Όσες ρητορικές επικλήσεις κι αν κάνει ο Αλέξης Τσίπρας στην αριστεροσύνη του ΣΥΡΙΖΑ, τα γραπτά, συγκεκριμένα οι θέσεις της Κεντρικής Επιτροπή, που θα συζητηθούν στο συνέδριο, περιγράφουν την πλήρη μετάλλαξή του κόμματος. Η πολιτική απόφαση του ιδρυτικού συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, το 2013, συνοδεύτηκε με την επισήμανση ότι «εμφανίζει στην κοινωνία τα νέα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά και τις νέες ιδέες της αριστεράς του 21ου αιώνα». Αυτή η Βίβλος της νέας αριστεράς, τρία χρόνια μετά, είναι κενή περιεχομένου. Το δεύτερο συνέδριο του κόμματος, που ανοίγει τις πύλες του την Πέμπτη, καλείται να την ενταφιάσει και ο επικήδειος έχει ήδη γραφτεί στις τελευταίες σελίδες των θέσεων της Κεντρικής Επιτροπής. Οι 26 προγραμματικές τομές που προτάσσονται, διαμορφώνουν ένα ιδεολογικό πλαίσιο που ερμηνεύεται ως στροφή σε ένα εντελώς διαφορετικό κόμμα. Διαφορετική, άλλωστε, είναι και η συγκυρία των δύο συνεδρίων. Το 2013, ο ΣΥΡΙΖΑ, βρισκόταν σε τροχιά ανόδου στην εξουσία. Το 2016, προσπαθεί να αποτρέψει την καθοδική του πορεία, μέσα σε ένα περιβάλλον στο οποίο η επιδεινούμενη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, θέτουν σε διαρκή δοκιμασία την τραυματισμένη προγραμματική του αξιοπιστία και την αμφιλεγόμενη κυβερνητική του επάρκεια.

Από το αντιμνημόνιο στη μνημονιακή αριστερά

Ο ΣΥΡΙΖΑ, το 2013, θεμελιώθηκε ως «ως ενιαίο, μαζικό, δημοκρατικό, πολυτασικό κόμμα της σύγχρονης Αριστεράς με στόχο την κατάργηση των μνημονίων, τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους και την εφαρμογή ενός προγράμματος κοινωνικής και παραγωγικής ανασυγκρότησης». Εκείνη την εποχή, όπως αναφέρεται στο κείμενο των θέσεων για το 2ο συνέδριο, «κυρίαρχη άποψη, όπως εκφράστηκε από την πλειοψηφία των ηγετικών οργάνων, ήταν ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς θα καταργήσει τα Μνημόνια της λιτότητας και εκδιώξει την τρόικα από την Ελλάδα.» Ήταν η περίοδος της «αυταπάτης» που αποτέλεσε το όχημα για την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία αλλά και τη βάση μιας διαπραγμάτευσης, με συνέπειες τραυματικές για τη φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ και καταστροφικές, για την ελληνική οικονομία. Τρία χρόνια μετά, ο ΣΥΡΙΖΑ, δεν «ακυρώνει μνημόνια και εφαρμοστικούς νόμους».Δεν έχει ως πρώτη προτεραιότητα την «αποκατάσταση στα προ του μνημονίου επίπεδα, του κατώτερου μισθού, της κατώτερης σύνταξης, του επιδόματος ανεργίας και των οικογενειακών επιδομάτων». Είναι χαρακτηριστικό ότι στο κείμενο των θέσεων της ΚΕ για το συνέδριο ασκείται κριτική ακόμα και στο πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης, σημαία του ΣΥΡΙΖΑ, στις εκλογές του Σεπτεμβρίου: «Διατυπώθηκαν και αιτήματα δίκαια μεν, αλλά δυσπρόσιτα λόγω της εξαιρετικά δύσκολης οικονομικής πραγματικότητας. Υπερεκτιμήθηκε η δυνατότητα αύξησης εσόδων από διάφορες πηγές, ενώ υποτιμήθηκε ο κίνδυνος επιβολής από τους εταίρους μιας κατάστασης δημοσιονομικής ασφυξίας» αναφέρεται. Ο ΣΥΡΙΖΑ του 2016, δεν είναι το κόμμα που έρχεται να αλλάξει όχι την Ελλάδα, αλλά ολόκληρη την Ευρώπη, όπως πρέσβευε το 2103. Είναι πλέον ένα κόμμα που αναγνωρίζει ότι «οι προγραμματικές δυνατότητες που υπόκεινται σε περιορισμούς» τους οποίους θέτουν, μεταξύ άλλων οι όροι του τρίτου Μνημονίου, που φέρει την υπογραφή της κυβέρνησης του.

