Μονής του Ιωάννου του Θεολόγου στο νησί και τα «καθίσματα» ήταν τα άλλοτε μικρά εκκλησιαστικά κτίσματα τα οποία έχουν μεταβληθεί σε πολυτελείς βίλες.

Στην είσοδο μάλιστα αυτών των ιερών κτισμάτων, που είναι απρόσιτα για τους πιστούς, μπορεί κανείς να διακρίνει απαγορευτικές πινακίδες ή πινακίδες του τύπου «o σκύλος δαγκώνει». Τα «καθίσματα», που βρίσκονται στην Κουμάνα, στην Παναγιά Γαβρά και στον Οσιο, στις Αλυκές, διαθέτουν επιπλέον σύγχρονα συστήματα ασφαλείας. «Οι πόρτες ανοίγουν με ριμόουντ», μου είπαν, «ώστε να αποφεύγουν οι ιδιοκτήτες τους ανεπιθύμητους επισκέπτες». Ποιοι ήταν οι «ιδιοκτήτες»; Ο ιερομόναχος Μιχελής και δύο ακόμη μοναχοί της Μονής, οι οποίοι είχαν φροντίσει να κλείνουν έξω από την… οικία τους τους ανεπιθύμητους επισκέπτες. Ο λόγος είναι προφανής: ήθελαν να αποφεύγουν τα αδιάκριτα βλέμματα. Οι μοναχοί της Μονής, με άλλα λόγια, επεδίωκαν να είναι «μικροί κροίσοι».

Μικροί; Τρόπος τού λέγειν, διότι τα γεγονότα ομιλούν περί του αντιθέτου. Αν είστε ιστορικοί, ασφαλώς και θα γνωρίζετε ότι κάποτε η Πάτμος ανήκε στη Μονή του Ιωάννη του Θεολόγου και όχι το αντίθετο. Ισως αυτό να ερμηνεύει, εκτός των άλλων, και δύο γεγονότα: το πρώτο είναι η ιδιαίτερη σχέση που έχουν αναπτύξει οι κάτοικοι με τη Μονή, η οποία ξεφεύγει από τα πλαίσια της θρησκευτικής ευλάβειας. Το δεύτερο, η ιδιοκτησιακή κυριαρχία της Μονής, ακόμη και σήμερα, στο νότιο τμήμα του νησιού, καθώς το υπόλοιπο είχε δωρηθεί στην κοινότητα, περίπου από το 1600.

* Το μισό νησί στο σφυρί

Η εναπομείνασα περιουσία σε γη της Μονής αποτέλεσε μάλλον το δέλεαρ για τους μοναχούς της, οι οποίοι, ερήσθω εν παρόδω, αποτελούν ένα είδος κράτους εν κράτει στο νησί. Ο λόγος είναι η τεράστια περιουσία που διαχειρίζονται, η εξαιρετική τουριστική αξία της Μονής και το γεγονός ότι απολαμβάνουν μιας σχετικής αυτονομίας, αφού η Πάτμος, όπως και όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου, υπάγονται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Πριν από τέσσερα χρόνια περίπου το Πατριαρχείο εξέδωσε μια απόφαση σύμφωνα με την οποία απαγορευόταν οποιαδήποτε περαιτέρω εκποίηση της περιουσίας της Μονής, το ύψος της οποίας παραμένει αδιευκρίνιστο. Οπως αδιευκρίνιστη παραμένει και η αιτιολογία της απόφασης ­ εκτός και αν είχαν περιέλθει στη διάθεση του Πατριαρχείου στοιχεία για ατασθαλίες. Γεγονός είναι πάντως ότι η απόφαση αυτή ουδέποτε τηρήθηκε. Ως υπαίτιος γι’ αυτό υποδεικνύεται ο ιερομόναχος Γεράσιμος Μιχελής, ο οποίος είχε αναλάβει να διαχειρίζεται την περιουσία της Μονής. Ο ίδιος, όπως και ορισμένοι άλλοι μοναχοί, είχαν στήσει, όπως καταγγέλλουν παράγοντες του νησιού, ένα κτηματομεσιτικό γραφείο που ξεπούλησε σχεδόν το μισό νησί που ανήκε στη Μονή.

