Το Μέγαρο Μαξίμου πανηγυρίζει τις τελευταίες ημέρες ότι κατατρόπωσε τον έναν πυλώνα της διαπλοκής. Ισως ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας να μην έχει συνειδητοποιήσει ακόμη ότι η υλοποίηση του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες βρίσκεται κυριολεκτικά στον αέρα. Ούτε τα καινούργια κανάλια μπορούν να ανοίξουν ούτε τα παλιά να κλείσουν! Φρόντισε για αυτό ο Νίκος Παππάς και ο Ν. 4339/2015, ο οποίος, αντί να βάλει «τάξη στην ανομία 27 ετών», έχει δημιουργήσει έναν απίστευτο νομικό κυκεώνα που σύντομα θα μετατραπεί σε ανεξέλεγκτο τηλεοπτικό χάος. Αλλά γιατί να αφήσει η κυβέρνηση την πραγματικότητα να χαλάσει το ωραίο αριστερό αφήγημα της ΔΕΘ, σύμφωνα με το οποίο η κυβέρνηση πήρε 246 εκατ. ευρώ από τους έλληνες ολιγάρχες για να τα μοιράσει στους φτωχούς;
Προς πολυετείς νομικές μάχες
Η πραγματικότητα λέει ότι στο νέο τηλεοπτικό τοπίο θα επικρατήσει ζούγκλα και όχι τάξη. Σύμφωνα με νομικούς κύκλους που έχουν την πλήρη εικόνα της κατάστασης, ο παραμερισμός του ΕΣΡ, ακόμη και αν κριθεί σύννομος από το Συμβούλιο της Επικρατείας, καθώς και ο περιορισμός των αδειών εθνικής εμβέλειας σε τέσσερις, χωρίς να είναι γνωστός ο αριθμός των περιφερειακών και κυρίως των θεματικών αδειών, θα δημιουργήσει μια εκκρεμοδικία τουλάχιστον δέκα ετών!
Το αποκορύφωμα του διαβλητού της διαδικασίας αδειοδότησης αποτέλεσε η δήλωση του κ. Παππά την Πέμπτη ότι ο έλεγχος του «πόθεν έσχες» των προσωρινών υπερθεματιστών θα γίνει μόνο για το ποσό της πρώτης δόσης, η οποία πρέπει να καταβληθεί εντός 15 ημερών, και όχι για το συνολικό τίμημα της άδειας! Αμέσως αντέδρασε η εταιρεία Alter Ego, συμφερόντων Βαγγέλη Μαρινάκη, ο οποίος κατέβαλε τη μεγαλύτερη προσφορά (73,9 εκατ. ευρώ) και ζήτησε να γίνει έλεγχος σε όλο το ποσόν. Λίγες ώρες αργότερα, δίνονταν διευκρινίσεις ότι ο έλεγχος του «πόθεν έσχες» θα γινόταν σε όλο το ποσόν για το οποίο δεσμεύτηκαν οι υπερθεματιστές.
Τι είχε συμβεί; Στην επιστολή που έστειλε τη Δευτέρα 5 Σεπτεμβρίου η Επιτροπή Διενέργειας του Διαγωνισμού για τον έλεγχο προέλευσης και τον τρόπο απόκτησης των οικονομικών μέσων των υπερθεματιστών δεν αναγράφεται πουθενά το ποσόν που θα ελεγχόταν στην ασφυκτική προθεσμία των δύο ημερών, την Πέμπτη και την Παρασκευή 8 και 9 Σεπτεμβρίου. Ο υπουργός Επικρατείας ερμήνευσε ευνοϊκά για κάποιους τον νόμο. Ομως ο έλεγχος «πόθεν έσχες» είναι μια χρονοβόρος διαδικασία, η οποία απαιτεί πιστοποιητικά από τράπεζες και ανεξάρτητες εκτιμήσεις των περιουσιακών στοιχείων. Η Επιτροπή Διενέργειας του Διαγωνισμού επιστράτευσε την ελεγκτική εταιρεία Grant Thornton, την ανάδοχο εταιρεία για τον έλεγχο των στοιχείων στο πρώτο στάδιο του διαγωνισμού, η οποία το μόνο που προλάβαινε να κάνει είναι μια απλή αντιπαραβολή στοιχείων.
