Τζέφρι Πάιατ: «Ο Πρωθυπουργός έχει την ευκαιρία για ένα νέο αφήγημα»

Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα έχει μπροστά της την ευκαιρία να αλλάξει το αφήγημα της κρίσης σε αφήγημα ευκαιρίας μετά την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, εκτιμά ο Τζέφρι Πάιατ. Ο αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα, μιλώντας στο «Βήμα», εμφανίζεται έτοιμος για δυναμικές πρωτοβουλίες στους πυλώνες της διμερούς αμυντικής συνεργασίας και της προσέλκυσαης επενδύσεων στην Ελλάδα. Λέει δημοσίως ότι η Ουάσιγκτον βλέπει θετικά την επέκταση της αμυντικής συμφωνίας για τη βάση της Σούδας, αναγνωρίζει τη σημασία του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού στη Μεσόγειο και εμφανίζεται έτοιμη να συνδράμει με στρατιωτικό υλικό. Παράλληλα, ο ίδιος θα μεταβεί σύντομα στις ΗΠΑ για να διερευνήσει και να προωθήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον. Σε σχέση με την Τουρκία, ο κ. Πάιατ είναι προσεκτικός και αναγνωρίζει την ψύχραιμη στάση της Αθήνας απέναντι στη γειτονική χώρα –χωρίς να παραγνωρίζει το ιστορικό βάρος των σχέσεων. Τέλος, θεωρεί ότι οι σχέσεις ΗΠΑ – Ευρώπης επιστρέφουν σταδιακά σε μια ισορροπία μετά την αρχική δύσκολη περίοδο της κυβέρνησης Τραμπ.

«Πιστεύω πολύ στη σημασία της γεωγραφίας στις διεθνείς σχέσεις. Η γεωγραφία παραμένει, παρά την παγκοσμιοποίηση, αποφασιστικός παράγοντας. Αυτό είναι ακόμη πιο σημαντικό για την Ευρώπη και την Ευρασία. Η Ελλάδα καταλαμβάνει μια σημαντικότατη γεωγραφική θέση. Υπήρξε για αιώνες η πύλη προς την Ευρώπη, μια πύλη που συνέδεε την Ευρώπη με την ευρασιατική μάζα. Σε ό,τι αφορά ζητήματα άμεσης σημασίας, πάντα σκέπτομαι με βάση τρεις διαφορετικούς κύκλους. Ο πρώτος είναι οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, ειδικότερα στη Συρία, όπου η Ελλάδα μάς βοηθά να διαχειριστούμε τις προκλήσεις που προέρχονται από αυτή την κατεύθυνση. Ο δεύτερος κύκλος αφορά την κατάσταση στη Μαύρη Θάλασσα, καθώς επίσης στα Δυτικά Βαλκάνια και το ρωσικό πρόβλημα που σχετίζεται με αυτές τις περιοχές. Ο δε τρίτος κύκλος έχει σχέση με τη Νότια Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Είναι σημαντικός για την πρόκληση της μετανάστευσης και θα καταστεί σημαντικότερος αφού επικρατήσουμε στρατιωτικά του ISIS. Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο αυτής της στρατηγικά σημαντικής γεωγραφίας και συνιστά για εμένα το επιχείρημα για την οικοδόμηση μιας ισχυρής συνεργασίας σε θέματα άμυνας και ασφάλειας. Η συμμαχία μας είναι πολύ ισχυρή και σε λίγο καιρό θα γιορτάσουμε 70 χρόνια της αμυντικής μας συνεργασίας. Η σημασία του Νότου και η έμφαση του ΝΑΤΟ σε αυτόν είναι κάτι νέο. Αντανακλά τις εξελίξεις στις τρεις σφαίρες επιρροής που περιέγραψα. Το σημαντικό για εμένα είναι ότι, πέραν της γεωγραφίας, οι χώρες μας έχουν συγκλίνοντα συμφέροντα για σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, για τη θαλάσσια ασφάλεια, για την παράνομη μετανάστευση, για την καταπολέμηση των δικτύων λαθρεμπορίας. Δεν ξέρω τι συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά για το πού βρισκόμαστε σήμερα υπάρχει μια ξεκάθαρη ευκαιρία από όσα συζητώ στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας και γενικότερα στην κυβέρνηση. Η επιθυμία είναι να σκεφτούμε πιο φιλόδοξα για το πώς θα συνεργαστούμε στο μέλλον –κυρίως στον τομέα της ασφάλειας. Κοιτώντας 5-10 χρόνια μπροστά, η Ελλάδα θα παραμένει ένα ισχυρό μέλος του ΝΑΤΟ και μία δημοκρατία. Στον περίγυρο της Ελλάδος πολλά πράγματα θα είναι λιγότερο προβλέψιμα. Και το επιχείρημα της ενίσχυσης της επένδυσης που έχουμε κάνει εδώ τα τελευταία 70 χρόνια είναι ισχυρό».

