Ο Κ. Μητσοτάκης είναι Ολυμπιακός. Ο Ι. Κεφαλογιάννης Παναθηναϊκός. Η αντίθεση είναι οφθαλμοφανής αλλά μάλλον δεν αρκεί από μόνη της για να εξηγήσει μια πολιτική σύγκρουση που αρχίζει σιγά σιγά να μοιάζει με κρητική βεντέτα. Ολα τα συστατικά του εκρηκτικού μείγματος είναι συγκεντρωμένα: δύο μεγάλες οικογένειες, δύο δρόμοι στην πολιτική, μια σειρά από εξηγήσεις και παρεξηγήσεις, μερικές κουβέντες παραπάνω, αυτά που λέγονται και αυτά που υπονοούνται, δύο όμοροι νομοί και, κυρίως, η Κρήτη.
Εκεί άρχισαν όλα πριν από μερικές δεκαετίες. Εκεί πήγαν να παρεκτραπούν τα πράγματα την περασμένη εβδομάδα, στο κέντρο «Πέλαγος» του Ρεθύμνου. Σε μια εκδήλωση του Ομίλου Βρακοφόρων Κρήτης ο Χανιώτης Μητσοτάκης χειροκροτήθηκε, ενώ για τον Ρεθυμνιώτη Κεφαλογιάννη ακούστηκαν μερικές αποδοκιμασίες. Αμέσως ο δεύτερος απέδωσε την ευθύνη στον πρώτο, μίλησε για «κλακαδόρους». Κάποιοι πήγαν να πιαστούν στα χέρια ευτυχώς μεσολάβησαν οι ψυχραιμότεροι… Μεσολάβηση απαραίτητη, αν αναλογιστεί κανείς ότι το επεισόδιο έγινε ενώπιον μιας ομήγυρης 2.000 Κρητικών, πράγμα που μεταφράζεται, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, «σε πάνω από 800 πιστόλια μέσα στην αίθουσα!»
Προσχεδιασμένο επεισόδιο; Αυτό φαίνεται να πιστεύει η πλευρά Κεφαλογιάννη. «Ηλθαν στα μέρη μας να μας γιουχάρουν!» έλεγαν σαρκαστικά, υπονοώντας ότι ο Μητσοτάκης πήγε στο Ρέθυμνο με τους δικούς του, έτοιμους να αποθεώσουν αυτόν και να αποδοκιμάσουν τον Κεφαλογιάννη. «Κάθε άλλο!» απαντά η πλευρά Μητσοτάκη, η οποία ομιλεί για «αυθόρμητη προσέλευση του κόσμου, όταν έμαθε ότι θα πάει ο Μητσοτάκης», και σημειώνει ότι οι Χανιώτες στην αίθουσα δεν υπερέβαιναν τα 150-160 άτομα ενώ «ο Μητσοτάκης αποθεώθηκε από όλο τον κόσμο!».
Συνεχείς συγκρούσεις
Ανεξάρτητα πάντως από το συγκεκριμένο επεισόδιο, η κόντρα μεταξύ Κεφαλογιάννη και Μητσοτάκη έχει κορυφωθεί. Ο κ. Κεφαλογιάννης δεν χάνει την ευκαιρία να επιτεθεί στον Μητσοτάκη, να ζητήσει τον πολιτικό παροπλισμό του, να υπονοήσει (ή και να δηλώσει ευθαρσώς…) ότι ο κ. Μητσοτάκης υπονομεύει την παράταξη: στην τελευταία συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας χρειάστηκε να παρέμβει αυτοπροσώπως ο κ. Κ. Καραμανλής για να του ζητήσει να κατεβάσει τους τόνους. Μια σύσταση την οποία του είχε ήδη διατυπώσει τηλεφωνικώς προ της συνεδρίασης, χωρίς να εισακουστεί.
Ο κ. Μητσοτάκης, από την πλευρά του, δεν χάνει ευκαιρία να αγνοήσει τον κ. Κεφαλογιάννη. Οταν ο βουλευτής Ρεθύμνου ανέβηκε στο βήμα της ΚΟ, ο πρώην Πρωθυπουργός αποχώρησε από την αίθουσα και επέστρεψε όταν ο κ. Κεφαλογιάννης είχε τελειώσει την ομιλία του. Σε άλλες περιπτώσεις όπως σε αυτή την εκδήλωση στο Ρέθυμνο ή, παλαιότερα, σε μια συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής αποφεύγει επιδεικτικά να τον χαιρετήσει.