Ηδη στη διάθεση του αντεισαγγελέα της Κω κ. Γιώργου Μπούτσικου, ο οποίος διερευνά την υπόθεση των οικονομικών ατασθαλιών κατ’ εντολήν του προϊσταμένου του, εισαγγελέα Εφετών κ. Γιώργου Σαμίτα, έχουν περιέλθει στοιχεία για τις κομπίνες που έστηναν οι μοναχοί της Μονής. Το κύκλωμα, σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, λειτουργούσε με ποικίλους τρόπους.

Ο πρώτος ήταν ότι συνομολογούσαν με διάφορα άτομα της εμπιστοσύνης τους, ερωτικούς συντρόφους τους ή ακόμη και συγγενείς τους, προσύμφωνα για διάφορα τμήματα γης. Για τα προσύμφωνα αυτά εισέπρατταν μια συμβολική προκαταβολή, την οποία κατέθεταν στο ταμείο της Μονής. Ακολούθως τα άτομα που είχαν συνάψει τα προσύμφωνα έβρισκαν πραγματικούς αγοραστές και πουλούσαν τα αγροτεμάχια ­ στην πραγματικότητα ήταν οικόπεδα ­ στην πραγματική τους τιμή. Τα συμβόλαια υπογράφονταν απευθείας με τη Μονή, στην οποία όμως ουδέποτε κατετίθεντο τα πραγματικά ποσά, παρά μόνο αυτά που περιλαμβάνονταν στα προσύμφωνα και υπελείποντο συνήθως της πραγματικής εκτίμησης της Εφορίας.

Μια δεύτερη κομπίνα που έβρισκε ευρεία εφαρμογή στο νησί ήταν η χρησικτησία. Εχουν ήδη καταγραφεί περιπτώσεις κατά τις οποίες κάτοικοι της Πάτμου ­ και όχι μόνο ­ έχουν προσποριστεί τεράστιες εκτάσεις με αυτόν τον τρόπο. Οι ίδιοι δηλαδή οι μοναχοί «δώριζαν» στην ουσία τεράστιες εκτάσεις για τα δεδομένα του νησιού σε συγγενικά ή φιλικά τους πρόσωπα, συνηγορώντας ότι πράγματι οι εκτάσεις αυτές τούς ανήκαν λόγω χρησικτησίας. Μάλιστα λέγεται ότι οι ίδιοι φρόντιζαν ακόμη και για την εξεύρεση ψευδομαρτύρων που βεβαίωναν στα αρμόδια δικαστήρια του… λόγου το αληθές.

Η τρίτη κομπίνα έχει καταγραφεί ως «προικοδοσία». Η κομπίνα αυτή έχει διάφορες εκφάνσεις, καθώς αφορούσε κυρίως την «προικοδοσία» των ερωτικών συντρόφων των μοναχών. Τα άτομα δηλαδή που «φιλοξενούνταν» τις νύχτες στα «καθίσματα» είχαν και μια ευκαιρία να λύσουν τα οικονομικά τους προβλήματα.

Οπως και αν έχει, ο διευθυντής του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας της Πάτμου εμφανίζεται πρόθυμος να δώσει τα στοιχεία που διαθέτει στον αντεισαγγελέα της Κω κ. Γ. Μπούτσικο, στο πλαίσιο της προκαταρκτικής εξέτασης που διενεργεί για την υπόθεση των οικονομικών ατασθαλιών. Το ερώτημα όμως που ανακύπτει είναι ως πού θα φθάσει το μαχαίρι, το οποίο κατά την έκφραση του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου θα πρέπει να αγγίξει το κόκαλο. Και τούτο διότι κάτοικοι του νησιού εμφανίζονται απρόθυμοι να καταθέσουν.

