Η έξοδος του απαρχαιωμένου «Πίρι Ρέις» για έρευνες στο Αιγαίο και ο πλους της φρεγάτας «Γκαζιαντέπ» που έφθασε μέχρι τα ανοιχτά του Καφηρέα ήταν η απάντηση της Αγκυρας έπειτα από τις πρόσφατες διαρροές σχετικά με την ύπαρξη άτυπου διαύλου επαφής μεταξύ των δύο υπουργείων Εξωτερικών (μεταξύ άλλων για ζητήματα όπως οι συντεταγμένες που οριοθετούν περιοχές ερευνών).
Αν και ο συμβολισμός της εισόδου των δύο σκαφών σε ελληνικά χωρικά ύδατα κοντά στα νησιά Κύθνος και Νάξος είναι ισχυρός, καθώς έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του εορτασμού της 25ης Μαρτίου, διπλωματικοί κύκλοι σημειώνουν ότι η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Συνδέεται δε και με την πρόθεση της Αθήνας να προχωρήσει δυναμικά σε έρευνες υδρογονανθράκων.
Η Αγκυρα λειτουργεί προληπτικά εξηγούν οι ίδιοι κύκλοι. Προς το παρόν, οι περιοχές στις οποίες η Ελλάδα σχεδιάζει να πραγματοποιήσει έρευνες δεν την ενοχλούν σφόδρα. Ωστόσο, οι Τούρκοι θέλουν να καταγράψουν τις ενστάσεις τους και να αποτρέψουν μία μελλοντική επέκταση των ελληνικών ερευνών στο Αιγαίο ή στην ευρύτερη περιοχή του Καστελορίζου.
Αναμφίβολα, η τουρκική πλευρά παρακολουθεί με προσοχή το ενδιαφέρον που φέρεται να εκδηλώνουν ακόμη και πετρελαϊκοί κολοσσοί (όπως η Shell) για έρευνες υδρογονανθράκων στην Ελλάδα, αλλά και επισκέψεις όπως αυτή του Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ. Ο ειδικός απεσταλμένος του Στέητ Ντιπάρτμεντ για θέματα ενέργειας στην περιοχή της Ευρασίας θα βρίσκεται από αύριο στην Αθήνα όπου θα έχει, μεταξύ άλλων, συναντήσεις με τους υπουργούς Εξωτερικών και Περιβάλλοντος, κκ. Στ. Δήμα και Γ. Παπακωνσταντίνου αντιστοίχως.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι στη δεύτερη παράγραφο της δήλωσης του εκπροσώπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών κρύβεται το… ζουμί των αντιρρήσεων της Αγκυρας: «Η υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου δεν έχει ακόμη οριοθετηθεί μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας και, συναφώς με αυτό, το μορατόριουμ που συναρτάται με το πάγωμα όλων των ερευνητικών δραστηριοτήτων για πετρέλαιο και αέριο πέραν των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο Πέλαγος, όπως συμφωνήθηκε από τις δύο χώρες με το Πρακτικό της Βέρνης το 1976, παραμένει εν ισχύι».
Η τουρκική θέση δεν είναι φυσικά καινούρια. Για αυτό και ο εκπρόσωπος του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών κ. Γρ. Δελαβέκουρας απάντησε σχετικά ότι «τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν, ως γνωστόν, ab initio και ipso facto, ενώ η γνωστοποίηση προς το παράκτιο κράτος, ήτοι την Ελλάδα, θαλασσίων επιστημονικών ερευνών στα υπερκείμενα ύδατα ελληνικής υφαλοκρηπίδας ζητείται σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τη διεθνή πρακτική, ώστε να διασφαλιστεί ο σεβασμός των κυριαρχικών αυτών δικαιωμάτων».
Τι υποδηλώνει η «κρουαζιέρα» της Γκαζιαντέπ
Ο πλους της τουρκικής φρεγάτας ανήκει σε άλλη κατηγορία εξηγούν στρατιωτικές και διπλωματικές πηγές. «Είναι σαφές», σημειώνουν, «ότι η Άγκυρα διεκδικεί status μεγάλης ναυτικής δύναμης. Και όσοι διάβασαν τις πρόσφατες δηλώσεις του Αρχηγού του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού ναυάρχου Μουράτ Μπιλγκέλ για το νέο ναυτικό δόγμα της γείτονος δεν πρέπει να εξεπλάγησαν».
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό Proceedings του Ναυτικού Κολεγίου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο τούρκος ναύαρχος ξεκαθάρισε ότι το τουρκικό Ναυτικό σκοπεύει προσεχώς να αποκτήσει εκείνες τις δυνατότητες ώστε να μπορεί να προστατεύει τις «οδούς επικοινωνίας στις ανοιχτές θάλασσες για τη διασφάλιση της παγκόσμιας ναυτικής ασφάλειας και την προστασία των εθνικών συμφερόντων».
Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε και ο συνήθως πολύ καλά ενημερωμένος αρθρογράφος της εφημερίδας «Χουριέτ» Μουράτ Γετκίν, όταν ο ναύαρχος Μπιλγκέλ αναφέρεται σε ανοιχτές θάλασσες δεν εννοεί προφανώς τον Ατλαντικό Ωκεανό. Πιθανότατα αναφέρεται στα διεθνή ύδατα της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά στη Μεσόγειο, η διελκυστίνδα που έχει ξεκινήσει με τις έρευνες υδρογονανθράκων σε Κύπρο, Ισραήλ και μελλοντικά Ελλάδα απασχολεί έντονα την Αγκυρα, που θεωρεί ότι διακυβεύονται ζωτικά της συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή.
Επιπλέον, σε μία περίοδο που το βλέμμα των ΗΠΑ στρέφεται στον Ειρηνικό Ωκεανό, η Αγκυρα επιδιώκει να εκμεταλλευθεί την καλή σχέση και χημεία μεταξύ των προέδρων Ομπάμα και Ερντογάν για να «πωλήσει» τον εαυτό της ως κομβικό κράτος που μπορεί να διασφαλίσει την ηρεμία στια θαλάσσιες οδούς μίας τόσο ευαίσθητης περιοχής. Πληροφορίες μάλιστα αναφέρουν ότι η Αγκυρα έχει ήδη προσεγγίσει το νέο καθεστώς της Λιβύης με σκοπό να αποκτήσει ναυτική βάση εκεί, ενώ ήδη έχει πραγματοποιήσει κοινές ναυτικές ασκήσεις με την Αίγυπτο.
Ο πλους της «Γκαζιαντέπ» εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Η Αγκυρα δείχνει στην Αθήνα ότι η ελευθερία της διεθνούς ναυσιπλοΐας είναι αδιαπραγμάτευτη. Παράλληλα, εκμεταλλεύεται την αδράνεια της ελληνικής πλευράς η οποία έχει αμελήσει εδώ και χρόνια να καθορίσει, όπως της επιτρέπει το Δίκαιο της Θάλασσας, συγκεκριμένες οδούς διεθνούς ναυστιπλοΐας για τη διέλευση ξένων σκαφών ώστε να αποφύγει προκλητικές κινήσεις από την Τουρκία και να την αποτρέψει από το να κάνει επίδειξη σημαίας ακόμη και ανήμερα της 25ης Μαρτίου.