Χρέος, τράπεζες, ιδιωτικοποιήσεις, πλειστηριασμοί, προσφυγικό

Η προσγείωση στην πραγματικότητα, επιβάλλει στο συνέδριο να υποστείλει και τα εδάφια της ιδρυτικής διακήρυξης που αποτέλεσαν τις σημαίες του ΣΥΡΙΖΑ και τα αντικαταστήσει με άλλα, που να σηματοδοτούν τη νέα γραμμή πλεύσης, σε ζητήματα όπως το χρέος, οι τράπεζες, οι ιδιωτικοποιήσεις, οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας. «Αποτρέπουμε τη μετατροπή της χώρας μας σε αποικία χρέους, θέτοντας ως πρώτο θέμα τη διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, πραγματοποιώντας λογιστικό έλεγχο» ήταν η θέση για το χρέος, το 2013. « Η συμφωνία θέτει για πρώτη φορά σαφές και δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα για την έναρξη των συζητήσεων σχετικά με την αναδιάθρωση και τους όρους αποπληρωμής του δημόσιου χρέους» αναφέρεται τώρα. «Θέτουμε το τραπεζικό σύστημα υπό την ιδιοκτησία και τον έλεγχο του δημοσίου, με ριζική τροποποίηση του τρόπου λειτουργίας του και των στόχων που σήμερα υπηρετεί, με αναβάθμιση του ρόλου των εργαζομένων και των καταθετών» ήταν η θέση το 2013. Αντικαταστάθηκε με την θέση στην οποία επισημαίνεται ότι «η δυνατότητα να αναλάβει το Δημόσιο άμεσα τον έλεγχο των τραπεζών, έχει απολεσθεί. Με κομψό τρόπο, διατυπώνεται και η στροφή στο θέμα των ιδιωτικοποιήσεων. Το «ακυρώνουμε τις προβλεπόμενες ιδιωτικοποιήσεις και τη λεηλασία του δημόσιου πλούτου, επαναφέρουμε υπό δημόσιο έλεγχο και ταυτόχρονα ανασυγκροτούμε πλήρως τις επιχειρήσεις στρατηγικής σημασίας που έχουν ιδιωτικοποιηθεί ή βρίσκονται σε διαδικασία ιδιωτικοποίησης», έγινε «ο ΣΥΡΙΖΑ, «στηρίζει τη συγκέντρωση περιουσιακών στοιχείων του δημοσίου κάτω από μια ενιαία στέγη, τη διαχείριση τους ως σύνολο με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση τους.