Δεν είναι η μόνη περίπτωση που ο κ. Παππάς διατηρεί μια χαλαρή σχέση με τον νόμο τον οποίο εμπνεύστηκε και ψήφισε. Στην προηγούμενη φάση, τα κανάλια δεν είχαν νόμιμες άδειες και μετέδιδαν πρόγραμμα με de facto διαδοχικές αποδοχές της λειτουργίας τους. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διαφήμιζε ότι θα έβαζε κανόνες στο παιχνίδι. Τελικά, ύφανε έναν ιστό με τόσες θεσμικές και επιχειρηματικές περιπλοκές, ώστε ο τρόπος με τον οποίο εφαρμόζει ο υπουργός Επικρατείας τον νόμο καταλήγει σε κραυγαλέες ανισότητες και σε εξαρχής ζημιογόνα κανάλια.
Παράδειγμα πρώτο, η ομηρεία των καναλαρχών εθνικής εμβέλειας. Οι τέσσερις αδειούχοι βρίσκονται υπό την πίεση της χορήγησης 5ης, 6ης κ.λπ. θεματικής άδειας. Πρακτικά, δηλαδή, ο «Χ» σταθμός, χαμένος του διαγωνισμού, πληρώνοντας ένα χαμηλό τίμημα θεματικής άδειας και απαλλασσόμενος από το πολυδάπανο πρόγραμμα της ενημέρωσης, θα μπορεί να διεκδικεί μεγάλο μερίδιο της διαφημιστικής πίτας.
Αυτά, ενώ οι σημερινοί τέσσερις επιτυχόντες θα έχουν καταβάλει –σύμφωνα με τη δέσμευση που ανέλαβαν, γιατί ήδη ζητούν να πληρώσουν μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Οκτώβριο –εντός διετίας τα 246 εκατ. ευρώ, δηλαδή έως τον Σεπτέμβριο του 2018. Αν όμως γίνουν εκλογές νωρίτερα και τις κερδίσει η ΝΔ, η οποία έχει ανακοινώσει ότι θα χορηγήσει και άλλες άδειες, το σύστημα θα αποκτήσει φυγόκεντρη δυναμική. «Στο θεσμικό πεδίο έχει αρχίσει να πλέκεται μια νέα, αυθαίρετη, δαιδαλώδης, μονίμως εκκρεμής πραγματικότητα όπως ήταν και προηγουμένως. Η ασάφεια αυτή παράγει νέες ευκαιρίες διαπλοκής, μια και ο εκβιασμός και όχι η τήρηση κανόνων διέπει τις σχέσεις των συμβαλλομένων» σχολιάζει πηγή, η οποία λόγω του θεσμικού της ρόλου προτιμά την ανωνυμία.
Η καθυστέρηση με τις θεματικές άδειες
Παράδειγμα δεύτερο: πότε θα δοθούν οι θεματικές άδειες ώστε να ολοκληρωθεί η διαδικασία; Ο κ. Παππάς, όταν ολοκληρώθηκε η πρωτόγνωρη και πολύωρη διαγωνιστική διαδικασία στο κτίριο της Γενικής Γραμματείας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, με την άνεση που του έδινε η δικαίωση της πολιτικής του, δήλωσε: «Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας των πανελλαδικών τηλεοπτικών αδειών θα προχωρήσουμε στη διαδικασία για τις άδειες θεματικών καναλιών». Ο τόνος του έδειχνε ότι θα ξεκινούσε άμεσα και αυτή η διαδικασία, και έτσι μεταδόθηκε από τα μέσα ενημέρωσης. Μία εβδομάδα αργότερα, η άποψή του άλλαξε και ο υπουργός Επικρατείας αποφάνθηκε ότι οι θεματικές άδειες θα αργήσουν, και μάλιστα πολύ. «Αυτό είναι μια συζήτηση που αφορά το πολύ απώτερο μέλλον και θα ξεκινήσει όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία αδειοδότησης και των περιφερειακών σταθμών σε όλη την Ελλάδα. Δεν αφορά τον παρόντα χρόνο» είπε την Πέμπτη σε συνέντευξή του στον Real FM.
