Προσπάθεια να μπει φραγμός στη βιομηχανία αγωγών κατά των ΜΜΕ πραγματοποιείται από το υπουργείο Δικαιοσύνης με δύο διατάξεις, οι οποίες θα περιέχονται σε νομοσχέδιο που θα καταθέσει ο Νίκος Παρασκευόπουλος στη Βουλή. Με τις διατάξεις αυτές καταργείται το ελάχιστο όριο αποζημίωσης που έθετε ο νόμος περί Τύπου και επιπλέον ορίζεται ότι προϋπόθεση για το παραδεκτό της αγωγής είναι να μην έχει ανταποκριθεί το μέσο ενημέρωσης στην αποκατάσταση του θιγόμενου έπειτα από εξώδικη διαμαρτυρία. Το ελάχιστο όριο αποζημίωσης είχε καταργηθεί στην πράξη από τη νομολογία του Αρείου Πάγου, ενώ η δεύτερη προϋπόθεση ικανοποιεί το πάγιο αίτημα της ΕΣΗΕΑ να μη δικάζονται οι δημοσιογράφοι με βάση ένα εξαιρετικό δίκαιο, αλλά να υπάγονται στο κοινό δίκαιο που ισχύει για όλους.
Οι αλλαγές αυτές θα χαλαρώσουν τη νομική θηλιά από τον λαιμό των δημοσιογράφων, η οποία, αντί να διασφαλίζει τα δικαιώματα των θιγόμενων, μετετράπη αρκετές φορές σε μέσο περιορισμού της ελευθερίας του Τύπου μέσα από εξοντωτικές αποζημιώσεις. Δικηγόροι που ασχολούνται με αγωγές περί Τύπου επισημαίνουν ότι ακόμη δεν έχει γίνει συνείδηση στο δικαστικό σώμα ότι το δημόσιο πρόσωπο πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική από έναν ιδιώτη. Υπάρχει ακόμη η αντίληψη, παρατηρούν, ότι όσο πιο προβεβλημένο είναι ένα πρόσωπο, τόσο μεγαλύτερη είναι η προσβολή του από τη δημόσια κριτική. Ωστόσο, τελευταία έχει αρχίσει να αντιστρέφεται αυτή η αντίληψη και οι αποφάσεις επηρεάζονται από τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο από το 2000 δικάζει υποθέσεις περί Τύπου.
Αγωγή αποζημίωσης €250.000


Η επιρροή του ΕΔΔΑ είναι ακόμη μικρή. Το αποδεικνύει η περίπτωση της αγωγής που κατάθεσε ο Νίκος Κοτζιάς τον Μάιο του 2010 κατά της μηνιαίας επιθεώρησης «The Athens Review of Βooks», επειδή δημοσίευσε επιστολή η οποία χαρακτήριζε τον κ. Κοτζιά «τον πιο ακραίο και φανατικό, σκληρό και αμείλικτο κνίτη της γενιάς μας/του, έναν πραγματικό γκαουλάιτερ του σταλινισμού». Ο κ. Κοτζιάς κατέθεσε αγωγή αποζημίωσης ύψους 250.000 ευρώ. Το ποσό ήταν εξοντωτικό και θα σήμαινε το τέλος της έκδοσης. Τον Σεπτέμβριο, πέντε έτη αργότερα, εξεδόθη η απόφαση του Εφετείου, η οποία καταδίκαζε την «Athens Review of Βooks» μειώνοντας την αποζημίωση στις 10.000 ευρώ (με τις προσαυξήσεις το ποσόν σχεδόν διπλασιάζεται).
