Πεδίο μεταβολών και ανατροπών, με βάθος τέτοιο που θα επηρεάσει και την κεντρική πολιτική σκηνή, διαμορφώνεται στις τοπικές κοινωνίες. Οι εκλογές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον Μάιο του 2014, αναδεικνύονται η πιο ενδιαφέρουσα αναμέτρηση των τελευταίων ετών, όχι μόνο εξαιτίας της εγγύτητάς τους με τις ευρωεκλογές. Τα ευρήματα της έρευνας που διενήργησε η Κάπα Research για «Το Βήμα της Κυριακής», σε ένα κολοσσιαίο δείγμα 30.249 ατόμων πανελλαδικά, αποτυπώνουν μια καινούργια εικόνα για τις αντιλήψεις των πολιτών έπειτα από τέσσερα χρόνια εφαρμογής προγραμμάτων σωτηρίας, τα οποία διέλυσαν τους οικονομικούς και κοινωνικούς αρμούς. Η έρευνα καταδεικνύει ότι αμφισβητείται εκ θεμελίων το μοντέλο διοίκησης των δήμων και των περιφερειών, αλλά καταδικάζεται και ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τις εξουσίες και το δημοτικό ταμείο οι δήμαρχοι. Οι πολίτες εξακολουθούν να αναζητούν νέα πρόσωπα, έχουν όμως πιο κατασταλαγμένα κριτήρια από κάθε άλλη φορά. Επιθυμούν νέα πρόσωπα, σαραντάρηδες, ώστε να έχουν επαγγελματική καταξίωση, αλλά μεγαλύτερο προσόν για τους υποψηφίους θεωρείται η αποδέσμευσή τους από τους κομματικούς μηχανισμούς. Με άλλα λόγια, πρώην βουλευτές, αποτυχημένοι πολιτευτές και γόνοι πολιτικών τζακιών θα ξεκινήσουν με ασήκωτα βαρίδια την εκστρατεία τους. Το δίλημμα «μνημόνιο – αντιμνημόνιο» έχει χάσει την ισχύ του. Αν τα παραπάνω ευρήματα συνδυαστούν με το 44,9% των ερωτηθέντων οι οποίοι στον δεύτερο γύρο των δημοτικών εκλογών θα επέλεγαν υποψήφιο της Κεντροαριστεράς, και με το 45,7% που θα επέλεγε περιφερειάρχη από τον ίδιο χώρο, φαίνεται να δημιουργείται μια κρίσιμη εκλογική μάζα που ενδέχεται να αλλάξει τους συσχετισμούς.

Η πλειοψηφία που στρέφεται προς κεντροαριστερές επιλογές πιθανότατα αναζητεί μια πιο φιλολαϊκή αλλά εφαρμόσιμη πολιτική σε τοπικό επίπεδο, εκεί δηλαδή που η ψήφος έχει άμεσο αντίκρισμα. Η Κεντροαριστερά επίσης θεωρείται εξισορροπητικός παράγοντας στο πολιτικό σύστημα και σε αυτές τις εκλογές δεν αποκλείεται να εμφανιστούν και υποψήφιοι υποστηριζόμενοι από τη Χρυσή Αυγή. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η τάση αυτή καταγράφηκε μεταξύ 3 και 18 Ιουλίου, σε μια περίοδο που είχε διαμορφωθεί κλίμα ανασυγκρότησης του χώρου της Κεντροαριστεράς αλλά δεν υπήρχε η προσμονή που δημιουργήθηκε έπειτα από το συμπόσιο του ΠαΣοΚ για την 3η Σεπτέμβρη. Οι πολίτες όμως δεν δίνουν λευκή επιταγή σε κανέναν. Στην συντριπτική τους πλειονότητα (67,4%) επιθυμούν ο υποψήφιος δήμαρχος να μην έχει σχέση με την πολιτική και τα κόμματα. Αυτή η διάθεση να σπάσουν οι δεσμοί ανάμεσα στα κόμματα και στην Αυτοδιοίκηση αλλά και η ευρύτερη αμφισβήτηση του παλαιού κομματικού συστήματος και των διακλαδώσεών του φαίνεται ότι θα ευνοήσουν τα αουτσάιντερ παρά τις κατεστημένες επιλογές. Και ενδεχομένως να μην ήταν εκτός τόπου η προτροπή του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ κ. Αλ. Τσίπρα για σάρωμα των «βλαχοδημάρχων» στις εκλογές, ακόμη κι αν δεν είναι ξεκάθαρο αν τελικώς θα ωφεληθεί το δικό του κόμμα από αυτό.

