Στις 20 Ιανουαρίου του 1942, στο Wannsee, κοντά στο Βερολίνο, πραγματοποιήθηκε ένα συνέδριο υπό την προεδρία του Ράινχαρντ Χάιντριχ, τότε επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασφαλείας των S.S. Αντικείμενο: ο σχεδιασμός της «τελικής λύσης» στο «εβραϊκό πρόβλημα». Το ποια ήταν η προκριθείσα «λύση», το γνωρίζουμε ήδη καλά… Οι Ναζί ήταν μετρ στην προπαγάνδα μίσους.
Στο διαβόητο ντοκιμαντέρ “Der Ewige Jude”, παρουσιάζουν τους εβραίους σαν «παράσιτα» που ζουν εις βάρος των πολιτών της χώρας, χωρίς να εργάζονται και να παράγουν προς όφελος της κοινωνίας. Τους εμφανίζουν ανήθικους και αδίστακτους, και τους παρομοιάζουν με κοινωνική πανώλη. Το τελικό ερώτημα που προκύπτει, «οφείλουμε να εξολοθρεύουμε τέτοια παράσιτα;», έχει μάλλον ρητορικό χαρακτήρα. Η απάντησή του, όμως, στην πράξη οδήγησε σε μια μαζική δολοφονία έξι εκατομμυρίων…
Δεν θα ισχυριστώ, ασφαλώς, ότι τα μεγέθη είναι συγκρίσιμα. Δεν παύουν όμως να με τρομάζουν οι ομοιότητες. Τότε, κάποιοι κήρυκες μίσους στοχοποίησαν μια κοινωνική τάξη, ρίχνοντάς της το ανάθεμα για μια εθνική καταστροφή (την ήττα σε έναν παγκόσμιο πόλεμο) με οδυνηρές συνέπειες για την οικονομία (υπερπληθωρισμός, ακραία ανεργία).
Στα ευήκοα ώτα και τις δεκτικές συνειδήσεις των γερμανών, αυτό έδινε κάποια διέξοδο στην απελπισία, αφού είχαν «ανακαλυφθεί» επιτέλους οι «ένοχοι» για την εθνική τραγωδία και η τιμωρία τους (διάβαζε, εξόντωση) δεν θα αργούσε… Ερχόμαστε στο σήμερα. Όσο κι αν ακούγεται σκληρό, αυτή η κρίση δεν μας εξαθλίωσε μόνο οικονομικά: ακόμα περισσότερο, μας εξαθλίωσε ηθικά. Ή, για να είμαι ακριβέστερος, ανέδειξε την ηθική αθλιότητα που υπολάνθανε μέσα μας!
Δεν μας πήρε χρόνο να χωριστούμε σε αλληλομισούμενες κοινωνικές ομάδες που κάθε μια πλειοδοτεί σε κανιβαλιστική αγριότητα απέναντι σε κάποιες άλλες, τις οποίες θεωρεί αποκλειστικά υπεύθυνες για την κρίση. Σκληροί δαρβινικοί νεοφιλελεύθεροι εναντίον ουτοπικών αριστερών κρατιστών… Αντιμνημονιακοί ιδεαλιστές «επαναστάτες» εναντίον κυνικών φιλομνημονιακών πραγματιστών… Εθνικά υπερήφανοι δραχμολάγνοι αυτόχειρες εναντίον «ξεπουλημένων δωσίλογων» ευρωπαϊστών…
Όμως, αν κάποιοι θα μπορούσαν να διεκδικήσουν με αξιώσεις τον ρόλο των «εβραίων» της παρούσας κρίσης, αυτοί είναι αναμφίβολα οι δημόσιοι λειτουργοί, στους οποίους αναλογεί η μερίδα του λέοντος από το ανάθεμα της κοινωνίας για την κατάρρευση της χώρας… Θα είμαι απόλυτα κυνικός: Το εργασιακό δυναμικό της χώρας χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, αυτούς που κατάφεραν να μπουν στο δημόσιο κι αυτούς που δεν το κατάφεραν! (Εξαιρώ μια μειοψηφία που συνειδητά επέλεξε να μείνει απέξω…) Κάποιοι απ’ αυτούς που μπήκαν (σίγουρα ΔΕΝ αποτελούν την πλειοψηφία), αισθανόμενοι ότι «βολεύτηκαν» στην ισόβια κρατική σιγουριά, ανέπτυξαν καταχρηστικές συμπεριφορές που κυμαίνονταν από σχετική αδιαφορία για τα καθήκοντά τους, έως και άνομο χρηματισμό.
Έτσι, αναπτύχθηκαν και συντηρήθηκαν οι γνωστές παθογένειες του ελληνικού δημοσίου, για τις οποίες, πάντως, κύριοι υπεύθυνοι δεν ήταν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι αλλά η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών εποπτείας εκ μέρους της πολιτείας. Στις παθογένειες του δημόσιου τομέα θα πρέπει να προσθέσουμε, ασφαλώς, και την ανορθολογική του ανάπτυξη λόγω των διαχρονικών πελατειακών σχέσεων ανάμεσα στους πολίτες-ψηφοφόρους και τα κόμματα εξουσίας.
Και πάλι, όμως, δεν υπάρχουν a priori «κακοί» και «καλοί» πολίτες, ανάλογα με το αν αξιοποίησαν ή όχι, αντίστοιχα, αυτές τις «αμαρτωλές» σχέσεις: υπάρχουν, απλά, πολίτες που κατάφεραν ή δεν κατάφεραν να τις αξιοποιήσουν (σας το προανήγγειλα, θα είμαι κυνικός)! Με την κλιμάκωση της κρίσης και τη ραγδαία επιδείνωση των δεδομένων στην αγορά εργασίας, επόμενο ήταν να στοχοποιηθούν κοινωνικές ομάδες που συνέχισαν να διαθέτουν δυνατότητες επιβίωσης.