«Κατά την πρόσφατη επιτυχημένη επίσκεψή του στην Ουάσιγκτον, ο κ. Καμμένος μίλησε δημόσια για την πρόθεση της κυβέρνησης να επεκτείνει για περισσότερα από ένα έτη τη συμφωνία για τις δραστηριότητές μας στη Σούδα. Θα το καλωσορίζαμε αυτό. Θα διευκόλυνε τον σχεδιασμό, αλλά και τη χρηματοδότηση, καθώς έχουμε κάνει αξιοσημείωτες επενδύσεις εκεί. Εκτιμούμε πολύ όσα προσφέρει η Σούδα από την άποψη του ελλιμενισμού αεροπλανοφόρων και αεροσκαφών, επειγουσών προσγειώσεων ή αποστολών ρουτίνας για ανεφοδιασμό. Θα έδινα επίσης έμφαση, έπειτα από όσα έχω συζητήσει με τον Α/ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Αποστολάκη, στο ενδιαφέρον του Πολεμικού Ναυτικού να αναπτύξει μια ισχυρότερη και εμφανέστερη παρουσία στο Νότιο Αιγαίο. Η ανάπτυξη όμως ελληνικών πλοίων που θα υπηρετήσει τα κοινά μας συμφέροντα στην αστυνόμευση της περιοχής θα απαιτήσει κάποιου είδους υποστήριξη. Σε σχέση με τη στρατιωτική βοήθεια, καθώς η Ελλάδα είναι μέλος της ΕΕ και της ευρωζώνης, υπάρχουν ορισμένα όρια στο επίπεδο της συνδρομής που μπορούμε να παρέχουμε. Ανεξαρτήτως αυτού όμως, ενδιαφερόμαστε η Ελλάδα να μπορεί να συντηρήσει αξιόμαχες Ενοπλες Δυνάμεις διότι είναι και προς το δικό μας συμφέρον. Εγώ και η ομάδα μου εργαζόμαστε σκληρά να εντοπίσουμε πρόσθετες ευκαιρίες για μεταφορά πλεονάζοντος στρατιωτικού υλικού. Πρόσφατα έφθασαν ελικόπτερα Chinook, έχουμε ήδη ξεκινήσει ένα πρόγραμμα για μεταφορά ελικοπτέρων Kiowa, είμαστε ενθουσιασμένοι με την πρόοδο του εκσυγχρονισμού των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας Ρ-3. Δεν το βλέπουμε ως συναλλαγή, αλλά ως προώθηση κοινών συμφερόντων».

«Βρέθηκα πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη και είχα μεταξύ άλλων την ευκαιρία να συνομιλήσω με τους ομολόγους μου στην Αγκυρα και στη Λευκωσία, Τζον Μπας και Κάθριν Ντόχερτι αντιστοίχως. Αυτό που είπα στον κ. Μπας είναι ότι έχω εντυπωσιαστεί από τις συζητήσεις μου με υψηλόβαθμους έλληνες αξιωματούχους μετά το τουρκικό δημοψήφισμα, για την έμφαση που δίνουν στο να παραμείνει η Τουρκία αγκυροβολημένη στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Τα αμερικανικά και ελληνικά συμφέροντα συγκλίνουν στο ζήτημα αυτό. Θέλουμε μια Τουρκία δημοκρατική, που θα σέβεται τα ευρωπαϊκά κριτήρια διακυβέρνησης και θα είναι σταθερή. Ενθαρρύνουμε να παραμείνουν ανοιχτά τα κανάλια επικοινωνίας Αθήνας – Αγκυρας. Εχουμε μια πολύπλοκη διμερή ατζέντα με την Τουρκία, ιδιαίτερα στη Συρία. Επίσης, συνομιλώντας με τούρκους και ισραηλινούς αξιωματούχους, υπάρχει ήδη στενή οικονομική συνεργασία που μπορεί να αναπτυχθεί».

