Από την πρώτη κατάληψη στην οδό Βαλτετσίου, στα Εξάρχεια, το 1981, ως την αρχαιότερη εν ενεργεία, της οδού Λέλας Καραγιάννη – ξεκίνησε το 1988 στην Κυψέλη – και την κατάληψη-σύμβολο της βίλας Αμαλία η ιστορία των εγκαταλειμμένων ιστορικών κτιρίων της πόλης που φιλοξένησαν την ελληνική εκδοχή της ελευθεριακής κουλτούρας των καταλήψεων στέγης πανευρωπαϊκά είναι μακρά· έστω και αν τον περισσότερο καιρό μοιάζει να γράφεται ερήμην της πόλης και των κατοίκων της. Κάτοικοι που άλλες φορές δείχνουν ανοχή και άλλες ζητούν την άμεση παρέμβαση της Πολιτείας στα «ορμητήρια των ομάδων που προκαλούν τα επεισόδια».

Κτίρια ερειπωμένα, χαμένα συνήθως μέσα σε ένα δαιδαλώδες ιδιοκτησιακό καθεστώς, έγιναν κυρίως στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 πόλος έλξης για άτομα του αποκαλούμενου αντιεξουσιαστικού χώρου, που άρχισαν να τα συντηρούν για να τα μετατρέψουν σε ανοιχτά κοινωνικά στέκια και «χώρους αντίστασης». Πλέον ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν την ύπαρξή τους αρχίζουν να μαθαίνουν τις καταλήψεις της πόλης και κάτι από τη «μυθολογία» που τις συνοδεύει.

Πολλοί από τους «ενοίκους» τους πάντως αντιμετωπίζουν κατηγορίες κακουργηματικού χαρακτήρα μετά τη σύλληψή τους κατά τις πρόσφατες επιχειρήσεις της Αστυνομίας στη βίλα Αμαλία στην πλατεία Βικτωρίας και στο σπίτι όπου έμεινε νεαρή η Μαρία Κάλλας, στον πεζόδρομο της Σκαραμαγκά. Η Αστυνομία επιτηρούσε επί χρόνια τα σπίτια, κάποτε αποφάσιζε να επέμβει και να εκκενώσει κάποια, μετά τα πράγματα επανέρχονταν στους… κανονικούς ρυθμούς και το καθεστώς της αμοιβαίας ανοχής λίγο-πολύ επικρατούσε. Αυτή τη φορά η κυβέρνηση αποφάσισε να κόψει τον γόρδιο δεσμό, αλλά δεν είναι λίγοι όσοι ανησυχούν μήπως έτσι ανοίξει ο ασκός του Αιόλου. Οι εμπρηστικές επιθέσεις σε κατοικίες δημοσιογράφων έδωσαν νέο βάρος στην πολιτική αντιπαράθεση που ξεκίνησε με τη ΝΔ να κατηγορεί τον ΣΥΡΙΖΑ ότι υποθάλπει τις καταλήψεις και τον τελευταίο να την εγκαλεί ότι επιχειρεί αλλαγή της πολιτικής ατζέντας. Ο κ. Δένδιας από την πλευρά του φαίνεται αποφασισμένος να «τελειώνει με το καθεστώς ανομίας» και η πραγματική «μάχη των καταλήψεων», όπως όλα δείχνουν, τώρα αρχίζει.
Ψηλά μόνο στις ειδήσεις