Για σημαντικό μέρος της Αριστεράς, βασικός στόχος παρέμεινε, ασφαλώς, η «πλουτοκρατία», εννοώντας συλλήβδην τον επιχειρηματικό κόσμο της χώρας. Από την άλλη, για τους σκληρούς του νεοφιλελευθερισμού, δύο ήταν οι κύριες αιτίες της κρίσης: οι καταχρήσεις του συνδικαλιστικού κινήματος (μια απόλυτα σωστή εκτίμηση, κατά την άποψή μου) και η θεσμική κατοχύρωση της μονιμότητας της εργασίας στον δημόσιο τομέα.
Η δεύτερη αυτή αντίληψη οδήγησε σε μια συστηματική προσπάθεια απαξίωσης του συνόλου των δημοσίων λειτουργών με πρόσχημα τις γνωστές παθογένειες του δημοσίου, στις οποίες ήδη αναφερθήκαμε. Με πρόθυμους συγκυριακούς ιδεολογικούς συνοδοιπόρους του νεοφιλελευθερισμού, τους μη-προνομιούχους του ιδιωτικού τομέα, που έβλεπαν τις ευκαιρίες στην αγορά εργασίας να λιγοστεύουν, τη στιγμή που κάποιοι άλλοι απολάμβαναν εργασιακή σταθερότητα και ασφάλεια…
Κι αυτοί οι «άλλοι» αποτέλεσαν ιδανικούς αποδιοπομπαίους τράγους για μια κοινωνία σε κρίση, σε απεγνωσμένη αναζήτηση ενόχων για την εθνική καταστροφή. Οι χαρακτηρισμοί, εφιαλτικά όμοιοι μ’ εκείνους που εισέπραξαν οι εβραίοι του μεσοπολέμου στη Γερμανία: «τεμπέληδες», «παράσιτα», «διεφθαρμένοι»… Χωρίς καν το “benefit of the doubt” ενός διαχωρισμού σε «καλούς» και «κακούς»! Έτσι όπως κάποτε μερικοί αδίστακτοι εβραίοι τοκογλύφοι προβλήθηκαν επιδέξια απ’ τη ναζιστική προπαγάνδα ως αντιπροσωπευτικό δείγμα του εβραϊκού χαρακτήρα…
Όμως, είναι θλιβερό να βλέπει κανείς να πρωτοστατούν ως κήρυκες κοινωνικού μίσους άνθρωποι με υψηλό μορφωτικό και διανοητικό επίπεδο. Και μάλιστα, σε μια εποχή κρίσης όπου απαιτείται κοινωνική γαλήνη και ενίσχυση των δεσμών αλληλεγγύης μεταξύ των ανθρώπων. Αναφέρω, ενδεικτικά και μόνο, δύο πολύ σκληρά άρθρα οργισμένου νεοφιλελεύθερου λόγου, που διαβάσαμε πρόσφατα στο «Βήμα»: «Δημόσιο και έλλειμμα δημοκρατίας» (https://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=466527) και «Τα παιδιά σου ρε, δεν τα λυπάσαι;» (https://www.tovima.gr/opinions/useropinions/article/?aid=466527).
Αυτό που με ανησυχεί ακόμα περισσότερο είναι η αγριότητα που αποπνέουν κάποια σχόλια αναγνωστών. Σταχυολογώ μερικά: «Αρκεί να αρθεί η μονιμότητα, να σας αφαιρεθεί το δικαίωμα ψήφου (!) και να σταματήσει ο συνδικαλισμός στο δημόσιο.» «Αναρωτιέμαι πόσοι κηφήνες, κοπρίτες, αρπακτικά (…) θέλουμε να μας κυβερνούν.» «Καιρός να τελειώνουμε με αυτούς (σ.σ. τους δημοσίους υπαλλήλους), χρειαζόμαστε μία οριστική λύση!» (Σας θυμίζει τίποτα;) «Αγνοείται η επαφή με την πραγματικότητα της οργής που θα ξεχειλίσει κατά των Κηφήνων και θα τους σαρώσει με τρόπο που δεν έχει προηγούμενο. (…) ΕΡΧΕΤΑΙ και ο νοών νοείτω!» «Κάντε το σταυρό σας (…) γιατί ξεχειλίζει όπου να ‘ναι η οργή και γίνεται ποτάμι!» «Πρώτα τα κομματόσκυλα οι δημόσιοι υπάλληλοι (…) και μετά η Ελλάδα… Ίσως η καταστροφή να είναι μια λύση.»
Δεν γνωρίζω αν οι εκφραστές δημόσιας γνώμης έχουν συναίσθηση του μεγέθους της ευθύνης τους! Η κοινωνία είναι μια πυριτιδαποθήκη έτοιμη να εκραγεί. Και τα θραύσματα δεν θα κάνουν διακρίσεις. Έτσι όπως, αν ανοίξεις μια τρύπα στη βάρκα καταμεσής στο πέλαγο για να πνίξεις όσους μισείς, θα βρεθείς κι εσύ στον πάτο! Ακόμα κι οι Ναζί πήραν στο τέλος αυτό το πικρό μάθημα, όταν ήταν ήδη αργά γι’ αυτούς και τη χώρα τους…