Προς αναμόρφωση οδεύει και η θέση για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Η δέσμευση ότι « δεν θα επιτρέψουμε καμία κατάσχεση πρώτης κατοικίας» έχει ξεπεραστεί από τις εξελίξεις, παρά την προσπάθεια της κυβέρνησης να εμφανίσει τις εργατικές κατοικίες στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης ως βίλες της Εκάλης. Έτσι, σήμερα, υιοθετείται η θέση ότι «η αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων με οικονομικά βιώσιμο και κοινωνικά δίκαιο τρόπο, για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις με κεντρικό στόχο την προστασία της πρώτης κατοικίας και τη διαφύλαξη των θέσεων εργασίας» που δεν απαντά στο κύμα των προγραμματισμένων πλειστηριασμών πρώτης κατοικίας. Αλλά και στο προσφυγικό, με 60 χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να βρίσκονται εγκλωβισμένοι στη χώρα, η θέση για «κατάργηση της Συμφωνίας «Δουβλίνο ΙΙ και του συμφώνου μετανάστευσης» είναι ξεπερασμένη αν και δείχνει με τρόπο ξεκάθαρο, τα αίτια των αργών ανακλαστικών της κυβέρνησης που οδήγησαν στα μεγάλα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που παρατηρούνται κυρίως στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Τσουνάμι «διορθώσεων» σε όλο το φάσμα των πολιτικών θέσεων

Μια σειρά αναγκαίων διορθώσεων, γίνεται και σε τομείς που οι προεκλογικές εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ, σκόνταψαν στην κυβερνητική πραγματικότητα. Έτσι, η «μηδενική συμμετοχή στα φάρμακα για τους χρονίως πάσχοντες και κάθε ασθενή που βρίσκεται κάτω από τα όρια της φτώχειας» αντικαθίσταται από το γενικόλογη αναφορά σε μια «βιώσιμης φαρμακευτικής πολιτικής προς όφελος των ασθενών».Η εξαγγελία για την φροντιστηριακή και ιδιωτική εκπαίδευση που «αποτελούν παθογένεια, η οποία θα εξαλειφθεί μέσω της αναβάθμισης και ουσιαστικοποίησης της δημόσιας» αντικαθίσταται με ένα ευχολόγιο για την ανάγκη να περιοριστούν τα έξοδα της μέσης οικογένειας για την εκπαίδευση των παιδιών τους. Ανάλογες διορθωτικές επεμβάσεις γίνονται σε όλο το φάσμα των τομέων πολιτικής. Πώς θα μπορούσε άλλωστε ο ΣΥΡΙΖΑ, να συνεχίσει να υποστηρίζει ότι στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, προτεραιότητα του είναι να αποτραπεί οποιαδήποτε συμφωνία στρατιωτικής συμφωνίας με το Ισραήλ καθώς και απεμπλοκή της Ελλάδας από την Ατλαντική Συμμαχία τα πλοία της οποίας περιπολούν στο Αιγαίο;

Είναι τέλος αξιοσημείωτη, παρά την επαναφορά από τον Πρωθυπουργό, η παράλειψη του θέματος των γερμανικών αποζημιώσεων. Στην πολιτική απόφαση του ιδρυτικού συνεδρίου τονιζόταν ότι « ο ΣΥΡΙΖΑ θα συνεχίσει να απαιτεί από τη Γερμανία τις πολεμικές κατοχικές αποζημιώσεις, το κατοχικό δάνειο και την επιστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών, ως ελάχιστο χρέος τιμής προς τους χιλιάδες αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης, που συνέβαλαν με βαρύ φόρο αίματος, στην πρώτη γραμμή του αντιφασιστικού αγώνα, στην απελευθέρωση της χώρας μας και ολόκληρης της Ευρώπης.» Στο κείμενο των Θέσεων της ΚΕ δεν υπάρχει καμία σχετική αναφορά. Το σχέδιο των θέσεων της ΚΕ επιχειρεί να αντικαταστήσει το αντιμνημονιακό αφήγημα του 2013, με ένα νέο, προσαρμοσμένο στα κυβερνητικά πεπραγμένα του ΣΥΡΙΖΑ, τα οποία, δείχνουν να απωθούν παρά να έλκουν, μια βάση η οποία είχε γαλουχηθεί με την ιδέα της ανατροπής των πάντων και της εγκατάστασης ενός καθεστώτος λαϊκής δημοκρατίας.