ΔΝΤ και Bundesbank: Εκτακτος φόρος σε καταθέσεις και περιουσίες

Τι είναι μια περιουσία; Μάταιος πλούτος, εφήμερος, περαστικός. Ιδίως όταν αυτά προέρχονται από «αρπαχτές», από τα «πάρτι χρεών» των κυβερνήσεων και τα «δανειακά όργια» των τραπεζών, όπως αυτό συνέβαινε τα τελευταία 10 χρόνια στις υπερχρεωμένες χώρες της ευρωζώνης. Σε τέτοιες περιπτώσεις, λέει ο οικονομολόγος Ντάνιελ Στέλτερ, το κράτος πρέπει να παρέμβει βίαια. Μόνο μια γενναία έκτακτη εισφορά και αιματηροί φόροι (ως και 30%) επί των μεγάλων περιουσιών και κληρονομιών μπορούν να εξασφαλίσουν τη σωτηρία της χώρας.

Ο Στέλτερ δεν είναι τυχαίο πρόσωπο. Πρόκειται για αναλυτή του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος Boston Consulting Group, το οποίο παρέχει συμβουλές σε κυβερνήσεις, τράπεζες και επιχειρήσεις με στόχο τη μεγιστοποίηση των κερδών τους. Η κατάσταση όμως σε χώρες όπως η Ελλάδα είναι τόσο απελπιστική που τον κάνει να σηκώνει τα χέρια και να προτείνει το αντίθετο από εκείνο που του υπαγορεύει ο νεοφιλελεύθερος λογισμός του: μέτρα εναντίον, όχι υπέρ των πελατών του.

Ενα τέτοιο εσωτερικό «κούρεμα» εις βάρος των εύπορων κοινωνικών στρωμάτων έχει γίνει τελευταία πολύ της μόδας. Η αφετηρία του είναι η παρατήρηση ότι ακριβώς στις «προβληματικές» χώρες η αξία των μεγάλων περιουσιών είναι πολλαπλάσια εκείνης των χρεών και ότι επομένως οι πρώτες θα μπορούσαν να συμβάλουν αποφασιστικά στη μείωση των τελευταίων.

Ηδη το περασμένο φθινόπωρο το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είχε ζητήσει να επιβληθεί ένας τέτοιος έκτακτος φόρος επί των μεγάλων περιουσιών ύψους 10%.

Ακολούθησε στα τέλη Ιανουαρίου παρόμοια πρόταση της γερμανικής κεντρικής τράπεζας Bundesbank. Ενας τέτοιος φόρος, τονίζεται στο σχετικό κείμενο, «αντιστοιχεί στην αρχή της ιδίας ευθύνης σύμφωνα με την οποία την εξυπηρέτηση των χρεών ενός κράτους πρέπει να αναλάβουν κατ’ αρχάς οι φορολογούμενοί του και μόνο κατόπιν μπορεί να ζητηθεί η αλληλεγγύη άλλων κρατών». Από την άλλη, βέβαια, τέτοια «κουρέματα», που έχουν ως υπόδειγμα εκείνο της Κύπρου, δεν είναι της στιγμής, δεδομένου ότι δεν έχουν προς το παρόν πεδίο εφαρμογής: ορισμένες από τις θιγόμενες χώρες ξαναβγήκαν στις αγορές (Ιρλανδία, Ισπανία), ενώ άλλες, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, παραμένουν «χωμένες» σε προγράμματα βοήθειας.

Τα ιστορικά προηγούμενα δεν λείπουν. Το πρώτο και ως τώρα πιο επιτυχημένο ήταν εκείνο που εφαρμόστηκε στη Γερμανία λίγο μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με τον νόμο περί «εξισορρόπησης βαρών» (Lastenausgleich), οι πλούσιοι Γερμανοί (ιδιαίτερα εκείνοι με σεβαστή ακίνητη περιουσία) υποχρεώθηκαν να πληρώσουν από το 1948 και για 30 συνεχή χρόνια έκτακτο φόρο που ανταποκρινόταν στο 50% (!) των περιουσιακών τους στοιχείων –η ετήσια δόση του αντιστοιχούσε στο 1,67%. «Τους πρώτους μήνες έσκουζαν εναντίον του από το πρωί ως το βράδυ» λέει ο οικονομολόγος Στέφαν Μπαχ. Η πίεση όμως από τα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων που ευεργετήθηκαν από αυτόν ήταν τόσο μεγάλη που αναγκάστηκαν να τον αποδεχθούν.

Παρόμοια ήταν η διαδικασία και μετά την ένωση της Γερμανίας με τη λεγόμενη «προσαύξηση αλληλεγγύης» (Solidaritaetszuschlag) υπέρ των Ανατολικογερμανών, με τη διαφορά ότι σε αυτήν συνεισφέρει ο συνολικός πληθυσμός και συνίσταται στο 5,5% των πάσης φύσεως εισοδημάτων.

Τελευταία, στα χρόνια της κρίσης, οι προτάσεις για τη φορολόγηση της περιουσίας ξεφυτρώνουν σχεδόν σαν τα μανιτάρια. Οι περισσότερες από αυτές τονίζουν ότι ο φόρος αυτός θα πρέπει να μπει κυρίως στις πλούσιες χώρες και να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια για την απομείωση του συνολικού ευρωπαϊκού χρέους. Ξεχωρίζουν οι προτάσεις:

Η άποψη που υπερισχύει όμως προς το παρόν είναι εκείνη υπέρ του εσωτερικού «κουρέματος» στις υπερχρεωμένες χώρες. Στους υποστηρικτές της ανήκει και ο εκ των «σοφών» οικονομικών εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης Πέτερ Μπόφινγκερ, ο οποίος ζητεί για την Ελλάδα και την Ιταλία φόρο ύψους 10% για περιουσίες άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ και 20% για περιουσίες άνω των 10 εκατομμυρίων σε 10 ετήσιες δόσεις.

Η άποψη όμως του κ. Μπόφινγκερ έχει μικρή πολιτική απήχηση. Το αντίθετο ισχύει για τους διεθνείς «παίκτες», όπως το ΔΝΤ, η Boston Consulting και κυρίως η Bundesbank, που δεν έχουν στο στόχαστρο μόνο τους «λεφτάδες». Το εσωτερικό «κούρεμα», σύμφωνα με την τελευταία, δεν είναι προς το παρόν επίκαιρο. Αδηλη είναι και η μορφή που θα πάρει. Η Κύπρος όμως δεν είναι μακριά.