Η σημερινή οικονομική συγκυρία σπρώχνει στις καταλήψεις στέγης και άλλες κοινωνικές ομάδες, όπως αστέγους, μετανάστες, ακόμη και τοξικομανείς, προκαλώντας κάποιες φορές ανησυχία και αντιδράσεις και στη γειτονιά.
Σε γενικές γραμμές ωστόσο φαίνεται ότι οι γειτονιές όπου βρίσκονται «ιστορικές» καταλήψεις δείχνουν, αν όχι συμπάθεια, ανοχή, απέναντι σε αυτές.
Ο Κωνσταντίνος Κυριακάκης και η αδελφή του Αννα είναι γέννημα θρέμμα της περιοχής όπου βρίσκεται η βίλα Αμαλία. Διατηρούν μαζί την οικογενειακή επιχείρηση με πίνακες ζωγραφικής και κορνίζες ακριβώς απέναντι από το συγκεκριμένο κτίριο. «Οταν το κτίριο αυτό καταλήφθηκε πριν από 23 χρόνια, ήταν πραγματικά εγκαταλειμμένο, ένα ερείπιο. Θυμάμαι ακόμα την ταμπέλα «χώρος προς απαλλοτρίωση» τη δεκαετία του ’80, από τον δήμο. Οι πρώτοι καταληψίες που εγκαταστάθηκαν εδώ καθάριζαν για πολλές μέρες, έβγαζαν σκουπίδια» λέει ο κ. Κυριακάκης. «Το σουλούπωσαν, του έδωσαν ταυτότητα, για πολλά χρόνια γίνονταν μουσικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Μάλιστα κάποιες χρονιές τα Χριστούγεννα οι καταληψίες έβγαιναν και έλεγαν τα κάλαντα διασκευασμένα επί της δικής τους… ιδεολογίας».
Πάντως, για τους περισσότερους περιοίκους, ανεξάρτητα αν συμπαθούσαν ή όχι τους καταληψίες, το ζήτημα της βίλας είναι σε θέση στην αντζέντα τους, μάλλον αντιστρόφως ανάλογη με εκείνη που καταλαμβάνει στην επικαιρότητα. Εκμεταλλεύονται την παρουσία των ΜΜΕ για να αναφερθούν στα ζητήματα που τους καίνε. Τους παράνομους οίκους ανοχής στην οδό Φυλής που την τελευταία τριετία έχουν πολλαπλασιαστεί. Τη διακίνηση ναρκωτικών και το λαθρεμπόριο τσιγάρων που λαμβάνουν χώρα λίγους δρόμους πιο κάτω. Και βέβαια τη γενικότερη υποβάθμιση της γειτονιάς τους, την εγκατάλειψή της από τους παλαιότερους κατοίκους της.
Διαταράσσουν την κοινή ησυχία


Οσον αφορά τη βίλα Αμαλία τα παράπονά τους έχουν να κάνουν κυρίως με παραβίαση του ωραρίου κοινής ησυχίας στα πάρτι που γίνονταν στη βίλα, αλλά και με το γεγονός ότι «η Αστυνομία προφασιζόμενη την παρουσία των αναρχικών στη βίλα δεν εξυπηρετούσε ουσιαστικά την περιοχή μας». Η Αστυνομία ωστόσο, όπως ανακοίνωσε, βρήκε ανάμεσα στα άλλα στη βίλα Αμαλία αμέτρητα μπουκάλια «έτοιμα για χρήση» – την κατασκευή, δηλαδή, βομβών μολότοφ -, μικρή ποσότητα πετρελαίου και μία αυτοσχέδια ασπίδα. Πολλά μπουκάλια συλλέχθηκαν και από την κατάληψη της Σκαραμαγκά, όπου βρέθηκαν ακόμη πέτρες και κομματιασμένα μάρμαρα αποθηκευμένα σε καφάσια, τροχοί και τρυπάνια, δέκα μαχαίρια και μία σφεντόνα, «πολεμοφόδια» δηλαδή σαν αυτά που χρησιμοποιούνται από ομάδες κουκουλοφόρων σε επεισόδια κατά τη διάρκεια συλλαλητηρίων στο κέντρο.

«Θα μου άρεσε να γίνει είτε ένα σχολείο είτε ένα πολιτιστικό κέντρο στη θέση της κατάληψης, όμως δεν πιστεύω πως θα συμβεί αυτό» λέει ο Γιώργος, ιδιοκτήτης καταστήματος επιδιόρθωσης υποδημάτων στην περιοχή. «Φοβάμαι πως μόλις φύγουν τα φώτα της δημοσιότητας από εδώ το κτίριο θα αφεθεί στη μοίρα του και πιθανόν να καταλήξει άλλο ένα στέκι τοξικομανών».

