Οι απαισιόδοξοι στέκονται στο γεγονός ότι η κυρία Ανγκελα Μέρκελ απέτρεψε την υλοποίηση µιας «Μεγάλης Λύσης» δραστικής παρέµβασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στις αγορές. Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν ότι η Γερµανία απέσπασε το «Μάαστριχτ Plus» που χρειαζόταν προκειµένου να υποστηρίξει στη συνέχεια µια «Μεγάλη Λύση» η οποία θα περιλαµβάνει την παραµονή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Στις συζητήσεις ωστόσο κυριαρχούν το αν αρκούν οι θεραπείες για τη βυθιζόµενη στην ύφεση ζώνη του κοινού ευρωπαϊκού νοµίσµατος και αν η Ελλάδα κατορθώσει να βγάλει το κεφάλι στην επιφάνεια για να ανασάνει.

Δύο είναι τα ερωτήµατα στα οποία επικεντρώνουν αισιόδοξοι και απαισιόδοξοι µετά τη Σύνοδο Κορυφής. Το πρώτο είναι αν οι αλλαγές που σχεδιάζουν οι ηγεσίες της Ευρώπης θα αποδειχθούν αρκετές για να αντιµετωπιστεί µια κρίση χρέους που είναι βέβαιον ότι εν τω µεταξύ θα έχει ενταθεί. Συζητείται, δηλαδή, µήπως τα ευρωοµόλογα και οι επεµβάσεις της ΕΚΤ είναι θεραπείες επαρκείς για σήµερα και ανεπαρκείς για ένα κοντινό µέλλον όπου το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστηµα θα έχει αποµονωθεί από τις διεθνείς χρηµαταγορές και θα έχει καταστεί ανενεργό εξαιτίας της αύξησης των µη εξυπηρετούµενων δανείων και της επιτάχυνσης της απόσυρσης κεφαλαίων από µια ευρωζώνη που βυθίζεται στην ύφεση.

Η ανορεξία των αγορών

Το δεύτερο ερώτηµα είναι αν η Ελλάδα θα κατορθώσει να εξασφαλίσει τη νέα δανειακή σύµβαση και να ολοκληρώσει την ανταλλαγή οµολόγων (PSI) εν µέσω ευρωπαϊκής αστάθειας και την ώρα που οι παραδοχές του προϋπολογισµού του 2012 για τα έσοδα, τις δαπάνες και την ύφεση αµφισβητούνται από την πραγµατικότητα της οικονοµίας. Κατά συνέπεια, εντείνεται η αβεβαιότητα για την Ελλάδα αφού η Σύνοδος περιορίστηκε να προσφέρει στις αγορές… όρκους πίστης στη δηµοσιονοµική πειθαρχία που εκείνες έχουν προ πολλού επιβάλει στις κυβερνήσεις µέσα από την αυξανόµενη απροθυµία τους να δανείσουν στα κράτη τα κεφάλαια που χρειάζονται για να χρηµατοδοτήσουν τα ελλείµµατά τους.

Σύµφωνα µε ανώτατες κυβερνητικές πηγές, ο πρωθυπουργός κ. Λουκάς Παπαδήµος εκτιµούσε ότι ο χρόνος είχε ωριµάσει για τολµηρές πρωτοβουλίες και επιθυµούσε την άµεση ενίσχυση των δυνατοτήτων και των κεφαλαίων του Μόνιµου Μηχανισµού (ESM). Η απόφαση αυτή θα αντιµετώπιζε την «ανορεξία» των αγορών απέναντι στο χρέος της Ιταλίας, της Ισπανίας και του Βελγίου. Σηµειώνεται ότι η Ελλάδα χρειάζεται την αποκατάσταση της σταθερότητας στην ευρωπαϊκή αγορά χρέους γιατί σε αντίθετη περίπτωση οι κραδασµοί που µπορεί να αντιµετωπίσουν οι εταίροι στα προγράµµατα δανεισµού τους από τις αγορές θα µεταδοθούν στο νέο πρόγραµµα δανεισµού της Ελλάδας από τους εταίρους, µε ορατό τον κίνδυνο της αναστολής και της ανατροπής του.

