Η υπόθεση της πρέσβεως Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου και η απόφαση του Νίκου Κοτζιά να τη μετακινήσει από τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στην ΕΕ έφερε στο προσκήνιο το υπουργείο Εξωτερικών με έναν τρόπο ασυνήθη. Η δημοσιότητα που έλαβε η υπόθεση, ακόμη και από το βήμα της Βουλής κατά τη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων, δεν πρέπει όμως να θεωρηθεί ότι αφορά ένα μεμονωμένο περιστατικό. Η «υπόθεση Παπαδοπούλου» καταδεικνύει μία από τις «δύσκολες» πτυχές της θητείας Κοτζιά στο υπουργείο από τον περασμένο Ιανουάριο ως σήμερα. Είναι, θα έλεγε κανείς, η «κορυφή του παγόβουνου», αν και ο χαρακτηρισμός ίσως να μην είναι ο ορθότερος. Και αυτό διότι το υπουργείο Εξωτερικών αυτή την περίοδο «βράζει», καθώς κάτω από την επιφάνεια ακούγονται και λέγονται πολλά για πολλούς.
Φήμες για παραιτήσεις


«Το Βήμα» ζήτησε την άποψη του κ. Κοτζιά τόσο για την «υπόθεση Παπαδοπούλου» όσο και για άλλα θέματα. Ο υπουργός αρνήθηκε να απαντήσει. Την ίδια στιγμή, σε ένα υπουργείο όπως το ΥΠΕΞ, όπου η εσωστρέφεια είναι βασικό χαρακτηριστικό, οι πληροφορίες είναι συγκεχυμένες και αντικρουόμενες. Κατά μία εκδοχή ο γενικός γραμματέας, πρέσβης Δημήτρης Παρασκευόπουλος και ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας, πρέσβης Μιχάλης Σπινέλλης φέρονται να έχουν υποβάλει τις παραιτήσεις τους. Αλλη εκδοχή, μάλλον η επικρατέστερη, αναφέρει ότι οι δύο πρέσβεις υπέβαλαν μεν παραιτήσεις, αλλά μόνο αυτή του κ. Σπινέλλη έγινε δεκτή. Διπλωματικοί κύκλοι κοντά στον υπουργό έλεγαν πάντως ότι οι κινήσεις αυτές δεν σχετίζονται με την υπόθεση Παπαδοπούλου, αλλά με έτερη υπόθεση που απασχολεί το υπουργείο.
Σημειώνεται ότι ήταν ο κ. Σπινέλλης που επικοινώνησε με την κυρία Παπαδοπούλου το μεσημέρι της περασμένης Δευτέρας λέγοντάς της να μη μεταβεί στο Λουξεμβούργο όπου θα βρισκόταν την Πέμπτη ο κ. Κοτζιάς για να συμμετάσχει σε διάσκεψη για το Μεταναστευτικό αλλά ούτε την Παρασκευή για το Συμβούλιο των υπουργών Δικαιοσύνης, αλλά και ότι πρέπει να διαλέξει ανάμεσα σε Κινσάσα, Μοντεβιδέο και Σαράγεβο. Τελικά την Παρασκευή το απόγευμα δόθηκε εντολή στην κυρία Παπαδοπούλου να επιστρέψει στην Αθήνα και να τεθεί στη διάθεση του υπουργού.
Από την πρώτη στιγμή της ανάληψης καθηκόντων της νέας κυβέρνησης είχαν ακουστεί φωνές ότι πρέπει να υπάρξουν «εκκαθαρίσεις» σε πρέσβεις που εκπροσωπούσαν το αποκαλούμενο «παλαιό κατεστημένο» στο υπουργείο Εξωτερικών. Το όνομα της κυρίας Παπαδοπούλου, που επελέγη για τη θέση της μονίμου αντιπροσώπου στην ΕΕ μετά τη θητεία της ως επικεφαλής της Γ’ Γενικής Διευθύνσεως για ευρωπαϊκά θέματα, κατά τη διάρκεια της οποίας σήκωσε το βάρος οργάνωσης της Προεδρίας του Συμβουλίου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2014, περιλαμβανόταν ανάμεσα σε εκείνα που ορισμένοι έκριναν ότι έπρεπε να συμπεριληφθούν στις… εκκαθαρίσεις.