* Υψηλές διασυνδέσεις

Οι λόγοι που επικαλούνται είναι πολλοί. Κατ’ αρχάς είναι η απόσταση. Το να μεταβεί κάποιος από την Πάτμο στην Κω προϋποθέτει κόστος σε χρόνο και χρήμα. Δεύτερον, κυριαρχεί ο φόβος, τόσο για τον διασυρμό της Μονής, που αποτελεί το κύριο τουριστικό αξιοθέατο του νησιού και ως εκ τούτου βασικό οικονομικό έσοδο, όσο και εξαιτίας των «υψηλών διασυνδέσεων» που διατηρούν οι μοναχοί, κυρίως με την πολιτική και στρατιωτική ιεραρχία της Δωδεκανήσου. «Οι βουλευτές της περιοχής μπορεί να μην κατάφερναν να μεταθέσουν έναν φαντάρο, αλλά για τον ιερομόναχο Γεράσιμο όλα ήταν δυνατά» είναι η έκφραση που ακούγεται στο νησί. Το τρίτο, είναι η διατήρηση της ­ έστω και κακά εννοούμενης ­ κοινωνικής ισορροπίας στο νησί. Είναι ενδεικτικό ότι το σόι του ιερομονάχου Γεράσιμου, ο οποίος είναι το 16ο παιδί μιας πολυπληθούς οικογένειας, είναι τεράστιο. Ισως αυτό να ερμηνεύει και την «κοσμοσυρροή» που παρατηρήθηκε στις εκδηλώσεις αποδοκιμασίας του δημάρχου της Πάτμου κ. Ματθαίου Μελιανού, ο οποίος έχει ταχθεί υπέρ τού να ριχτεί άπλετο φως στην υπόθεση.

Οι «εκδηλώσεις διαμαρτυρίας» όμως, όπως και η στάση των παραγόντων της περιοχής, καθώς και του σημερινού ηγουμένου, του αρχιμανδρίτη Αμφιλοχίου, είναι μία άλλη ιστορία, εξίσου αποκαλυπτική της εικόνας που εμφανίζει σήμερα η Πάτμος.


«Υπέρ αδυνάτων και πασχόντων»

Οι «ιστορίες» που διηγούνται στο νησί είναι πολλές και αποκαλυπτικές. Η πρώτη, για παράδειγμα, αφορά έναν νεαρό ο οποίος κάποτε υπήρξε υπαίτιος ενός τροχαίου ατυχήματος που είχε αποτέλεσμα να μείνει ανάπηρη σε όλη της τη ζωή μια κοπέλα. Οι γονείς της υπέβαλαν μήνυση εναντίον του νεαρού, ο οποίος κινδύνευε να χάσει ακόμη και το σπίτι του, καθώς η υπόθεση επιδικάστηκε εις βάρος του. Διεσώθη όμως χάρη στην παρέμβαση ενός μοναχού, ο οποίος δεν τον βοήθησε απλώς να επανακτήσει τη χαμένη περιουσία του αλλά και να την αυξήσει ­ έστω και αν εκ των υστέρων, λόγω της ανάγκης του να φτιάξει τη ζωή του, απεδείχθη αγνώμων προς τον ευεργέτη του.

Βεβαίως δεν είναι ο μοναδικός ευεργετηθείς. Η ιστορία των «κοινών λογαριασμών» στο υποκατάστημα της Εθνικής Τράπεζας μοναχών με συγγενείς τους ή ακόμη και ερωτικούς συντρόφους τους είναι ήδη γνωστή. Εσχάτως μάλιστα ένας από τους μοναχούς απέσυρε όλες τις καταθέσεις που είχε σε κοινούς λογαριασμούς στο υποκατάστημα της Εθνικής στην Πάτμο και τις μετέφερε σε κατάστημα της Καλύμνου. Ταυτοχρόνως «έκλεισαν» και λογαριασμοί συγγενικών του προσώπων, οι οποίοι αν και του συμπαραστάθηκαν στην τελευταία δοκιμασία που πέρασε μετά την ποινή η οποία του επεβλήθη από το Πατριαρχείο, εν τούτοις δεν εκδηλώνουν ιδιαίτερα φιλικά αισθήματα απέναντί του. Και αυτό παρ’ ότι σε αγοραπωλησίες μοναστηριακής γης εμφανίζονται να είναι ιδιαίτερα ευνοημένοι, αφού «πλήρωναν για δύο στρέμματα τα οποία στην πραγματικότητα ήταν πέντε».