Η Αγκυρα επαναφέρει τη «θεωρία των γκρίζων ζωνών» παρουσία του ΝΑΤΟ

«Ο,τι μπορούμε να κλείσουμε να το κάνουμε. Στις διερευνητικές επαφές, στα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, όπου είναι δυνατόν…». Η φράση αυτή ανήκει σε στενότατο σύμβουλο του Πρωθυπουργού. Ειπώθηκε σε απόρρητη σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών κατά την προετοιμασία της επίσκεψης Τσίπρα στην Αγκυρα τον περασμένο Νοέμβριο.

Αντικατοπτρίζει δε πλήρως τη θέση του κ. Τσίπρα ότι, με αφορμή και το Προσφυγικό, η Ελλάδα και η Τουρκία θα μπορούσαν ίσως να κινηθούν προς ένα «Ελσίνκι ΙΙ», παρά την πρόσφατη ανησυχία που είχε δημοσίως διατυπώσει ο εμπνευστής του «Ελσίνκι Ι» Κώστας Σημίτης ότι η σημερινή κυβέρνηση κινδυνεύει να απολέσει πλήρως εκείνο το κεκτημένο (αν και έμπειροι παρατηρητές εκτιμούν ότι το αρχικό Ελσίνκι είναι ήδη νεκρό).

Στα… υπόγεια του υπουργείου Εξωτερικών όμως επικρατούν άλλες απόψεις. Ο Νίκος Κοτζιάς αποφεύγει επιμελώς να ανοίξει τα χαρτιά του και δεν κρύβει τον προβληματισμό του. Κορυφαίοι παράγοντες του νεοκλασικού της Βασιλίσσης Σοφίας καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η πρόσφατη δραστηριότητα της Αγκυρας στο Αιγαίο, με την έξαρση των υπερπτήσεων σε Χίο, Οινούσσες και στη νησίδα Παναγιά, αποτελεί έμπρακτη απόδειξη ότι η Αγκυρα αναζωογονεί και επεκτείνει τη «θεωρία των γκρίζων ζωνών».

Επικίνδυνη επιλογή

Εφόσον αυτή η εκτίμηση αποδειχθεί βάσιμη, τότε η επιλογή του Πρωθυπουργού τίθεται εν αμφιβόλω και θα μπορούσε να αποδειχθεί επικίνδυνη. Ολα αυτά συμβαίνουν ενώ νατοϊκά πολεμικά πλοία περιπολούν στο Αιγαίο. Αυτό που έχει όμως διαφύγει της προσοχής είναι ότι η νατοϊκή δραστηριότητα διεξάγεται χωρίς επιχειρησιακό σχέδιο. Αυτό λειτουργεί μόνο υπέρ της Αγκυρας καθώς «γκριζάρονται» οι εθνικές περιοχές αρμοδιότητας όχι μόνο στον εναέριο χώρο (όπου η Τουρκία έχει παγώσει κάθε νατοϊκή δραστηριότητα εξαρχής λόγω της διαφοράς 6 και 10 ναυτικών μιλίων) αλλά επίσης σε επίπεδο χωρικών υδάτων.

Την ίδια στιγμή ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Πάνος Καμμένος κινείται σε αυτόνομη γραμμή. Παραμένει δε ασαφές αν ο Πρωθυπουργός εγκρίνει τις κινήσεις του ή απλώς τις αγνοεί.

Η απόφαση του κ. Καμμένου, την περασμένη Πέμπτη, να κινητοποιηθεί η Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης στον Βορρά της χώρας αλλά και να ενεργοποιηθεί η αεράμυνα στη Χίο μπορεί να ήχησε «λυτρωτικά» για όσους ζητούσαν πυγμή. Εγείρει όμως ερωτηματικά για τη χρησιμότητά τους πέραν του επιπέδου των εσωτερικών πολιτικών εντυπώσεων –όπως τουλάχιστον αυτές επιδιώκεται να καλλιεργηθούν από τη στολή παραλλαγής που ενδύθηκε ο κ. Καμμένος.

Ηρωική έξοδος

Η σύγκληση του ΚΥΣΕΑ την Παρασκευή έγινε, μεταξύ άλλων, διότι ο Πρωθυπουργός δεν είχε ενημερωθεί καν για τα γυμνάσια που είχε διατάξει την προηγουμένη ο υπουργός Εθνικής Αμυνας. Και από τη γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε στο δελτίο Τύπου που εκδόθηκε μετά το πέρας του ΚΥΣΕΑ καθίσταται σαφές ότι επελέγη να πέσουν οι τόνοι και να αποφευχθούν απρόβλεπτες εξελίξεις. Δεν είναι μάλιστα λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι ο κ. Καμμένος σκέφτεται την έξοδό του από την κυβέρνηση. Τα εθνικά θέματα είναι ένας τομέας στον οποίο το DNA του ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝΕΛ δεν ταυτίζεται και θα μπορούσαν να αποτελέσουν βολική αφορμή για τον πρόεδρο του μικρότερου κυβερνητικού εταίρου. Η υπόθεση με τα Σκόπια, το Προσφυγικό αλλά και οι σχέσεις με την Τουρκία εντάσσονται στην παραπάνω λογική. Παράλληλα ο κ. Καμμένος έχει εξοργίσει την Αγκυρα με τις δηλώσεις του και αυτό έχει μεταφερθεί αρμοδίως και πολλάκις στον έλληνα πρωθυπουργό. Η εκτίμηση κορυφαίων διπλωματών είναι ότι η νατοϊκή επιχείρηση στο αρχιπέλαγος έχει ενοχλήσει έντονα την τουρκική πλευρά, που αξιοποιεί επιμελώς όλα τα όπλα που διαθέτει για να την απονευρώσει. Η κινητικότητα της Αγκυρας στους κόλπους της Συμμαχίας ήδη έχει προκαλέσει τριβές με την Ουάσιγκτον και με τον Γενικό Γραμματέα Γενς Στόλτενμπεργκ. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι χρειάστηκαν λεπτοί χειρισμοί ώστε να μη ναυαγήσει η επίσκεψη του νορβηγού αξιωματούχου σε Τουρκία και Ελλάδα.

