Την χιλιοειπωμένη φράση τη διάβασα ξανά σε πρόσφατο άρθρο αυτής της εφημερίδας (με το οποίο, κατά τα άλλα, συμφωνώ): «Το κόστος της κρίσης καλείται να πληρώσει ο ιδιωτικός τομέας.» Επειδή η αέναη επανάληψη είναι δυνατόν, εκτός από την επιθυμητή εμπέδωση, να οδηγήσει και σε αναθεωρητισμό, σκέφτηκα να βάλουμε για λίγο τη φράση στο μικροσκόπιο και να εξετάσουμε κάποιες λεπτές –και όχι τόσο ξεκάθαρες- υφές της…
Πρώτα απ’ όλα, η συνήθης ομογενοποίηση του όρου «ιδιωτικός τομέας» δείχνει να παραβλέπει μια σημαντική εννοιολογική διαστρωμάτωσή του. Στην πραγματικότητα, τα μεγάλα θύματα –και οι αληθινές τραγωδίες- αυτής της κρίσης είναι οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, που βίωσαν και εξακολουθούν να βιώνουν (άγνωστο για πόσο ακόμα) τον εφιάλτη της απώλειας –ή, έστω, της ακραίας ανασφάλειας- της εργασίας.
Γνωρίζω περίπτωση (και σίγουρα δεν είναι μοναδική) μεσόκοπου ζευγαριού που έχασαν ταυτόχρονα τη δουλειά τους λόγω περικοπών στις ιδιωτικές επιχειρήσεις όπου για χρόνια εργάζονταν. Κι η μόνη λύση για να επιβιώσουν και να συντηρήσουν την οικογένειά τους, ήταν ο ξενιτεμός…
Από την άλλη, εκτός από τους εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, υπάρχουν και τα αφεντικά (και δεν αναφέρομαι εδώ στους μεροκαματιάρηδες μικρομεσαίους επιχειρηματίες…). Για να είμαι ειλικρινής, ελάχιστους μπον-βιβέρ αλλοτινών χαρισάμενων εποχών είδα να υποφέρουν σημαντικά λόγω της κρίσης, ή έστω να την αισθάνονται έντονα. Εύγε τους αν τα καταφέρνουν, και ουδεμία μομφή παρεμφαίνει το σχόλιό μου, το οποίο στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην καταγραφή της πραγματικότητας και ουδόλως στην ηθική αξιολόγησή της!
Πάμε τώρα σε ένα δεύτερο επίπεδο ασάφειας της υπό εξέταση φράσης: Τι ακριβώς σημαίνει το ρήμα «πληρώνω» σε σχέση με την κρίση; Αν η χρήση του ρήματος είναι μεταφορική και δεν αφορά απόλυτα οικονομικά μεγέθη, το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον ο ιδιωτικός τομέας είναι αυτός που κατ’ αποκλειστικότητα αισθάνεται τις συνέπειες της κρίσης.
Πέραν των όσων προαναφέραμε, τα οποία μερικώς απαντούν στο ερώτημα, θα προσθέσουμε πως είναι μάλλον αφελές, και σε κάθε περίπτωση άδικο, να υποστηρίζει κανείς ότι η κρίση δεν έχει αγγίξει τους –υπέρ το δέον δυσφημισθέντες- εργαζόμενους στον δημόσιο τομέα! Οι συνεχείς περικοπές, που σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν στα επίπεδα μισθών πείνας, έχουν φέρει πολλές οικογένειες χαμηλόμισθων εργαζομένων σε απόγνωση. Και, κάτω από τα διαμορφούμενα νέα δεδομένα, ούτε κι αυτή η εργασιακή σταθερότητα αποτελεί πλέον μη-διαπραγματεύσιμη πραγματικότητα…
Αν, τώρα, το ρήμα «πληρώνω» χρησιμοποιείται κατά κυριολεξία (με την έννοια της πραγματικής οικονομικής θυσίας) λέγοντας ότι «ο ιδιωτικός τομέας καλείται να πληρώσει το κόστος της κρίσης», τότε πρόκειται για θέση που εντάσσεται στη σφαίρα του σουρεαλισμού! Ποιος ιδιωτικός τομέας; Από τους σχεδόν εξαθλιωμένους εργαζόμενους δεν θα μπορούσε κανείς, ασφαλώς, να απαιτήσει να σηκώσουν το βάρος της κρίσης. Το μεγάλο κεφάλαιο; Αυτό, με χαρακτηριστική απουσία φιλοπατρίας, φρόντισε εγκαίρως να διασώσει τον εαυτό του (και δεν χρειάζεται, νομίζω, να υπεισέλθω σε λεπτομέρειες…).
Μήπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες είναι ανάμεσα σ’ αυτούς που πληρώνουν (κατά κυριολεξία) την κρίση, όπως ισχυρίζεται ο αρθρογράφος του «Βήματος»; Η θέση αυτή είναι τόσο διάτρητη που δεν χρήζει καν ιδιαίτερης ανάλυσης! Το όργιο της φοροδιαφυγής το βιώνει ο καθένας μας στις καθημερινές του συναλλαγές, και είναι μάλλον περιττό να αναφέρω τις πρωταρχικές πηγές του. (Αυτό, βέβαια, δεν απαλλάσσει κι εμάς τους ίδιους απ’ το δικό μας μερίδιο ευθύνης για τη συντήρηση του φαινομένου…)
Ποιοι είναι, λοιπόν, αυτοί που στ’ αλήθεια καλούνται να πληρώσουν την κρίση; Μα, οι «συνήθεις ύποπτοι»: οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι! Αλλά εξίσου κι οι άνεργοι του ιδιωτικού –προς το παρόν- τομέα, αν επεκτείνουμε το νόημα του ρήματος «πληρώνω» προσδίδοντάς του ηθική διάσταση, πέραν της οικονομικής. Θ’ αντέξουν, άραγε, το βάρος οι ώμοι των προαναφερθέντων;
Φοβάμαι πως ναι, all the way to the grave!