Ο ιδανικός υποψήφιος για τη θέση του δημάρχου θα πρέπει να έχει και τα ακόλουθα χαρακτηριστικά: Να είναι αμέτοχος ως σήμερα στα δημοτικά δρώμενα (48,3%) –το 44,9% όμως θέλει να έχει εμπειρία στα διοικητικά του δήμου. Η ηλικία του να είναι άνω των 40 ετών (44%).

Το δίλημμα «μνημόνιο – αντιμνημόνιο» δεν συγκινεί πια, μάλιστα μοιάζει ξεπερασμένο καθώς το 42,5% δηλώνει αδιάφορο για το αν ο υποψήφιος που θα επιλέξουν τάσσεται υπέρ ή κατά του μνημονίου. Οι πολίτες, όπως φαίνεται, ζητούν πρακτικές λύσεις στα καθημερινά τους προβλήματα και δεν είναι πρόθυμοι να στηρίξουν μια αντικυβερνητική ατζέντα που ενδεχομένως να οδηγήσει σε μη ομαλές εξελίξεις.
Το στοιχείο όμως που ενδέχεται να προκαλέσει ανατροπές, εφόσον ο χώρος της Κεντροαριστεράς ανασυνταχθεί, είναι η προτίμηση που εκδηλώνει το 24,9% όσων ρωτήθηκαν σε πρόσωπο προερχόμενο από την Κεντροαριστερά στον πρώτο γύρο των εκλογών. Το ποσοστό εκτοξεύεται, στον δεύτερο γύρο, στο 44,9% υπέρ του υποψηφίου της Κεντροαριστεράς στην περίπτωση όπου υπάρχει μονομαχία με υποψήφιο της Κεντροδεξιάς.
Τα συμπεράσματα αυτά σχετίζονται άμεσα με την καθημερινότητα των πολιτών, οι οποίοι σε συντριπτικό ποσοστό (70,3%) δηλώνουν ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από την καθημερινή ζωή στον δήμο τους. Οι πολίτες θεωρούν ότι οι δήμαρχοι αποτελούν κομματικά εξαρτήματα, ότι έχουν αποδειχθεί ανίκανοι και αναποτελεσματικοί στο έργο τους, ότι δεν είναι κοντά στους δημότες και μόνο στα ζητήματα της διαφάνειας και της δημοκρατικότητας τους απονέμεται –με δυσκολία –το προνόμιο της αμφιβολίας.
Οξύμωρο εκ πρώτης όψεως μοιάζει το γεγονός ότι οι πολίτες εμφανίζονται δυσαρεστημένοι τόσο από τη δημοτική αρχή όσο και από την αντιπολίτευση. Το 56,1% απαντά ότι δεν εκφράζεται ούτε από τη συμπολίτευση ούτε από την αντιπολίτευση. Μόνο το 12,5% δηλώνει ότι εκφράζεται σήμερα από την αντιπολίτευση. Ωστόσο σε πολλούς δήμους η αντιπολίτευση που εξελέγη το 2010, ιδίως η προσκείμενη στο ΠαΣοΚ, δεν ανταποκρίνεται στους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων.
Η ιεράρχηση των προβλημάτων από τους πολίτες καταδεικνύει και το πεδίο για την ανάπτυξη μιας διαφορετικής πολιτικής. Οι πιο προβληματικοί τομείς είναι: Η κοινωνική πολιτική (73,7%), οι υποδομές (73,6%), οι συγκοινωνίες και το κυκλοφοριακό (71,7%), η τοπική ανάπτυξη και επιχειρηματικότητα (83,9%), η καθαριότητα – περιβάλλον (66,3%).