Επίδειξη δύναμης

Ο κ. Στόλτενμπεργκ θα μεταβεί πρώτα στην Αγκυρα. Στη συνέχεια θα πάει στη Σμύρνη από όπου θα τον παραλάβει η γερμανική φρεγάτα «Bonn», ναυαρχίδα της νατοϊκής δύναμης, ώστε να περάσει από τα τουρκικά στα ελληνικά χωρικά ύδατα. Το σενάριο να χρησιμοποιηθεί ελικόπτερο ώστε ο κ. Στόλτενμπεργκ να πετάξει από το «Bonn» προς Τουρκία απερρίφθη κατηγορηματικά από την Αγκυρα.

Παράλληλα η επίδειξη ισχύος της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας επί τρεις ημέρες στο Αιγαίο, ακόμη και όταν στο ολλανδικό πλοίο «Vam Amstel» βρισκόταν η ολλανδή υπουργός Αμυνας, συνιστά σαφές μήνυμα. Σύμφωνα μάλιστα με ολλανδικές πηγές, τα τουρκικά μαχητικά πετούσαν τόσο χαμηλά που προκάλεσαν έντονη ενόχληση, ενώ δεν πέρασε απαρατήρητη ούτε η παρουσία σκαφών του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού στην περιοχή. Νατοϊκή πηγή ανέφερε πάντως χαρακτηριστικά στο «Βήμα» ότι ποτέ ως σήμερα οι Αμερικανοί δεν εξέφραζαν τόσο έντονο προβληματισμό για την τουρκική στάση στα όργανα εντός Συμμαχίας. Αυτό συνιστά σαφή απόδειξη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν την παρουσία του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, όχι τόσο λόγω του Προσφυγικού όσο για να επιτηρούνται οι εξελίξεις σε μια εύφλεκτη περιοχή.

Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να ερμηνευθεί η πρόθεσή τους να βοηθήσουν υλικά στην επιχείρηση. Αλλωστε η Ανγκελα Μέρκελ, η οποία εμπνεύστηκε την εμπλοκή του ΝΑΤΟ, επιθυμούσε από την αρχή την εμπλοκή των Αμερικανών στην επιχείρηση. Η παρασκηνιακή συνεννόηση Βερολίνου – Ουάσιγκτον υπήρξε στενή από την πρώτη στιγμή και η Αθήνα απλά ακολούθησε…

Σκόπιμες υπερπτήσεις

Πέραν της δραστηριότητάς της στα όργανα του ΝΑΤΟ, η Αγκυρα κινείται και σε διμερές επίπεδο. Η έμφαση δίδεται στην επιμονή των τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών να περνούν πάνω από τις Οινούσσες και τη νησίδα Παναγιά, που είναι ακατοίκητη και την οποία οι Τούρκοι θέλουν να αναδείξουν σε νέο Φαρμακονήσι. Στις 13 Απριλίου έγιναν τρεις υπερπτήσεις πάνω από τη νησίδα και στις 14 Απριλίου άλλες τέσσερις. Και πράγματι, σύμφωνα με το υπηρεσιακό έγγραφο της τουρκικής Ακαδημίας Πολέμου του Μαΐου 1996, τόσο οι Οινούσσες όσο και η Παναγιά περιλαμβάνονται στις νησίδες και βραχονησίδες που η Τουρκία θεωρεί ότι η κυριότητά τους από την Ελλάδα δεν τεκμηριώνεται από διεθνείς συμφωνίες.

Πρέπει να σημειωθεί όμως ότι η κυβέρνηση από τον περασμένο Μάιο έχει εισέλθει σε συζητήσεις με την Αγκυρα με σκοπό την προώθηση ορισμένων νέων Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης ή την επέκταση ορισμένων. Οι ίδιες πληροφορίες αναφέρουν μάλιστα ότι ένα από τα ΜΟΕ που έπεσαν στο τραπέζι ήταν η τουρκική ιδέα για νέα χρονική επέκταση του Μνημονίου Παπούλια – Γιλμάζ. Οι συζητήσεις, υπό την υψηλή εποπτεία του υπουργείου Εξωτερικών, έχουν προχωρήσει αρκετά. Προς το παρόν όμως δεν έχουν ληφθεί αποφάσεις.