Η γνώμη του υπουργού άλλαξε μέσα σε επτά ημέρες και η αιτία δεν είναι ούτε η παλιά ούτε η νέα διαπλοκή. Είναι ο δικός του νόμος. Ο υπουργός Επικρατείας, στη βιασύνη του να ελέγξει την πληροφόρηση και να φτιάξει «τα οχυρά» του ΣΥΡΙΖΑ στην ενημέρωση, μεταβίβασε στη Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης και Επικοινωνίας (με την υπουργική απόφαση 4297/2016) μόνο την αρμοδιότητα για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες και όχι την εφαρμογή και την εποπτεία του.
Τι σημαίνει αυτό; Οτι οι σχετικές αρμοδιότητες ανήκουν ακόμη στο Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ). Και ότι η διαδικασία αδειοδότησης ούτε έχει ολοκληρωθεί ούτε πρόκειται να ολοκληρωθεί χωρίς να ασκήσει τον ρόλο της η αρμόδια εποπτική αρχή, δηλαδή το ΕΣΡ, το οποίο η κυβέρνηση επιχείρησε να παρακάμψει με τον νόμο Παππά! Να θυμίσουμε ότι πέρυσι το καλοκαίρι παύθηκαν από την κυβέρνηση τρία από τα τέσσερα εν ενεργεία μέλη του ΕΣΡ, οι (κομματικές) επιλογές της κυβέρνησης για τα νέα μέλη του ΔΣ της Ανεξάρτητης Αρχής προσέκρουσαν στην αντίδραση της αντιπολίτευσης, η κυβέρνηση βολεύτηκε με αυτή την άρνηση και αντί να συνεχίσει τις συναινετικές διαδικασίες ψήφισε νόμο προκειμένου να μεταφέρει την αρμοδιότητα για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού για τις τηλεοπτικές άδειες στη ΓΓ Ενημέρωσης, δηλαδή στον κ. Παππά. Μετέφερε όμως τις μισές αρμοδιότητες.
Η προχειρότητα είναι τέτοια, ώστε μεταξύ των δύο δηλώσεων Παππά πρόλαβε και ο γενικός γραμματέας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Λευτέρης Κρέτσος να πει ότι «ο επόμενος διαγωνισμός για τα περιφερειακά κανάλια πρέπει να γίνει από το ΕΣΡ» και ότι δεν είναι στις προτεραιότητες της κυβέρνησης να δοθούν θεματικές άδειες. «Η συζήτηση είναι άκαιρη» παρατήρησε. Μόλις προσφάτως ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης ξεκίνησε να διερευνά ξανά το ενδεχόμενο συναινετικής συγκρότησης του ΕΣΡ.
Η μάχη του τηλεκοντρόλ
Οι έμπειροι νομομαθείς γνωρίζουν ότι τα νομικά όπως και τα μαθηματικά έχουν μια εσωτερική αρμονία που όταν διαταράσσεται παράγει τέρατα. Ο άπειρος κ. Παππάς προσπάθησε να συναρμολογήσει τον νόμο κατά τα σχέδιά του και κατασκεύασε μια TV-Φρανκεστάιν. Ηταν δε τέτοια η ατζαμοσύνη των συμβούλων του ώστε –παράδειγμα τρίτο –δεν προνόησαν να επαναλάβουν τις τεχνικές προϋποθέσεις για τις άδειες που υπήρχαν στον προηγούμενο νόμο, συγκεκριμένα την υποχρέωση να αναγράφεται σε αυτές, μεταξύ άλλων, και ο αριθμός προγράμματος (logical channel number – LCN). Με το LCN καθορίζεται η σειρά που θα εμφανίζονται στη μνήμη του τηλεκοντρόλ οι νέοι σταθμοί.