Η πρώτη επαφή Κοτζιά – Παπαδοπούλου έγινε λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, στο πλαίσιο συνάντησης των ευρωπαίων υπουργών Εξωτερικών με θέμα τις κυρώσεις στην Ουκρανία. Παρά την αρχική αρνητική θέση της νέας κυβέρνησης σε νέες κυρώσεις, βρέθηκε τελικά ένα modus vivendi που απέτρεψε μια κρίση στις σχέσεις με την ΕΕ.
Σύμφωνα με διασταυρωμένες πληροφορίες, ο κ. Κοτζιάς ήταν έτοιμος να προχωρήσει στη διενέργεια Ανωτάτου Υπηρεσιακού Συμβουλίου στα τέλη Ιουλίου με βασικό θέμα την απομάκρυνση της μονίμου αντιπροσώπου μας στην ΕΕ. Ανώτερες διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι η ενόχληση του υπουργού εδράζεται στο ότι η κυρία Παπαδοπούλου ελάμβανε ανεπίτρεπτες πρωτοβουλίες, αγνοούσε τις εντολές του, αλλά και ότι ήταν υπέρ το δέον φιλική προς την αξιωματική αντιπολίτευση. Από άλλες πηγές σημειώνεται ότι η πρέσβης είχε εκφραστεί αρνητικά για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ και ότι κάποια στιγμή φέρεται να ενοχλήθηκε και ο Αλέξης Τσίπρας.
Η υπόθεση και στη Βουλή


Ο κ. Κοτζιάς ανέκρουσε πρύμναν τον Ιούλιο, αλλά στις 14 Αυγούστου, εν μέσω θέρους και τρίτου Μνημονίου, ενημέρωσε την κυρία Παπαδοπούλου να μην επιστρέψει στις Βρυξέλλες. Η απόφαση του υπηρεσιακού υπουργού Εξωτερικών Πέτρου Μολυβιάτη να επιτρέψει την επιστροφή της στη θέση της φέρεται να προκάλεσε την έκρηξη του κ. Κοτζιά. Δεν είχε όμως την ίδια αρνητική άποψη και ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννης Μουζάλας που έστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό εξαίροντας τη βοήθεια της μονίμου αντιπροσώπου στο έργο του, καθώς στην ΕΕ λαμβάνονταν κρίσιμες αποφάσεις για τη μεταναστευτική/προσφυγική κρίση.
Ο κ. Κοτζιάς φέρεται να φωτογράφισε την κυρία Παπαδοπούλου στην πρόσφατη ομιλία του στη Βουλή, λέγοντας ότι «όταν ένας υπουργός θέτει βέτο για σημαντικό εθνικό θέμα, ουδείς διπλωμάτης δικαιούται να το αποσύρει γιατί δεν του αρέσει ή γιατί τον πιέζουν τρίτοι». Απέφυγε να μπει σε λεπτομέρειες. Ωστόσο, σε νωρίτερη ανάρτηση στην ιστοσελίδα Left.gr γράφτηκε ότι η κυρία Παπαδοπούλου «παρέβαινε τις εντολές του κ. Κοτζιά και της κυβέρνησης, παίρνοντας θέση ενάντια σε αυτές στα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα σε καυτά εθνικά θέματα, όπως για τα Σκόπια και την Αλβανία. Ενδεικτικό παράδειγμα –και ανήκουστο για τα διπλωματικά δεδομένα –η αναίρεση βέτο που είχε θέσει ο κ. Κοτζιάς σχετικά με την πΓΔΜ». Ισως ο υπουργός να αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Γενικών Υποθέσεων για την πΓΔΜ με ημερομηνία 23 Ιουνίου 2015. Σύμφωνα με διπλωματικούς κύκλους όμως, το Κείμενο Συμπερασμάτων συμφωνήθηκε παρουσία του κ. Κοτζιά και δεν υπήρξε αναίρεση βέτο, διότι μεταβιβάστηκε απευθείας από το Coreper χωρίς να έχει κλείσει…


Η βάση του… παγόβουνου
Αυστηρότητα και καινοφανείς πρακτικές
Ο κ. Κοτζιάς, παραλαμβάνοντας το υπουργείο Εξωτερικών από τον Ευάγγελο Βενιζέλο, είχε πει ότι επιστρέφει σε έναν χώρο που τον γνωρίζει καλά. Πράγματι, εργάστηκε στο υπουργείο Εξωτερικών από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 ως εμπειρογνώμονας και αργότερα ως στενότατος σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου.
