Η παρουσία του Αλέξη Τσίπρα πριν από μερικές ημέρες στα εγκαίνια της αναβαθμισμένης Διώρυγας του Σουέζ στην Αίγυπτο είχε προληπτικό χαρακτήρα και… «γαλλικό άρωμα». Ο έλληνας Πρωθυπουργός εγκατέλειψε εν μέσω των διαπραγματεύσεων την Αθήνα και βρέθηκε στη χώρα των Φαραώ ώστε να συναντηθεί, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, με τον Φρανσουά Ολάντ. Ο κ. Τσίπρας είχε θορυβηθεί από τα πρώτα γερμανικά πυρά εναντίον της διαφαινόμενης συμφωνίας Αθήνας – κουαρτέτου, την οποία ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θεωρούσε χαλαρή και είχε ήδη σπεύσει να το επισημάνει στον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.
Η ιδέα του γερμανού υπουργού Οικονομικών να επιλεγεί δάνειο-γέφυρα για να καλυφθεί το ομόλογο που πρέπει να πληρωθεί προς την ΕΚΤ, ύψους 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ, προκάλεσε πανικό στην ελληνική κυβέρνηση. Ο γάλλος πρόεδρος, που έχει αναδειχθεί τις τελευταίες εβδομάδες σε ασπίδα της ελληνικής κυβέρνησης, ενημερώθηκε για τις ανησυχίες της Αθήνας και συμβούλευσε τον έλληνα Πρωθυπουργό να κλείσει η διαπραγμάτευση το συντομότερο ώστε να αφαιρέσει από τους σκεπτικιστές τα επιχειρήματά τους.
Ο Φρανσουά Ολάντ βρίσκεται σε μια θέση που του επιτρέπει να κινείται με άνεση προς τρεις κατευθύνσεις. Μπορεί να παρεμβαίνει προς τη γερμανική πλευρά και προσωπικά προς την Ανγκελα Μέρκελ, διατηρεί στενή φιλική σχέση με τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, ενώ έχει τη δυνατότητα συνεννόησης με την εκτελεστική διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ.
Την Τρίτη ο πρόεδρος της Γαλλίας και ο κ. Τσίπρας μίλησαν και πάλι –ξανά με πρωτοβουλία του έλληνα Πρωθυπουργού. Τη γερμανική ιδέα περί δανείου-γέφυρας φέρεται να μετέφερε προς τον κ. Τσίπρα και η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ. Αυτή τουλάχιστον ήταν η διαρροή από το Μέγαρο Μαξίμου, αν και η καγκελαρία υπήρξε πολύ πιο προσεκτική στον σχολιασμό του περιεχομένου της συνομιλίας των δύο ηγετών. Η αμφιθυμία του Βερολίνου θα μπορούσε να μετατρέψει το Eurogroup της Παρασκευής 14 Αυγούστου σε ναρκοπέδιο. Η ζημιά που θα μπορούσε να συμβεί ίσως να ήταν ανεπανόρθωτη, θέτοντας τον πολιτικό σχεδιασμό του Πρωθυπουργό σε κίνδυνο.
Οι «σκληροί» Γερμανοί και ο ρόλος του ΔΝΤ


Παρά τα όσα διέρρεαν πάντως τις τελευταίες ημέρες, το Βερολίνο δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένο να τορπιλίσει μια συμφωνία στην οποία η Αθήνα και οι πιστωτές έφθασαν με εποικοδομητική διάθεση. Τόσο η καγκελάριος Μέρκελ όσο και ο ηγέτης των Σοσιαλδημοκρατών και αντικαγκελάριος Ζίγκμαρ Γκάμπριελ επιθυμούσαν το Eurogroup της Παρασκευής να ολοκληρωθεί ομαλά, να περάσει η συμφωνία από τα εθνικά Κοινοβούλια της ευρωζώνης και να μην υπάρξουν νέα προσκόμματα. Θέλει όμως να είναι όσο πιο σαφής γίνεται, διότι πλέον έχουμε να κάνουμε με ένα τριετές δανειακό πρόγραμμα συνολικού ύψους 86 δισεκατομμυρίων ευρώ και όχι για μια αξιολόγηση και χρηματοδότηση δύο μηνών!