Σε αυτά τα πέντε χρόνια υπήρξε μια αποκαλυπτική ανταλλαγή επιχειρημάτων. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι αφορά τον κ. Κοτζιά και την πανεπιστημιακή του διαδρομή. Ο ίδιος, στις προτάσεις που κατέθεσε στο δικαστήριο, την παρουσίασε ως εξής: «Αξιοσημείωτον είναι ότι κατά τα έτη 1990-1993, ήτοι ελάχιστους μήνες μετά την πτώση του καθεστώτος της Ανατολικής Γερμανίας, επέστρεψα στη Γερμανία και συγκεκριμένως στο Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου, το οποίο αποτελεί ένα από τα πλέον ιστορικά πανεπιστήμια της Ευρώπης, όπου εργάστηκα ως ερευνητής σε ζητήματα ευρωπαϊκής ενοποίησης με σημαντικές διακρίσεις, διό και εξελέγην αναπληρωτής καθηγητής στο εν λόγω πανεπιστήμιο, τίτλος ο οποίος επ’ ουδενί λόγω θα απενέμετο σε εμένα, εάν αλήθευαν στο ελάχιστο οι ισχυρισμοί των αντιδίκων. Συν τοις άλλοις, το θέρος του 2001 λόγω της θέσης καθηγητού που κατείχα στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στο Ηνωμένο Βασίλειο και πριν από την ανάληψη καθηκόντων στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στις ΗΠΑ, το Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου με προσκάλεσε προκειμένου να διδάξω ως «επισκέπτης διδάσκων» όπερ και εγένετο».
Η βεβαίωση του πανεπιστημίου


Ο εκδότης του περιοδικού Μανώλης Βασιλάκης, διαπιστώνοντας ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στο βιογραφικό που κατέθεσε στην αγωγή και στο κείμενο των προτάσεών του, επικοινώνησε γραπτώς και με τα τρία πανεπιστήμια. Οπως γράφει στην «Athens Review of Βooks», το Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου απάντησε ότι «ήταν εκεί από την 1.4.1992 έως 31.7.1992», όχι ως εκλεγμένος καθηγητής, αλλά ως αντικαταστάτης καθηγητής.
Ο κ. Κοτζιάς κατέθεσε στο δικαστήριο βεβαίωση του Πανεπιστημίου του Μαρβούργου στην οποία αναφέρεται ότι τον Φεβρουάριο του 1992 τού δόθηκε θέση «professur-vertretung», η οποία στη μετάφραση της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών εμφανίζεται ως θέση «αναπληρωτή καθηγητή» (τέτοια βαθμίδα δεν υπάρχει στη Γερμανία) και όχι ως «αντικαταστάτη καθηγητή», όπως είναι το σωστό.
Στο Χάρβαρντ, ο κ. Κοτζιάς, όπως προκύπτει από την απάντηση του πανεπιστημίου, ήταν υπότροφος του Weatherhead Center, το 2001-2002 . Υπότροφοι του ερευνητικού κέντρου του Χάρβαρντ υπήρξαν, μεταξύ άλλων, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Επαμεινώνδας Μαριάς και ο Πέτρος Ευθυμίου. Ιδιότητα καθηγητή, όπως προκύπτει από τη γραπτή απάντηση, δεν βρήκαν στα αρχεία τους.
Ως Senior Associate Member, δηλαδή συνεργάτης καθηγητής και όχι μόνιμος, είναι καταγεγραμμένος ο κ. Κοτζιάς στο St Antony’s College της Οξφόρδης από τον Οκτώβριο του 2000 ως τον Μάρτιο του 2001. Στην Οξφόρδη, η θέση αυτή προσφέρεται για προσωπικό ερευνητικό έργο και ο ενδιαφερόμενος μπορεί να είναι πανεπιστημιακός ή επιτυχημένος επαγγελματίας. Μολονότι δεν εντοπίστηκε άλλη ιδιότητα του κ. Κοτζιά, επισημαίνεται, επειδή δεν υπάρχει κεντρικό αρχείο, ότι ενδεχομένως θα μπορούσε να είχε εργαστεί με άλλη ιδιότητα σε κάποιο άλλο τμήμα. Ολα τα στοιχεία κατατέθηκαν στο Εφετείο και παρότι δημιουργούν εύλογα ερωτήματα, ούτε ερευνήθηκαν από τους δικαστές ούτε ο κ. Κοτζιάς έδωσε άλλες διευκρινίσεις. Το «Βήμα» επιχείρησε να επικοινωνήσει μαζί του, αλλά ματαίως. Στο βιογραφικό του, πάντως, στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών αναφέρεται ότι «εργάστηκε ως ερευνητής και δίδαξε στα Πανεπιστήμια Μαρβούργου, Οξφόρδης και Χάρβαρντ και κατέχει τη θέση καθηγητή Πολιτικών Θεωριών των Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Πειραιά».