«Το συμφέρον των ΗΠΑ είναι να δουν την Ελλάδα, μια σύμμαχο χώρα στο ΝΑΤΟ και μέλος της ευρωζώνης, να βγαίνει από τον επταετή κύκλο οικονομικής κρίσης και να πορεύεται σε έναν δρόμο βιώσιμης ανάπτυξης. Αυτή είναι θέση αρχής. Πρόκειται για διαρκές αμερικανικό συμφέρον. Από αυτή την οπτική, είμαστε πολύ ικανοποιημένοι από την είδηση για τη συμφωνία της ελληνικής κυβέρνησης με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Είμαι αισιόδοξος ότι τώρα θα δούμε ταχεία πρόοδο προς το Eurogroup της 22ας Μαΐου που θα εγκρίνει την εκταμίευση της επόμενης δόσης. Σε σχέση με την πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ επί της ελληνικής οικονομικής κατάστασης, δεν έχω να προσθέσω κάτι σε όσα πρόσφατα είπε ο ίδιος ο πρόεδρος».

«Πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός Τσίπρας έχει πλέον μια ευκαιρία να διαμορφώσει ένα νέο αφήγημα. Επί χρόνια πολλοί ανησυχούσαν για το Grexit και αν η Ελλάδα θα τα καταφέρει μέχρι την επόμενη δόση. Υποθέτοντας ότι η διαδικασία θα προχωρήσει και η επόμενη εκταμίευση πραγματοποιηθεί, η Ελλάδα θα πλεύσει σε ήρεμα νερά για περίπου δύο χρόνια. Θα είναι μια περίοδος οικονομικής και χρηματοδοτικής προβλεψιμότητας και μια ευκαιρία για την κυβέρνηση να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία. Τον Ιούνιο θα μεταβώ στη Νέα Υόρκη και στην Ουάσιγκτον με τον υπουργό Οικονομίας Δημήτρη Παπαδημητρίου. Προσβλέπω να περιγράψω τις ευκαιρίες που βλέπω για διευρυμένες εμπορικές σχέσεις και επενδύσεις στην Ελλάδα. Το ταξίδι αυτό έχει επίσης ως σκοπό να καταδείξει την υποστήριξή μας για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό ώστε να βγει από τον συνεχή κύκλο κρίσης. Το βάρος και η ευθύνη όμως ανήκουν στον Πρωθυπουργό, ώστε να αδράξει την ευκαιρία να αλλάξει το αφήγημα, να υπάρξει κινητικότητα σε ορισμένες από τις αποκρατικοποιήσεις-κλειδιά, όπως στην ενέργεια και στο Ελληνικό. Υπάρχουν ορισμένοι άνθρωποι στο πολιτικό σύστημα που απλά θέλουν να πουν «όχι». Δεν ενδιαφέρονται να δουν την Ελλάδα να προχωράει μπροστά επειδή είναι άβολο για αυτούς από ιδεολογικής απόψεως ή λόγω προσωπικών οικονομικών συμφερόντων. Προσωπικά θα κάνω ό,τι μπορώ για να υπογραμμίσω το πολιτικό συμφέρον των ΗΠΑ ώστε η μεταρρυθμιστική διαδικασία να παράγει τα οφέλη που ελπίζουμε».