Σύμφωνα με γερμανικές πηγές, με τις οποίες συνομίλησε «Το Βήμα», «υπάρχουν ορισμένα σημεία στα οποία το Μνημόνιο δεν προχωρά όσο θα θέλαμε, όπως οι ιδιωτικοποιήσεις και ο ρόλος του ΔΝΤ». Αυτοί οι προβληματισμοί απεικονίστηκαν και σε ένα δισέλιδο έγγραφο με τίτλο «Προκαταρκτικός έλεγχος του Μνημονίου» που μοιράστηκε σε αξιωματούχους των Βρυξελλών την περασμένη Τετάρτη.
Η δημιουργία μιας Task Force που θα επανεξετάσει το ζήτημα του Ταμείου Ιδιωτικοποιήσεων τον Οκτώβριο δεν καλύπτει τις γερμανικές ανησυχίες. Το πρόβλημα επιδεινώνεται από τη μάλλον υπεραισιόδοξη πρόβλεψη για έσοδα ύψους 6,4 δισεκατομμυρίων ευρώ ως το 2017, που αναφέρεται στο Μνημόνιο 3 και την οποία καλείται να εφαρμόσει μια κυβέρνηση που έχει ταχθεί, δημοσίως, εναντίον τους.
Τα ζητήματα αυτά δεν απασχολούν φυσικά μόνο το Βερολίνο, αλλά και πρωτεύουσες όπως το Ελσίνκι, η Μπρατισλάβα, η Ρίγα κ.ά. Ειδικά όμως για τη Γερμανία είναι σαφές ότι η διευκρίνιση του ρόλου του ΔΝΤ συνιστά μείζον θέμα, ώστε η Μπούντεσταγκ να υπερψηφίσει (μάλλον την προσεχή Τρίτη ή Τετάρτη) το Μνημόνιο. Η διευκρίνιση κρίνεται ως απαραίτητη για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους στη Γερμανία, διότι η καγκελάριος Μέρκελ θέλει να αποφύγει αύξηση του αριθμού των 65 Χριστιανοδημοκρατών βουλευτών που στην τελευταία ψηφοφορία για την Ελλάδα πήγαν αντίθετα στη γραμμή του κυβερνητικού συνασπισμού.
Επιπλέον, ο αρχικός σχεδιασμός προβλέπει ότι το Ταμείο λογικά θα συνεισφέρει τουλάχιστον 16 δισεκατομμύρια ευρώ στο νέο πρόγραμμα. Από την έδρα του ΔΝΤ στην Ουάσιγκτον αποφεύγονται τα πολλά σχόλια και η διακριτική παρουσία της εκπροσώπου του Ταμείου στο κουαρτέτο, της Ντέλιας Βελκουλέσκου, αντικατοπτρίζει με ακρίβεια ότι οριστικές αποφάσεις δεν έχουν ληφθεί.
Δεν λείπουν πάντως οι εκτιμήσεις έμπειρων παρατηρητών ότι οι σχέσεις της Ανγκελα Μέρκελ με την Κριστίν Λαγκάρντ δεν διάγουν τις καλύτερες ημέρες τους. Εκείνη η δημοσιοποίηση της έκθεσης του Ταμείου για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους πριν από το δημοψήφισμα τις έχει τραυματίσει. Το ΔΝΤ σίγουρα θα επιμείνει για αποφάσεις επί της αναδιάρθρωσης, αλλά η άποψη ότι αυτές δεν πρέπει να ληφθούν βιαστικά δεν περιορίζεται σε χώρες όπως η Γερμανία. Ισως για αυτό η κυβέρνηση έχει εσχάτως αποφύγει κάθε αναφορά στο θέμα του χρέους.