Σύµφωνα µε συγκλίνουσες πηγές, η «τακτική απροθυµία» των Γερµανών να υποστηρίξουν τολµηρές χρηµατοοικονοµικές παρεµβάσεις θα επιταχύνει τον «χορό» των υποβαθµίσεων µεγάλων τραπεζών και ισχυρών κρατών. Αναµένεται η υποβάθµιση γερµανικών τραπεζών, την οποία θα ακολουθήσει η υποβάθµιση της Γαλλίας και άλλων χωρών, που θα έχει ως αποτέλεσµα την αχρήστευση του Προσωρινού Μηχανισµού (EFSF), ο οποίος στηρίζεται σε εγγυήσεις που προσφέρουν κράτη µε υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση.

Το ευεργετικό μαστίγιο

Ασφαλώς το «νόµισµα των οίκων» έχει δύο όψεις. Ελλείψει στιβαρών ηγεσιών οι οίκοι έχουν αναχθεί στην ισχυρότερη ενοποιητική δύναµη της ευρωζώνης αφού είναι αυτοί που υπαγορεύουν και επιβάλλουν διά του ευεργετικού µαστιγίου των υποβαθµίσεων αποφάσεις βαθύτερης και ταχύτερης ενοποίησης. «Σε µακροπρόθεσµο επίπεδο θα συνεχίσουµε να εργαζόµαστε για την εξεύρεση τρόπων περαιτέρω εµβάθυνσης της δηµοσιονοµικής ενοποίησης ώστε να αντικατοπτρίζεται καλύτερα ο βαθµός αλληλεξάρτησής µας» επισηµαίνεται ρητώς στα συµπεράσµατα της Συνόδου.

Ο κ. Παπαδήµος ανέφερε στη συνέντευξη Τύπου ότι το θέµα των ευρωοµολόγων δεν απορρίφθηκε αλλά θα συζητηθεί στις αρχές του 2012. Ο λόγος που «θα συζητηθεί» είναι ότι ο «χορός των υποβαθµίσεων» (από τον οποίο δεν θα εξαιρεθεί η Γερµανία λόγω των κάθε λογής βαρών που συσσωρεύει προκειµένου να υποστηρίξει τα κράτη και το τραπεζικό σύστηµα της ευρωζώνης) θα αυξήσει αισθητά το κόστος δανεισµού του Βερολίνου εξασθενίζοντας την τευτονική αντίσταση στο ευρωοµόλογο. Παράλληλα η διά των υποβαθµίσεων των κρατών «αχρήστευση» του Προσωρινού Μηχανισµού από τους οίκους αναµένεται να φέρει ακόµη πιο κοντά στις αρχές του 2012 την ενεργοποίηση του Μόνιµου Μηχανισµού (ESM), ο οποίος δεν στηρίζεται σε κρατικές εγγυήσεις αλλά σε κατατεθειµένα κεφάλαια και δεν εξαρτάται από τις αξιολογήσεις των οίκων.

Ωστόσο, ανώτατο στέλεχος του City του Λονδίνου που µίλησε στο «Βήµα της Κυριακής» εκτιµά ότι ο Μόνιµος Μηχανισµός είναι εξίσου ανεπαρκής µε τον Προσωρινό αν δεν ενισχυθεί περαιτέρω. Τα 500 δισ. του Μόνιµου Μηχανισµού κρίνονται ανεπαρκή αφού η σταθεροποίηση της ευρωζώνης απαιτεί τουλάχιστον τα τετραπλάσια κεφάλαια. Επιπλέον η Ιταλία και η Ισπανία πρέπει να εξυπηρετήσουν µεγάλα προγράµµατα δανεισµού (άνω των 200 δισ. ευρώ) εντός του πρώτου τετραµήνου του 2012. Κατά συνέπεια, οίκοι και αγορές θα πιέσουν για την ταχύτερη ενεργοποίηση ενός ισχυρότερου Μόνιµου Μηχανισµού, τη θεσµοθέτηση του ευρωοµολόγου και τη σταδιακή µετατροπή σε «ευρωχρέος» του 60% επί του ΑΕΠ του δηµοσίου χρέους κάθε κράτους της ευρωζώνης.