Οι οιωνοσκόποι της Ρηγίλλης διέγνωσαν ότι η ρήξη είναι βαθιά όταν ο κ. Καραμανλής επισκέφθηκε την Κρήτη τον περασμένο Σεπτέμβριο. Ολοι μαζί τον υποδέχθηκαν στο αεροδρόμιο στα Χανιά αλλά αμέσως μετά ο κ. Κεφαλογιάννης έφυγε για το Ρέθυμνο. Ο πρώην υπουργός Εσωτερικών δεν πήγε στο γεύμα προς τιμήν του κ. Καραμανλή στο σπίτι του κ. Μητσοτάκη. «Δεν ήθελε να πάει!» λένε οι μεν. «Δεν προσκλήθηκε!» ισχυρίζονται οι άλλοι. Το πιθανότερο είναι ότι ισχύουν και τα δύο ταυτοχρόνως.
Πώς και γιατί όμως τα πράγματα έφθασαν εκεί; Για ποιο λόγο οι δύο παλαιότεροι βουλευτές εν ενεργεία, στελέχη της ίδιας παράταξης και συντοπίτες, με παλαιές καλές προσωπικές και οικογενειακές σχέσεις, έφτασαν στα όρια της ρήξης; Οι εξηγήσεις είναι πολλές και, όπως πάντα στην Κρήτη, πάνε αρκετά χρόνια πίσω.
Και οι δύο μαζί μετρούν 92 χρόνια (!) πολιτικής σταδιοδρομίας. Ξεκίνησαν όμως από αντίπαλες παρατάξεις. Ο Κ. Μητσοτάκης εκλέγεται το 1946, στα Χανιά, με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Μικρανιψιός του Βενιζέλου, γόνος παλαιάς φιλελεύθερης και βενιζελικής πολιτικής οικογένειας, με αντιστασιακή δράση στην Κατοχή, αναδεικνύεται γρήγορα σε ηγετική φυσιογνωμία της φιλελεύθερης (και συντριπτικά πλειοψηφούσας…) παράταξης στην Κρήτη.
Οι Κεφαλογιάννηδες από τα Ανώγεια κυριαρχούν στο διπλανό Ρέθυμνο αλλά ανήκουν στο Λαϊκό Κόμμα. Στις εκλογές του 1958 η ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή (του πρεσβύτερου) ψάχνει τρόπους για να απεμπλακεί από τη φθοροποιό τοπική διαμάχη μεταξύ Παπαδογιάννη και Τσουδερού. Τόπος στους νέους, λοιπόν, και κατά προτίμηση στους νέους που φέρουν όνομα και οικογενειακή παράδοση. Ο κ. Κεφαλογιάννης θα εκλεγεί βουλευτής σε ηλικία 25 ετών.
Ακόμη και τότε δεν ήταν εύκολο στην Κρήτη να είσαι με τη Δεξιά. Ο Μανόλης Κεφαλογιάννης, εξάδελφος του Γιάννη, παρεκλήθη το 1946 από τον Τσαλδάρη να μην πολιτευθεί στο Ρέθυμνο αλλά στο Ηράκλειο, επειδή τότε οι υποψήφιοι του Λαϊκού Κόμματος δεν μπορούσαν να κυκλοφορούν εκτός του Ηρακλείου χωρίς κίνδυνο για τη ζωή τους! Ο Μανόλης ήταν Κεφαλογιάννης, Ανωγειανός και, κυρίως, είχε δράση στην Αντίσταση. Κανένας δεν θα τον πείραζε… Εχασε την εκλογή του 1946 αλλά εξελέγη το 1950 και έκτοτε επανεκλεγόταν συνεχώς ώσπου παραχώρησε τη σκυτάλη στον ομώνυμο ανιψιό του Μανόλη Κεφαλογιάννη, τον σημερινό βουλευτή της ΝΔ. Ετσι δημιουργήθηκαν οι Κεφαλογιάννηδες του Ηρακλείου…
Στο Ρέθυμνο ο Ι. Κεφαλογιάννης είχε να αντιμετωπίσει μια άλλη μεγάλη οικογένεια: τους Βαρδινογιάννηδες από την Επισκοπή… Ο Παύλος Βαρδινογιάννης, βουλευτής των Φιλελευθέρων και του Κέντρου, ήταν μία από τις ωραιότερες αλλά και από τις ισχυρότερες μορφές που έβγαλε η κρητική πολιτική. Με τον Μητσοτάκη είχε πάντα στενές σχέσεις, σε σημείο που λεγόταν ότι οι «βαρδινογιαννικοί» στα Χανιά ψήφιζαν Μητσοτάκη και οι «μητσοτακικοί» στο Ρέθυμνο έριχναν Βαρδινογιάννη. Το 1977 Μητσοτάκης και Βαρδινογιάννης θα φτιάξουν μαζί το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων, θα εκλεγούν και οι δύο βουλευτές στα Χανιά και στο Ρέθυμνο αντιστοίχως, προτού προσχωρήσουν στη ΝΔ το 1978.