Ο ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΩΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟ
Το «φάντασμα» των εκλογών φοβίζει τους εταίρους
Πλέον δεν αρνείται κανείς ότι το ζήτημα των εκλογών κυριαρχεί στο παρασκήνιο, όχι μόνο εντός Ελλάδος, αλλά και στις συνομιλίες της Αθήνας με τους Ευρωπαίους. Στην έδρα της ΕΕ στις Βρυξέλλες αλλά και στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες η άποψη ήταν σαφής, τουλάχιστον ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές. Τα βλέμματα ήταν στραμμένα στην ψηφοφορία επί του Μνημονίου 3, το βράδυ της Πέμπτης. Αν ο αριθμός των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που θα καταψήφιζαν υπερέβαινε τους 40, τότε ακόμη και οι εταίροι κατανοούσαν ότι δύσκολα ο έλληνας Πρωθυπουργός θα μπορούσε να αντικρούσει τις πιέσεις για εκλογές-εξπρές εντός του Σεπτεμβρίου.
Σε διαφορετική περίπτωση, άνθρωποι όπως ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, που έχει στηρίξει πολύ τις ελληνικές προσπάθειες, θα επιμείνουν ότι οι εκλογές θα πρέπει να περιμένουν τουλάχιστον ως τον Νοέμβριο. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, ο πρόεδρος της Κομισιόν φέρεται να μετέφερε αυτό το μήνυμα στον έλληνα Πρωθυπουργό σε συνομιλία τους πριν από λίγες ημέρες. Ωστόσο, υπό το βάρος της αβεβαιότητας εν όψει της ψηφοφορίας, ο κ. Τσίπρας απέφυγε να δεσμευτεί. Οι πιστωτές και κυρίως οι ευρωπαίοι εταίροι δεν θα ήθελαν πάντως να φορτωθεί η εκλογική ατζέντα του φθινοπώρου, πέραν αυτών που έχουν ήδη προγραμματιστεί για την Πορτογαλία (στις 4 Οκτωβρίου) και για την Ισπανία (αργότερα τον Νοέμβριο).
Οπως επισημαίνουν ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές στο «Βήμα», «μπορεί ο Τσίπρας να μην έχει κάνει τίποτα λάθος μετά το δημοψήφισμα, εκείνη η επιλογή όμως έχει τραυματίσει καίρια κάθε αξιοπιστία. Αρκετές κυβερνήσεις τον αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό και περιμένουν στη γωνία για οποιοδήποτε ολίσθημα. Ανησυχούν ότι θα δοθεί η πρώτη δόση των 25 δισεκατομμυρίων ευρώ και στη συνέχεια θα γίνουν εκλογές και τίποτα από ό,τι συμφωνήθηκε δεν θα εφαρμοστεί».
Οι διαπραγματεύσεις των Αθηνών για την τεχνική συμφωνία διεξήχθησαν «σε πολύ καλή ατμόσφαιρα», όπως παραδέχθηκε κοινοτική πηγή, «με την ελληνική πλευρά να μην κωλυσιεργεί όπως κατά το προηγούμενο εξάμηνο και να κινείται εντός του πλαισίου που καθορίστηκε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής». Ωστόσο, το ερώτημα της εφαρμογής είναι κρίσιμο. Οσοι επιμένουν ότι οι κάλπες δεν πρέπει να στηθούν πριν από τον Νοέμβριο τονίζουν ότι η πρώτη αξιολόγηση του τρίτου Μνημονίου είναι κρισιμότατη. Ηδη άλλωστε πολλά ζητήματα έχουν μεταφερθεί για το φθινόπωρο, συγκεκριμένα τον Οκτώβριο, όπως π.χ. το νέο Ταμείο Ιδιωτικοποιήσεων, το Ασφαλιστικό κ.ά. Αν δεν γίνουν ή αν καθυστερήσουν, παραμένει αμφίβολο πώς θα καταλήξει η αξιολόγηση.
Αν η Αθήνα δεν πάρει καλό βαθμό, τότε οι επιπτώσεις θα είναι βαριές. Καταρχήν, δεν θα υπάρξει άλλη εκταμίευση –όπερ σημαίνει ότι δύσκολα η χώρα θα μπορεί οικονομικά να επιβιώσει. Επιπλέον, θα μπορούσε να τεθεί εν αμφιβόλω η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) στη χρηματοδότηση –κάτι που η Γερμανία έχει θέσει ως απαραίτητη προϋπόθεση και το οποίο έχει καταγραφεί στο ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής της Ευρωζώνης της 12ης Ιουλίου.