«Εδώ δεν μιλάμε πια για κατάληψη. Μου φαίνεται περισσότερο σαν παραχώρηση ιδιοκτησίας» λέει στο «Βήμα» ο κ. Νικόλας Κ., ιδιοκτήτης καταστήματος στην περιοχή της Κυψέλης, κοντά στη μονοκατοικία της οδού Λέλας Καραγιάννη 37, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και του υπουργείου Παιδείας. Μια κατάληψη που μετρά 25 χρόνια ζωής, με τα σκουριασμένα κάγκελα, τα καρφωμένα κομμάτια ξύλου στα παραθυρόφυλλα και τον απεριποίητο κήπο να μαρτυρούν την εγκατάλειψη. Σε μια γειτονιά που όλο και υποβαθμίζεται, όπως λένε οι γηραιότεροι κάτοικοι, οι αρμόδιοι έπρεπε να έχουν δράσει εδώ και χρόνια για να διατηρήσουν αυτό το επιβλητικό κτίριο. «Σήμερα όμως, που γίνεται διακίνηση ναρκωτικών σε κάθε γωνιά της Κυψέλης, αυτό είναι το μικρότερο πρόβλημά μας» σημειώνει ο καταστηματάρχης.
Αλλοδαποί οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής και η αντιπαράθεση μοιάζει να μην τους αφορά. Τα τελευταία τρία χρόνια που διατηρεί τηλεφωνείο στην περιοχή ο Αμίν από το Πακιστάν δεν έχει ακούσει, λέει, κανένα παράπονο από τους πελάτες του για τους διαμένοντες στο κτίριο της οδού Λέλας Καραγιάννη. «Τα πράγματα είναι πολύ ήσυχα, η μόνη φασαρία είναι όταν καμιά φορά μαζεύονται γύρω στα 40-50 άτομα με κιθάρες και τραγουδάνε, αλλά δεν ενοχλούν» λέει χαμογελαστός. Με την ίδια άνεση μιλούν και οι μετανάστες που διαθέτουν καταστήματα γύρω από την πλατεία Βικτωρίας, κοντά στην άλλη κατάληψη, της «Λέσχης Κατασκόπων» όπως ονομάζεται, στη συμβολή των οδών Φερών και Φυλής, που λειτουργεί ως αυτοδιαχειριζόμενη βιβλιοθήκη. Για αυτούς, καθώς θεωρούν ότι «ανά πάσα στιγμή μπορεί να γίνουν στόχοι ρατσιστικών επιθέσεων», οι καταλήψεις προσφέρουν μια αίσθηση ασφαλείας, που δεν τους δίνει η Αστυνομία.

Tacheles, Βερολίνο
Εξωση από… τράπεζα
Εδώ και λίγους μήνες η γνωστότερη ίσως κατάληψη της Ευρώπης είναι κλειστή. Ο χώρος Τεχνών Tacheles (σημαίνει «καθαρές κουβέντες» στα γίντις) στο Βερολίνο σταμάτησε να φιλοξενεί τα καλλιτεχνικά εργαστήρια και τους άλλους χώρους τέχνης που διατηρούσε για πάνω από 20 χρόνια. Αιτία η χρόνια πίεση από την τράπεζα HSH Nordbank, στην οποία ανήκει πλέον το συγκεκριμένο κτίριο και η οποία κατάφερε να απομακρύνει σταδιακά το σινεμά, το εστιατόριο και τελικά τους περίπου 60-100 καλλιτέχνες που είχαν κάνει το συγκεκριμένο κτίριο στέκι τους.

Το κτίριο που φιλοξένησε το Tacheles μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών χτίστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα ως εμπορικό κέντρο. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε για ένα διάστημα το κεντρικό διοικητήριο των SS. Μετά τη λήξη του πολέμου στεγάστηκαν εκεί κρατικές υπηρεσίες της Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας. Μετά την επανένωση των Γερμανιών και ενώ είχε αποφασιστεί η κατεδάφιση του κτιρίου οι καλλιτέχνες το κατέλαβαν προκειμένου να την εμποδίσουν. Αυτή τη στιγμή το μέλλον του κτιρίου παραμένει αβέβαιο.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