Ετσι, για πρώτη φορά Μητσοτάκηδες, Βαρδινογιάννηδες και Κεφαλογιάννηδες θα βρεθούν όλοι στο ίδιο κόμμα. Η προσέγγιση όμως είχε ουσιαστικά αρχίσει κάπου δέκα χρόνια ενωρίτερα, όταν ο Ι. Κεφαλογιάννης παντρεύτηκε την αδελφή του Παύλου Βαρδινογιάννη. Με αυτόν τον γάμο οι δύο μεγάλες πολιτικές οικογένειες του νομού συμπεθέριασαν.
Οι συγγένειες όμως δεν εξομαλύνουν πάντα τις πολιτικές διαφορές. Στις δύσκολες εκλογές του 1981 ο κ. Κεφαλογιάννης θα διασώσει με δυσκολία την έδρα του Ρεθύμνου για τη ΝΔ, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των προσωπικών ψηφοφόρων του Παύλου Βαρδινογιάννη (ο οποίος το 1981 πολιτεύθηκε ως ανεξάρτητος και το 1983 πέθανε…) θα πάει στο ΠαΣοΚ. Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και στη δεκαετία του ’80 οι μεγάλες πολιτικές οικογένειες με την ευρύτερη κοινωνική επιρροή και τις προσωπικές ψήφους είναι μια πραγματικότητα στην Κρήτη.
Πορείες παράλληλες
Εκείνη την περίοδο οι σχέσεις του Κ. Μητσοτάκη και του Ι. Κεφαλογιάννη ήταν άριστες. Οι Κεφαλογιάννηδες (ο Γιάννης στο Ρέθυμνο και ο Μανόλης στο Ηράκλειο) θα πρωταγωνιστήσουν στην εκλογή του Κ. Μητσοτάκη στην αρχηγία της ΝΔ και θα τον στηρίξουν σε όλη την πορεία του προς την εξουσία. Τα πρώτα σύννεφα θα εμφανιστούν πολύ αργότερα, όταν η ΝΔ θα βρεθεί στην κυβέρνηση.
Ο Ι. Κεφαλογιάννης θα ορκιστεί υπουργός Δημόσιας Τάξης στην κυβέρνηση Τζαννετάκη και υπουργός Συγκοινωνιών στην κυβέρνηση Ζολώτα. Η πρώτη σύγκρουση θα προκύψει τις τελευταίες ημέρες της κυβέρνησης Ζολώτα, όταν ως υπουργός Συγκοινωνιών θα διαφωνήσει με την ανάθεση των ψηφιακών κέντρων του ΟΤΕ στις εταιρείες Siemens και Ιντρακόμ, την οποία είχαν αποφασίσει από κοινού οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης και Χ. Φλωράκης. Η παραίτησή του θα αποφευχθεί την ύστατη στιγμή· άλλωστε λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα θα παραιτηθούν όλοι οι υπουργοί της ΝΔ, για να προκληθούν οι εκλογές του Μαρτίου 1990.
Στην πρώτη κυβέρνηση Μητσοτάκη θα αναλάβει το υπουργείο Τουρισμού (και Κρήτης, όπως διευκρινίσθηκε…), μια θέση η οποία, κατά τους υποστηρικτές του, δεν ανταποκρινόταν στο ύψος της προσφοράς του προς την παράταξη και τον κ. Μητσοτάκη προσωπικώς. Από εκεί και πέρα αρχίζει μια περίοδος παρεξηγήσεων, συγκρούσεων και επανασυνδέσεων που θα κρατήσει ως το 1993 και την, κατά πολλούς, οριστική ρήξη.
Σε τοπικό επίπεδο φαίνεται ότι ήδη από το 1989 υπήρξε δυσαρέσκεια του κ. Κεφαλογιάννη από την τοποθέτηση στο ψηφοδέλτιο της ΝΔ στο Ρέθυμνο του κ. Γ. Σχοινά, ενός πολιτικού μηχανικού που πολιτεύθηκε από το 1989 ως το 1993 χωρίς ποτέ να εκλεγεί. Ως τότε ο κ. Κεφαλογιάννης είχε μια αναγνωρισμένη «εποπτεία» στο ψηφοδέλτιο του νομού και είναι χαρακτηριστικό, για παράδειγμα, ότι το 1989 ο Ρεθυμνιώτης κ. Γ. Βουλγαράκης τοποθετήθηκε στο ψηφοδέλτιο της Α’ Αθηνών και όχι στο Ρέθυμνο, όπως ίσως θα ήταν πιο λογικό. Ορισμένοι υποστηρικτές του κ. Κεφαλογιάννη θεώρησαν ότι η τοποθέτηση του κ. Σχοινά στο ψηφοδέλτιο ήταν μια κίνηση αποδυνάμωσής του από την πλευρά Μητσοτάκη. «Ούτε κατά διάνοια!» υποστηρίζουν οι «μητσοτακικοί» και αντιτείνουν ότι αν ο κ. Μητσοτάκης ήθελε να αποδυναμώσει τον κ. Κεφαλογιάννη «θα έστελνε στο Ρέθυμνο τον Βουλγαράκη, που θα ήταν πολύ ισχυρή υποψηφιότητα».