Προφανώς και κάθε υπουργός έχει δικαίωμα να μετακινεί και να αντικαθιστά διπλωμάτες. Είναι στη διακριτική του ευχέρεια. Ανώτερες διπλωματικές πηγές όμως σχολιάζουν, ανωνύμως, ότι ο υπουργός εμφανίζεται υπέρ το δέον αυστηρός για πειθαρχικά παραπτώματα που και τύποις δεν συνιστούν τέτοια. Στα διπλωματικά γραφεία έχει συζητηθεί ευρέως η καινοφανής πρακτική των «Εκθέσεων Δυσαρέσκειας», χωρίς να έχει προηγηθεί η προβλεπόμενη από τον νόμο πειθαρχική διαδικασία.
Σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις, διπλωματικοί υπάλληλοι που αρνήθηκαν μετακίνηση που τους προτάθηκε έλαβαν τέτοια έκθεση, ενώ Σύμβουλος Πρεσβείας είδε την προαγωγή του να ακυρώνεται. Μία υπόθεση που δημιούργησε μεγάλη αναστάτωση ήταν η απομάκρυνση του Νικόλαου Γαριλίδη από επικεφαλής της Στ’ Διεύθυνσης Προσωπικού (όπου τον είχε τοποθετήσει ο ίδιος ο κ. Κοτζιάς). Η αιτία ήταν ότι δεν υπερψήφισε να τεθούν σε αργία δύο πρέσβεις που είχαν εμπλακεί στο σκάνδαλο των ΜΚΟ, προτού τελεσιδικήσει η υπόθεση. Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι ο υπουργός δεν πρέπει να κινηθεί αποφασιστικά για την αντιμετώπιση περιπτώσεων διαφθοράς, όπως π.χ. στις ΜΚΟ ή στα παράνομα δίκτυα έκδοσης θεωρήσεων. «Αλλο όμως αυτό και άλλο η ποινικοποίηση της διαφορετικής άποψης» σχολιάζουν διπλωματικές πηγές.
Επιπλέον, έχουν υπάρξει ακυρώσεις μεταθέσεων ακόμη και σε περιπτώσεις που οι πρέσβεις είχαν λάβει διαπιστεύσεις από τις αρχές του κράτους στο οποίο επρόκειτο να μεταβούν, χωρίς φυσικά να τους εξηγηθεί ο λόγος. Εχουν υπάρξει επίσης μετακινήσεις-καρατομήσεις χωρίς να εξηγηθούν επαρκώς οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτές. Ποιος μπορεί να ξεχάσει ότι η χώρα μας άλλαξε τρεις φορές πρέσβη στο Βερολίνο μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο, με τον προηγούμενο να μη συμπληρώνει εκεί ούτε εξάμηνο… Ούτε επίσης μπορεί να αγνοηθεί το γεγονός ότι πρέσβης σε διεθνή οργανισμό υποχρεώθηκε να μετακινηθεί ώστε να τοποθετηθεί καθηγητής που διατηρεί φιλική σχέση με τον υπουργό και ζητούσε επιμόνως αξίωμα από τον ίδιο και συνεργάτες του.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