Το δικαστήριο, όπως φαίνεται από το σκεπτικό της απόφασης, τίποτα δεν ερεύνησε. Υιοθέτησε αυτούσιο το επιχείρημα του ενάγοντος ότι η λέξη «γκαουλάιτερ» ερμηνεύεται ως περιφερειακός διοικητής της χιτλερικής Γερμανίας, ως ναζιστής κατ’ επέκτασιν, και άρα η χρήση της θίγει την τιμή και την υπόληψή του. Στη δίκη προσκομίστηκε ένορκη κατάθεση του διακεκριμένου καθηγητή Γλωσσολογίας Χριστόφορου Χαραλαμπάκη, ο οποίος επισήμανε ότι σε όλα τα λεξικά η έννοια της λέξης «γκαουλάιτερ» μεταλλάχθηκε με τα χρόνια και ότι η έκφραση «γκαουλάιτερ του σταλινισμού» σημαίνει φανατικό σταλινικό. Επίσης, οι δικαστές εκτίμησαν ότι «ναι μεν απεδείχθη ότι ο ενάγων υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της ΚΝΕ και του ΚΚΕ με έντονη παρουσία στον χώρο της Αριστεράς, όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να του αποδοθεί οποιαδήποτε σύνδεση με το καθεστώς του Χόνεκερ και τις ακραίες μεθόδους του, ούτε και από τα κείμενά του που προσκομίζουν οι διάδικοι προκύπτει ο θαυμασμός του για το εν λόγω απολυταρχικό καθεστώς». Μόνο που το ΚΚΕ ιδρύθηκε ως ΣΕΚΕ το 1918 και είναι αντικειμενικώς αδύνατον να είναι ο γεννηθείς το 1950 κ. Κοτζιάς ιδρυτικό στέλεχός του.
Επιπλέον, ο κ. Βασιλάκης κατέθεσε στο δικαστήριο το βιβλίο «Der autonome Intellekt» («Ο αυτόνομος νους») στο εξώφυλλο του οποίου αναφέρεται και το όνομα του κ. Κοτζιά ως μέλους της συντακτικής ομάδας υπό τον Μάνφρεντ Μπουρ, υψηλόβαθμου στελέχους του καθεστώτος Χόνεκερ που αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν και πράκτορας της Στάζι.
Επειτα από αυτή την απόφαση, ο κ. Βασιλάκης κατέθεσε μήνυση κατά του κ. Κοτζιά για απάτη επί δικαστηρίω, η οποία όμως θα πρέπει να παραπεμφθεί στη Βουλή.
Τόσο μελάνι χύθηκε και τόσα επιχειρήματα αντηλλάγησαν επί πέντε χρόνια για να εκδοθεί μια απόφαση που δεν τιμά το δικαστικό σώμα, αλλά ούτε και την κοινή λογική. Και όλα αυτά ενώ είναι γνωστό ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου θεωρεί ότι η διατύπωση αξιολογικών κρίσεων δεν τίθεται στην κρίση του δικαστηρίου!

ΟΙ ΑΛΛΑΓΕΣ
Οι αλλαγές αυτές θα χαλαρώσουν τη νομική θηλιά από τον λαιμό των δημοσιογράφων, η οποία, αντί να διασφαλίζει τα δικαιώματα των θιγόμενων, μετετράπη αρκετές φορές σε μέσο περιορισμού της ελευθερίας του Τύπου μέσα από εξοντωτικές αποζημιώσεις. Δικηγόροι που ασχολούνται με αγωγές περί Τύπου επισημαίνουν ότι ακόμη δεν έχει γίνει συνείδηση στο δικαστικό σώμα ότι το δημόσιο πρόσωπο πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη ανοχή στην κριτική από έναν ιδιώτη.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