Προσωπικό το θέμα
Η δυσαρέσκεια έγινε ανοιχτή σύγκρουση όταν ο κ. Κεφαλογιάννης βρέθηκε εκτός υπουργείου Τουρισμού και κυβέρνησης καταγγέλλοντας «άνομα συμφέροντα». Τότε πραγματοποίησε μια θεαματική κάθοδο στην Κρήτη με μια ανοιχτή συγκέντρωση στο Ηράκλειο, όπου ευθέως έβαλε κατά του πρωθυπουργού Μητσοτάκη. Η ρήξη όμως δεν ήταν (ακόμη…) οριστική. Την άνοιξη του 1992 οι σχέσεις αποκαθίστανται και ο κ. Κεφαλογιάννης επιστρέφει στην κυβέρνηση ως υπουργός Εσωτερικών. Αυτή τη φορά ένα μεγάλο υπουργείο ερχόταν να ανταμείψει την προσφορά του και τη μακρόχρονη πολιτική σταδιοδρομία του.
Αυτοί που ξέρουν λένε ότι «όλα παίχτηκαν τον Οκτώβριο του 1993». Ο κ. Μητσοτάκης χάνει τις εκλογές και παραιτείται από την αρχηγία. Ο κ. Κεφαλογιάννης ανακοινώνει την υποψηφιότητά του για τη διαδοχή. Εδώ οι απόψεις αρχίζουν και διίστανται… Οι μεν υποστηρίζουν ότι ο κ. Κεφαλογιάννης περίμενε την υποστήριξη του κ. Μητσοτάκη, σε ανταπόδοση της δικής του υποστήριξης το 1984 και το 1985. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι πρώτες επαφές του έγιναν με βουλευτές της «μητσοτακικής πλευράς». Και υποστηρίζουν ακόμη ότι ο κ. Μητσοτάκης όχι απλώς δεν βοήθησε, αλλά απέτρεψε και ορισμένους βουλευτές από τον κ. Κεφαλογιάννη.
Η «μητσοτακική πλευρά» αντιτείνει ότι «ο Μητσοτάκης απλώς δεν αναμείχθηκε στην εκλογή, ούτε προέτρεψε, ούτε απέτρεψε κάποιον βουλευτή να υποστηρίξει τον έναν ή τον άλλον». Και προσθέτει ότι «δεν φταίει ο Μητσοτάκης αν η υποψηφιότητα του Κεφαλογιάννη δεν βρήκε ανταπόκριση στους βουλευτές». Ανεξαρτήτως αν ισχύει το ένα ή το άλλο, από τότε η ρήξη ήταν οριστική.
Και κρατάει τεσσεράμισι χρόνια, μάλλον οξυνόμενη… Ο κ. Κεφαλογιάννης δεν κρύβει ότι ουδόλως θα έπεφτε σε βαθιά μελαγχολία αν ο κ. Μητσοτάκης βρισκόταν εκτός ΝΔ. Και ο κ. Μητσοτάκης τον κ. Κεφαλογιάννη εννοούσε (μεταξύ άλλων…) όταν μιλούσε για «κηδεμόνες» του κ. Καραμανλή που οδηγούν την παράταξη σε συρρίκνωση. «Ο Μητσοτάκης βρίσκεται στην έξοδο της πολιτικής του σταδιοδρομίας!» θα πουν οι μεν. «Ο Μητσοτάκης δεν ασχολείται με τον Κεφαλογιάννη!» θα απαντήσουν οι άλλοι. Κρητικός βουλευτής της ΝΔ, πάντως, προέβλεπε ότι «και οι δύο θα κάνουν ό,τι μπορούν για να μην ξαναβγεί ο άλλος βουλευτής!». Η διαφορά, εξηγεί, μπορεί να στηρίζεται σε πολιτικές διαφορές αλλά έχει πάρει πλέον προσωπικό χαρακτήρα. Και στην Κρήτη μπορούν να διευθετηθούν τα πάντα, εκτός από τα προσωπικά…