Η Ελλάδα «δεμένη» στην ευρωζώνη


Τα άσχηµα νέα είναι ότι χωρίς αυτές τις αποφάσεις οι εταίροι µας στην ευρωζώνη θα χτυπηθούν από τις αγορές µέσα στις επόµενες εβδοµάδες σε τέτοιον βαθµό που δεν θα µπορέσουν να υποστηρίξουν το νέο πρόγραµµα δανεισµού της Ελλάδας. Τα καλά νέα είναι ότι χωρίς αυτές τις αποφάσεις σχεδόν ολόκληρη η ευρωζώνη θα αποκλειστεί από τις αγο ρές. Κατά συνέπεια, η τύχη της Ελλάδας δεν έχει αποσυνδεθεί και παραµένει ταυτισµένη µε την τύχη της ευρωζώνης.

Η έλευση του ευρωοµολόγου προεξοφλείται και από το γεγονός ότι η Σύνοδος απαγόρευσε τη συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα (PSI) στην αναδιάρθρωση χρέους άλλης χώρας πλην της Ελλάδος. Αλλά όλοι γνωρίζουν ότι το δυσθεώρητο ιταλικό χρέος είναι σχεδόν αδύνατον να εξυπηρετηθεί σε συνθήκες ύφεσης από τις καχύποπτες και στριµωγµένες από τους νέους κανονισµούς διεθνείς τράπεζες παρά µόνο µέσω ευρωοµολόγων. Κατ’ επέκταση το γεγονός ότι το PSI θα «εφαρµοστεί» µόνον επάνω στο ελληνικό χρέος διευκολύνει την υλοποίησή του αφού η Ευρώπη έπαψε να ανησυχεί µήπως η ελληνική αναδιάρθρωση εκτινάξει τις αρνητικές προσδοκίες των ιδιωτών δανειστών για περικοπή των δανείων που έχουν διοχετεύσει στην Ιταλία και στην Ισπανία.

Απελευθερωµένοι από τους κινδύνους µετάδοσης του ιού της αφερεγγυότητας οι ιθύνοντες της Φραγκφούρτης και του Βερολίνου θα ενθαρρύνουν το «κούρεµα» του ελληνικού χρέους ακόµη και σε ποσοστό 80% µειώνοντας το ύψος του ακόµη και κάτω από 100% του ΑΕΠ!

ΠΕΡΙΠΛΟΚΕΣ
Κίνδυνος το PSI να γίνει «νέο Κυπριακό»

Τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις και τους φόρους προεξοφλείται ότι θα αποδειχθούν πολύ κατώτερα των επίσηµων υπολογισµών και το γεγονός αυτό ενισχύει την πιθανότητα «µεγάλου κουρέµατος» του ελληνικού χρέους ακόµη και σε ποσοστό 80%. Και αυτό θα συµβεί γιατί οι «µαύρες τρύπες» µπορούν να καλυφθούν είτε µε το «µεγάλο κούρεµα» είτε µε αύξηση του διακρατικού δανεισµού. Λίγοι αναµένουν ότι οι εταίροι θα προτιµήσουν το δεύτερο.

Μετά τις παραπάνω προσαρµογές αναµένεται ότι η Ελλάδα, η οποία – µετά το κούρεµα – θα επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσµατα, θα χρηµατοδοτείται µε βιώσιµα επιτόκια κοντά στα ευρωπαϊκά από έναν κεντρικό µηχανισµό διαχείρισης ευρωπαϊκού χρέους που θα διαχειρίζεται τις εκδόσεις των ευρωοµολόγων.

Εν κατακλείδι, η πρόκληση του Ιανουαρίου 2012 είναι η χώρα να περάσει τις νοµικές και τραπεζικές συµπληγάδες ενός σκληρού και υποχρεωτικού PSI που, αν δεν τύχει προσεκτικής διαχείρισης και δεν ολοκληρωθεί «υπό την προστασία» της ευρωζώνης, µπορεί να εξελιχθεί σε «νέο Κυπριακό» λόγω της θύελλας προσφυγών κατά της Ελλάδας, των πολλών περιπλοκών και του στιγµατισµού της χώρας ως αφερέγγυας για µια γενιά.

Για τους λεπτούς χειρισµούς των εποµένων 90 ηµερών θα βρίσκονται αύριο στην Αθήνα οι επικεφαλής της τρόικας προκειµένου να διαπραγµατευθούν τα µέτρα λιτότητας του νέου πολυετούς προγράµµατος σταθεροποίησης, καθώς και στελέχη του ∆ιεθνούς Χρηµατοοικονοµικού Ινστιτούτου (IIF) που θα συζητήσουν τις κρίσιµες λεπτοµέρειες πριν από την επιβολή του PSI.