Δεδομένου ότι οι τέσσερις άδειες ήταν ίδιες, δεν προβλεπόταν από το τεύχος προκήρυξης με ποια σειρά θα εμφανιστούν στο LCN. Πρόκειται για ένα πρακτικό, πολύ σημαντικό ζήτημα ανταγωνισμού, επειδή η θέση στο τηλεκοντρόλ επηρεάζει τη λεγόμενη «τυχαία» τηλεθέαση. Αλλά όχι μόνο αυτό. Είναι επίσης ένα από τα οκτώ στοιχεία που, σύμφωνα με τον νόμο, πρέπει να αναγράφονται στις άδειες προκειμένου να είναι θεσμικά δυνατή η έναρξη της εκπομπής ενός τηλεοπτικού σταθμού.

Οταν δεν μπορούν να ρυθμίσουν ούτε το… τηλεκοντρόλ, πώς θα καταφέρουν να βάλουν σε τάξη το περίπλοκο τηλεοπτικό τοπίο; Ιδίως όταν για τα παραπάνω δεν είναι αρμόδιο μόνο το ΕΣΡ, αλλά και η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, στην οποία αποστέλλονται υποχρεωτικά αντίγραφα των αδειών. Ο αρμόδιος υπουργός Χρήστος Σπίρτζης έπειτα από κωλυσιεργία ενάμισι έτους όρισε την 1η Ιουνίου 2016 νέο πρόεδρο, τον Δημήτρη Τσαμάκη, ο οποίος κατά την ακρόασή του στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας στη Βουλή, στις 24 Μαΐου 2016, σε ερώτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου δήλωσε ότι «το φάσμα τεχνικά θα μπορούσε να πάει και σε μεγαλύτερη κάλυψη, όμως δεν μπορεί να πάει πάνω από δέκα συχνότητες». Πάντως, όχι αποκλειστικά τέσσερις, όπως προκύπτει από τη μελέτη του Ινστιτούτου της Φλωρεντίας.
Ο νόμος ορίζει σαφώς ότι ο υπουργός πρέπει με μια υπουργική απόφαση να ανακοινώσει στους ενδιαφερομένους το πλήρες τηλεοπτικό πλαίσιο παρόχων περιεχομένου ανά κατηγορία εμβέλειας, προγράμματος, θεματικού περιεχομένου, ώστε οι αυτοί να γνωρίζουν όλο το πλαίσιο και με πλήρη εικόνα όλων των διαθέσιμων κατηγοριών να αποφασίσουν πού θα επενδύσουν (άρθρο 2, Ν. 4339/2015)
Στον διαγωνισμό που ολοκληρώθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου αυτό δεν έγινε. Υπάρχουν μόνο περιστασιακές και αντιφατικές ανακοινώσεις υπουργών και γενικών γραμματέων για το αν θα δοθούν ή όχι θεματικές ή και περιφερειακές άδειες. Ετσι, όμως, η κυβέρνηση κρατά «ομήρους» τους επιχειρηματίες και αποτρέπει διεθνή επιχειρηματικά σχήματα από τη συμμετοχή σε ένα ελλιπές, αβέβαιο, αδειοδοτικό πλαίσιο. Αντ’ αυτού, ψηφίστηκε ο Ν. 4367/2016 με την προσθήκη του άρθρου 2Α που όριζε αυθαίρετα τις άδειες σε τέσσερις με μετάδοση υψηλής ευκρίνειας (High Definition – HD).