«Η σχέση ΗΠΑ – ΕΕ είναι η σημαντικότερη και θα βρεθούν λύσεις»

Υπάρχει μια ρωσική ατζέντα στα Βαλκάνια. Μετά την εκλογή του προέδρου Τραμπ, πολλοί αισθάνθηκαν άβολα στην Ευρώπη λόγω των θέσεών του για το ΝΑΤΟ, το εμπόριο κ.ά. Ποιο μέλλον βλέπετε για τις διατλαντικές σχέσεις;
«Επειτα από μια περίοδο αγωνίας κατά τη διάρκεια της μετάβασης, υπήρξαν πολύ σαφή μηνύματα από την κυβέρνηση Τραμπ προς την Ευρώπη χάρη στα ταξίδια του υπουργού Αμυνας Μάτις και του αντιπροέδρου Πενς και στην ομιλία του υπουργού Εξωτερικών Τίλερσον. Επίσης, ο πρόεδρος Τραμπ θα επισκεφθεί τις Βρυξέλλες σε περίπου δύο εβδομάδες. Κατά μία έννοια «έχουμε επιστρέψει στη δουλειά» με ξεκάθαρη τη θέση ότι οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για την ισχύ και την ανθεκτικότητα των ευρωπαϊκών θεσμών. Σε ό,τι αφορά το μέλλον, υπάρχουν ορισμένα εμπορικά θέματα που πρέπει να τακτοποιήσουμε. Η οικονομική και εμπορική σχέση ΗΠΑ – ΕΕ είναι η σημαντικότερη στον κόσμο και είμαι πεπεισμένος ότι θα βρεθούν λύσεις. Στο στρατηγικό επίπεδο, το απλό γεγονός είναι ότι η Ευρώπη είναι το πρώτο μέρος στο οποίο προσφεύγουν οι ΗΠΑ σε περιόδους κρίσης ή προβλημάτων. Δεν βλέπω να αλλάζει αυτό. Πιστεύω ότι η διατλαντική σχέση πατάει σε στέρεο έδαφος».

Βλέποντας όσα συμβαίνουν στα Βαλκάνια και συγκεκριμένα στην πΓΔΜ, θα λέγατε ότι υπάρχει κάποιου είδους ρωσική ανάμειξη;
«Πολύ σημαντική ερώτηση. Πιστεύω ότι υπάρχει μια ρωσική ατζέντα στα Βαλκάνια. Δείτε τη ρωσική δραστηριότητα στο Μαυροβούνιο με τη Μόσχα να είναι ο «συγγραφέας» μιας απόπειρας πραξικοπήματος εναντίον μιας εκλεγμένης κυβέρνησης με σκοπό να εκτροχιαστεί η απόφασή της για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Αυτή είναι μια περιοχή στην οποία η Ελλάδα παίζει ήδη έναν σημαντικό ρόλο, που μπορεί όμως να γίνει σημαντικότερος. Η Ελλάδα είναι ένα ισχυρό παράδειγμα για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων επειδή δείχνει πρώτα από όλα την έλξη του ευρωπαϊκού μοντέλου, τη σημασία των μεταρρυθμίσεων, τη δύναμη των ευρωπαϊκών θεσμών της. Θα ήλπιζα οι ΗΠΑ να συνεχίσουν να είναι παρούσες στην περιοχή. Συνεργαζόμαστε με την ελληνική κυβέρνηση για να συγχρονίσουμε τις προσεγγίσεις μας, ενώ την Πέμπτη και την Παρασκευή, 4-5 Μαΐου, επρόκειτο να έλθει στην Ελλάδα ο ομόλογός του Τζόναθαν Κόεν. Για τις χώρες σε μετάβαση, η εμπειρία μου από την Ουκρανία είναι ότι όταν μια κοινωνία επιλέξει έναν δρόμο, αυτός δύσκολα μπορεί να αλλάξει. Το έργο οικοδόμησης μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας μπορεί να πάρει δεκαετίες και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα το βρουν. Χρειάζονται διπλωματική, τεχνική ή και οικονομική υποστήριξη, όπως αυτή που έχει προσφέρει η Ελλάδα μέσω των εμπορικών δεσμών, αλλά και ειδικότερα της ενέργειας».