Σε ό,τι αφορά την καθημερινότητα, στην κορυφή της «μαύρης λίστας» για τους νυν δημάρχους βρίσκονται η ανεργία και η κακοδιαχείριση των δημοτικών πόρων, και μάλιστα με το ίδιο ποσοστό (38,3%). Ακολουθούν η καθαριότητα (31%), η διαφθορά (21,4%), το κυκλοφοριακό (21,1%), οι ελλιπείς υπηρεσίες υγείας (19,2%), η φτώχεια (19,1%), η εγκληματικότητα, η παρουσία μεταναστών, η ρύπανση του περιβάλλοντος και τα σχολεία με μικρότερα ποσοστά.

Σχεδόν έξι στους δέκα πιστεύουν ότι η αιτία για το πρόβλημα χρηματοδότησης που έχουν οι δήμοι δεν βρίσκεται τόσο στην έλλειψη πόρων όσο στην κακή διαχείριση των πόρων που υπάρχουν, και ότι για τα προβλήματα της Αυτοδιοίκησης ευθύνονται οι δημοτικές αρχές και όχι η κεντρική διοίκηση. Επιπλέον το 81,3% εκτιμά ότι είναι κακή η οργάνωση και η αξιοποίηση του προσωπικού στους δήμους.
Με δυο λόγια οι σημερινοί δήμαρχοι κρίνονται αρνητικά τόσο ως πρόσωπα (το 59,3% εκφράζει αρνητική γνώμη γι’ αυτούς) όσο και για το έργο τους (60,7% αρνητικές γνώμες). Το 62,9% των πολιτών επιθυμεί να μην επανεκλεγεί ο σημερινός δήμαρχος.
Αρνητικά κρίνεται και ο θεσμός του αιρετού περιφερειάρχη. Οι περιφερειάρχες συμπαρασύρθηκαν από την κρίση, δεν έλαβαν την προσδοκώμενη οικονομική ενίσχυση, και πραγματοποιώντας χαμηλή πτήση πέρασαν οι περισσότεροι σχεδόν απαρατήρητοι από τα ραντάρ των πολιτών. Το 54,1% των ερωτηθέντων τούς κρίνει αρνητικά και το έργο τους συγκεντρώνει μόνο 37,1% θετικές απόψεις. Το επακόλουθο είναι να ζητεί το 58,9% να μην επανεκλεγεί ο σημερινός περιφερειάρχης. Ωστόσο και σε αυτή την αναμέτρηση ο υποψήφιος της Κεντροαριστεράς θα υπερισχύσει στον δεύτερο γύρο με ποσοστό 45,7% έναντι 31,5% που θα συγκέντρωνε ο υποψήφιος της Κεντροδεξιάς. Διχασμένοι εμφανίζονται οι πολίτες απέναντι στο σχέδιο «Καλλικράτης» έπειτα από τρία χρόνια εφαρμογής του. Το 48,8% εκτιμά ότι πρόκειται για μια θετική μεταρρύθμιση και το 47,9% το απορρίπτει. Επιπλέον, μόλις το 13% πιστεύει ότι το σχέδιο «Καλλικράτης» είναι σωστό και ότι το υπηρετούν σωστά οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες. Το 30,3% θεωρεί ότι πρόκειται για μια λανθασμένη μεταρρύθμιση και το 49,1% εκτιμά ότι δεν φταίει το σχέδιο αλλά οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες που δεν το υπηρετούν σωστά.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