Τα νέα κανάλια θα μετρούν μόνο ζημιές
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον νόμο, η διαδικασία δεν έχει ολοκληρωθεί. Απλώς διεξήχθη η διαγωνιστική διαδικασία για την απόδοση αδειών εθνικής εμβέλειας και γενικού περιεχομένου. Χωρίς την ολοκλήρωση των διαγωνισμών περιφερειακών και θεματικών αδειών από το ΕΣΡ δεν προκύπτει από το υπάρχον νομικό πλαίσιο δυνατότητα μη μεταφοράς των υπαρχόντων σταθμών. Αρα, χωρίς να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες αδειοδότησης των εθνικών, των θεματικών και των περιφερειακών αδειών καθώς και χωρίς το ΕΣΡ:
– Δεν μπορούν να ξεκινήσουν νέοι εθνικοί σταθμοί πανελλαδικής εμβέλειας γενικού περιεχομένου.

– Δεν μπορεί να πέσει μαύρο σε παλαιούς εθνικούς ή και περιφερειακούς.

Επιπλέον, από την προκήρυξη δεν προβλέπεται χρονοδιάγραμμα ενεργειών για την έναρξη των νέων σταθμών ούτε ενημέρωση του τηλεοπτικού κοινού για τον επανασυντονισμό των δεκτών, ούτε ποιος θα επωμισθεί το κόστος.
Αντεγκλήσεις και αναπάντητα ερωτήματα

Οι αντεγκλήσεις μεταξύ κυβέρνησης και ΝΔ για το νέο τηλεοπτικό τοπίο είναι καθημερινές. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεσμεύθηκε ότι ο νόμος Παππά θα καταργηθεί και οι αρμοδιότητες θα επιστρέψουν στο ΕΣΡ ακόμα και αν το ΣτΕ κρίνει τον νόμο συνταγματικό. «Οταν η ΝΔ «απαλλάξει τη χώρα» από τον νόμο που δίνει για πρώτη φορά νόμιμες άδειες, θα επιστρέψει και τα 246 εκατ. στους ιδιοκτήτες καναλιών;» απαντά ο κ. Παππάς.

Στο φόντο αυτής της σύγκρουσης παραμένουν αναπάντητα εύλογα ερωτήματα:
–Αν τώρα μπορεί να συγκροτηθεί το ΕΣΡ, γιατί δεν μπορούσε πριν από έναν μήνα;
–Πώς συνάδει σε κράτος δικαίου οι σταθμοί εθνικής εμβέλειας να αδειοδοτηθούν από τον υπουργό Επικρατείας και οι περιφερειακοί από το ΕΣΡ; Και μάλιστα όταν το νομοθετικό πλαίσιο ρητά θεωρεί την αδειοδοτική διαδικασία ενιαία για όλες τις κατηγορίες;
–Αν για λόγους βιωσιμότητας χωρούν εθνικά μόνο τέσσερις σταθμοί, πόσοι χωρούν ανά περιφέρεια;
–Αν σύμφωνα με τη μελέτη της Φλωρεντίας οι τέσσερις άδειες είναι αποκλειστικής μετάδοσης HD και δεν χωρούν άλλες, πώς θα χωρέσουν οι θεματικοί σταθμοί;
–Εχει ερευνήσει ο κ. Παππάς τις επιπτώσεις που θα έχει η αποκλειστική χρήση HD μετάδοσης στη συμβατότητα και υποστήριξη από τους οικιακούς δέκτες; Η εκτίμηση είναι ότι 15% των τηλεοπτικών δεκτών δεν υποστηρίζουν HD. Ποιος θα πληρώσει στους πολίτες το κόστος;
–Θα έχουν και οι περιφερειακοί σταθμοί την υποχρέωση HD; Αν όχι, δεν τίθενται θέματα ενωσιακού δικαίου του ανταγωνισμού;

Το κράτος… μεγαλομέτοχος στα κανάλια

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι ότι η κυβέρνηση γίνεται μεγαλομέτοχος και ρυθμιστής της τηλεοπτικής αγοράς.