Και φυσικά «θα παγώσει» η έναρξη μιας συζήτησης για τη βιωσιμότητα του χρέους, παρά το γεγονός ότι τόσο το ΔΝΤ όσο και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί (Κομισιόν, ΕΚΤ, ESM) –οι τελευταίοι σε πρόσφατη τρισέλιδη ανάλυσή τους –επισημαίνουν ότι το ελληνικό χρέος θα χρειαστεί παρεμβάσεις, όπως η επέκταση των ωριμάνσεων. Μάλιστα, στο ευρωπαϊκό έγγραφο που απεκάλυψε η «Wall Street Journal» εκτιμάται ότι το έτος-κλειδί του 2022 το χρέος εκτοξεύεται στο 160% του ΑΕΠ. Ωστόσο, το Βερολίνο δεν πρόκειται να αποδεχθεί οποιαδήποτε ανάλυση περί βιωσιμότητας προτού το ΔΝΤ καταθέσει τις δικές του προβλέψεις μετά τη συμφωνία επί ενός νέου Μνημονίου.

ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗ
Το βλέμμα στον Πρωθυπουργό
Οι εταίροι και πιστωτές δεν ασχολούνταν μόνο με τον αριθμό των βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που θα καταψήφιζαν το τρίτο Μνημόνιο που υπέγραψε η Ελλάδα μετά το 2010. Σε περίπτωση μις δεύτερης προσφυγής στις κάλπες μέσα σε έναν χρόνο, όλα τα βλέμματα θα στραφούν ξανά στον Αλέξη Τσίπρα.
Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι επιλέγοντας το δημοψήφισμα, ο έλληνας Πρωθυπουργός προέβη σε μια απολύτως λανθασμένη εκτίμηση των συνθηκών. «Πίστευε ότι η αντίδραση των αγορών στην πρωτοβουλία του θα υποχρέωνε τους Ευρωπαίους σε αναδίπλωση, αλλά έπεσε τελείως έξω στις προβλέψεις του» σημειώνει ευρωπαϊκή διπλωματική πηγή στο «Βήμα». Σε ορισμένους κύκλους έχει μάλιστα αρχίσει να διαμορφώνεται η πεποίθηση ότι το υψηλό ποσοστό του «Οχι» μάλλον εγκλώβισε τον κ. Τσίπρα, παρά τον διευκόλυνε στους χειρισμούς του.
Το ερώτημα είναι τι θα πράξει ο Πρωθυπουργός από εδώ και στο εξής. Αναμφίβολα, ο κ. Τσίπρας έχει ενοχλήσει πάρα πολύ με τη συμπεριφορά του. Ωστόσο, οι πραγματιστές σέβονται την πολιτική του ικανότητα εντός Ελλάδος, «ιδιαίτερα στον τρόπο χειρισμού της αντιπολίτευσης και της Αριστερής Πλατφόρμας, αλλά και στον παραμερισμό των ιδεολογικών του εμμονών στην τελική ευθεία για τη σύναψη του νέου Μνημονίου» όπως σημειώνει κυβερνητική πηγή ευρωπαϊκής χώρας.
Η ανάλυση βάσει της οποίας όλοι στην ευρωζώνη διαμορφώνουν τη στρατηγική τους είναι ότι ο κ. Τσίπρας θα είναι ο βασικός πολιτικός παίκτης στην Ελλάδα ακόμη και μετά τις εκλογές –όποτε κι αν γίνουν αυτές. Ωστόσο, πιθανή παντοδυναμία του δεν κρίνεται απαραίτητα ως θετική εξέλιξη. Είναι κοινό μυστικό ότι μια κυβέρνηση ευρύτερης συνεννόησης θα ήταν ιδεατή λύση –προφανώς όμως χωρίς την παρουσία των «Ανεξάρτητων Ελλήνων» του Πάνου Καμμένου σε αυτή.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