Η Αθήνα, η Αγκυρα, το «ιστορικό βάρος» και οι επενδύσεις

Λογική αμοιβαίου οφέλους στην Ανατολική Μεσόγειο. Πόσο σημαντικές είναι για τις ΗΠΑ οι τριγωνικές συνεργασίες Ελλάδος – Κύπρου – Ισραήλ και Ελλάδος – Κύπρου – Αιγύπτου;
«Καλωσορίζουμε τη συμμετοχή της Ελλάδος σε αυτές τις συνεργασίες. Εχουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και το πιο ενδιαφέρον για εμένα είναι η «διαγώνιος» Ελλάδος – Ισραήλ. Υπάρχει η ενέργεια. Υπάρχει η άμυνα, όπως απέδειξε η συμμετοχή ισραηλινών F-16 στην πρόσφατη άσκηση Ηνίοχος. Υπάρχει η πλευρά της συνεργασίας στους τομείς της οικονομίας και της καινοτομίας. Υπάρχει, τέλος, το ζήτημα των αξιών. Οι ΗΠΑ, η Ελλάδα και το Ισραήλ είναι ισχυρές δημοκρατίες με ισχυρούς θεσμούς και αυτό βοηθά στις πολιτικές αποφάσεις στην Ουάσιγκτον. Σχετικά με την Αίγυπτο, έχουμε απλώς «ξύσει την επιφάνεια». Υπάρχει μεγάλη εκτίμηση στην Ουάσιγκτον για τη στρατιωτική σχέση Αθήνας – Καΐρου. Η Κύπρος είναι επίσης γεωγραφικά σημαντική. Μας ενδιαφέρει να αναπτύξουμε τις σχέσεις των χωρών της περιοχής σε μια λογική αμοιβαίου οφέλους. Ενα από τα θέματα που μου κάνουν εντύπωση στην ενέργεια είναι ότι η συνεργασία Ελλάδος, Κύπρου, Ισραήλ, Τουρκίας δεν μπορεί παρά να είναι αμοιβαία επωφελής».

Δεν σας φαίνεται όμως ότι η Αγκυρα θέλει να χαλάσει την προοπτική συνεργασίας;
«Πιστεύω ότι αυτό οφείλεται στην περιπλοκή των σχέσεων Αθήνας – Αγκυρας. Είναι για εμένα πολύ σημαντικό ότι υπάρχουν ξεκάθαρα μηνύματα από το Μέγαρο Μαξίμου αλλά και το υπουργείο Εξωτερικών, όπου έχει καταβληθεί μεγάλη προσπάθεια να διατηρηθούν τα κανάλια επικοινωνίας ανοιχτά και να υπάρξει θετικός διάλογος. Δεν σημαίνει ότι η σχέση θα είναι εύκολη, υπάρχει μεγάλο ιστορικό βάρος για κάτι τέτοιο. Είναι σημαντικό όμως να αναζητηθούν δρόμοι για μελλοντική συνεργασία, όπως η ενέργεια».

Υπάρχουν τομείς στους οποίους διακρίνετε αμερικανικό επενδυτικό ενδιαφέρον;
«Υπάρχει ο τουρισμός που μπορεί να φέρει γρήγορο όφελος. Αλλος τομέας είναι η ενέργεια. Μιλήσαμε ήδη για τον ΤΑΡ, ενώ υπάρχει ήδη αμερικανική παρουσία στην παραγωγή υδρογονανθράκων με την Energean στο Βόρειο Αιγαίο. Υπάρχουν και άλλες εταιρείες που έχουν εκφράσει ενδιαφέρον σε εμένα προσωπικά και αναμένουν τα κατάλληλα μηνύματα. Ακούω επίσης αρκετά πράγματα για τον αγροτοδιατροφικό τομέα, όπου υπάρχουν δύο επίπεδα: το ένα είναι το μάρκετινγκ της Ελλάδος και της ελληνικής κουζίνας και το δεύτερο, λαμβανομένης υπόψη της τεράστιας ευρωπαϊκής αγοράς, είναι ότι η Ελλάδα είναι μία πολύ ελκυστική επιχειρησιακή βάση επειδή με όρους ευρωζώνης είναι φθηνή από άποψη κόστους. Για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ η προσέλκυση επενδύσεων είναι η σημαντικότερη προϋπόθεση για να έλθει η οικονομική ανάπτυξη».