Με τρεις τρόπους:
–Το 2015 επανέφερε τον ειδικό φόρο τηλεόρασης που είναι 20% επί των εσόδων των τηλεοπτικών σταθμών.
–Το αποτέλεσμα του διαγωνισμού (246 εκατ. ευρώ) εντελώς συμπτωματικά (;) αντιστοιχεί στο σύνολο των ετήσιων εσόδων των σταθμών και επειδή οι άδειες εκχωρούνται για 10 έτη προσθέτει άλλο ένα 10% ετήσιο έσοδο για το κράτος που αφαιρείται από τους σταθμούς.
–Η σχεδιαζόμενη «πλατφόρμα» εμπορικών συναλλαγών, η οποία αναγγέλθηκε ως βασικός πυλώνας εξυγίανσης των συναλλαγών, θα έχει κόστος 10% επί των συναλλαγών, άρα επί των εσόδων των σταθμών.
Το σύνολο των ποσοστών αυτών είναι 40% που σημαίνει ότι η κυβέρνηση γίνεται μεγαλομέτοχος της αγοράς, εισπράττοντας επί των εσόδων και όχι επί των κερδών, και μάλιστα χωρίς κόστος αφού δεν αναλαμβάνει τον αντίστοιχο επιχειρηματικό κίνδυνο.
Είναι βιώσιμο επιχειρηματικά το σχήμα 60%-40%; «Σε καμία περίπτωση» απαντούν παράγοντες της τηλεοπτικής αγοράς. Ιδού η ανάλυσή τους, με βάση τις «ακραία ευνοϊκές» υποθέσεις στις οποίες στήριξε το εγχείρημά της η κυβέρνηση: Ολα τα έσοδα (240 εκατ. ευρώ για το 2016) θα μοιράζονται εξίσου μεταξύ των τεσσάρων σταθμών εθνικής εμβέλειας –θεματικοί και περιφερειακοί δεν προβλέπεται να έχουν έσοδα. Το κόστος λειτουργίας ενός σταθμού θα είναι 40 εκατ. ευρώ ετησίως και θα εξελίσσεται ανάλογα με τον ρυθμό αύξησης των εσόδων. Αρα, το κάθε κανάλι, κατά μέσο όρο, θα έχει ετήσια έσοδα το 1/4 του 60% των διαφημιστικών εσόδων, ήτοι 36 εκατ. ευρώ. Το υπόλοιπο 40% πάει στο κράτος.
Συμπέρασμα: Με έξοδα 40 εκατ. ευρώ και έσοδα 36 εκατ. ευρώ οι εταιρείες χάνουν «με το καλημέρα» 4 εκατ. ευρώ ετησίως. Ακόμα χειρότερα, αυτή η ζημιά προκύπτει στο ανεδαφικά αισιόδοξο αλλά ρεαλιστικά ανύπαρκτο κυβερνητικό σενάριο. Η πραγματικότητα και η λογική λένε ότι οι σταθμοί δεν θα μοιραστούν εξίσου τα 240 εκατ. ευρώ της διαφήμισης. Το πιθανότερο είναι ότι οι δύο παλιοί σταθμοί, ο Σκάι και ο ΑΝΤ1, θα καρπωθούν τουλάχιστον το 65% της τηλεθέασης και των εσόδων λόγω της συνήθειας του κοινού και της επιχειρηματικής εμπειρίας. Επίσης, είναι σαφές ότι τα διαφημιστικά έσοδα των τεσσάρων σταθμών δεν θα είναι 240 εκατ. ευρώ αλλά στην καλύτερη περίπτωση 200 εκατ. ευρώ και δεν θα αφορούν ποσοστό μεγαλύτερο του 80% της συνολικής διαφημιστικής δαπάνης. Αρα τα δύο νέα κανάλια είτε συνεργαστούν με τα παλιά είτε όχι θα υποχρεωθούν να επιβιώσουν με ζημιές κατά μέσο όρο 20 εκατ. ευρώ τον χρόνο το καθένα!

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