Κάθε παράσταση είναι μια διαφορετική εμπειρία, ιδίως όταν βλέπεις το έργο σου μεταφρασμένο να παίζεται σε πολλές χώρες του κόσμου». Ο Αλεξάντρ Γκέλμαν, ο ρώσος συγγραφέας που είναι γνωστός στην Ελλάδα από το έργο του «Και τώρα οι δυο μας» (ή «Πρόσωπο με πρόσωπο»), που αυτή την εποχή επαναλαμβάνει στο θέατρο «Πόρτα» ο Γιώργος Κιμούλης μαζί με την Αγλαΐα Παππά, ταξιδεύει όσο μπορεί και παρακολουθεί τις παραστάσεις των έργων του. «Καθώς δεν μιλώ καμία ξένη γλώσσα, όταν βλέπω στο θέατρο ένα έργο μου παρακολουθώ τις αντιδράσεις του κοινού και καταλαβαίνω αν αρέσει ή όχι. Με τη σειρά μου προσέχω τους ηθοποιούς και αναζητώ το ταλέντο τους. Αυτό είναι το πιο σημαντικό». Με τη βοήθεια της Ταμίλας Κουλίεβα, της ρωσίδας ηθοποιού που γνωρίζει ελληνικά και έπαιξε τον ρόλο του διερμηνέα, έγινε αυτή η συνέντευξη.
Προσκεκλημένος του Γιώργου Κιμούλη ο κ. Γκέλμαν βρέθηκε για λίγες ημέρες στην Αθήνα. Είδε την παράσταση, όπως στο παρελθόν είχε δει το έργο ανεβασμένο από την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο, και έβγαλε τα δικά του συμπεράσματα. Ο ρώσος συγγραφέας έχει στο ενεργητικό του εννέα έργα: το «Παγκάκι» και το «Και τώρα οι δυο μας» είναι τα πιο γνωστά του. Μεταξύ των υπολοίπων είναι τα «Εμείς που βάλαμε την υπογραφή μας», «Ανατρεπόμενη σχέση», «Το αποτέλεσμα μιας συγκέντρωσης».
«Η νέα κατάσταση δεν έφερε τις αλλαγές που θα περίμενε κανείς όχι ακόμη τουλάχιστον» λέει ο Γκέλμαν. «Ο,τι άλλαξε, άλλαξε σιωπηλά. Δεν έγινε θόρυβος. Η ελευθερία έδωσε τη θέση της στο μέχρι πρότινος απαγορευμένο, αλλά τους καρπούς ακόμη τους περιμένουμε». Ως συγγραφέας νιώθει τις αλλαγές και προσπαθεί να τις μετουσιώσει σε θεατρική γραφή. Δεν είναι όμως απλό. «Τα πράγματα για έναν συγγραφέα είναι δύσκολα. Η θεματολογία είναι ένα πρώτο πρόβλημα για μας. Παλιά, ξέραμε γιατί γράφαμε· χτίζαμε κάτι. Φάνηκε ότι δεν το χτίζαμε σωστά. Τώρα όμως ξέρουμε ότι το χρήσιμο είναι ανέφικτο. Γι’ αυτό και πρέπει να προσπαθήσουμε από την αρχή. Να ξεκινήσουμε. Αλλά δεν υπάρχει έμπνευση. Χάσαμε τον στόχο και τον αναζητούμε. Ξέρουμε ότι τον κόσμο που ονειρευτήκαμε δεν μπορούμε πια να τον φτιάξουμε. Για μας τους καλλιτέχνες είναι λυπηρό. Δεν γεννιούνται πια ούτε Τσέχοφ ούτε Μαγιακόφσκι. Αλλά αυτό το φαινόμενο είναι παγκόσμιο».
Γεννημένος στη Μολδαβία πριν από 64 χρόνια ο Αλεξάντρ Γκέλμαν έζησε τα νεανικά του χρόνια στην Αγία Πετρούπολη, ενώ από το 1978 εγκαταστάθηκε στη Μόσχα, όπου ζει με τη γυναίκα του, τους δύο γιους και τα εγγόνια του. «Εκανα πολλά επαγγέλματα, έζησα σε διάφορα μέρη της τότε Σοβιετικής Ενωσης. Αρχισα να γράφω μετά τα 35 μου χρόνια» λέει ο συγγραφέας που σπούδασε για να γίνει πολιτικός μηχανικός χωρίς ποτέ τελικά να εξασκήσει αυτό το επάγγελμα. Σήμερα ζει από το γράψιμο. Εχει γράψει εννέα θεατρικά έργα που ανεβαίνουν στη Ρωσία και όχι μόνο: από την Κίνα και την Ιαπωνία ως την Αγγλία, την Πολωνία, τη Γερμανία, την Τουρκία και την Ελλάδα. Γράφει σενάρια για τον κινηματογράφο (διασκευάζει και τα θεατρικά του) ενώ παράλληλα αρθρογραφεί σε μια μοσχοβίτικη πολιτική εφημερίδα δύο φορές την εβδομάδα. Το έργο του «Η επέτειος του Μίσα» παίζεται για τρίτη χρονιά στη Μόσχα από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Εφρέμοφ. Αυτή την εποχή γράφει καινούργιο έργο που επικεντρώνει το ενδιαφέρον του σε μια γυναίκα, την οποία όμως δεν παρουσιάζει ποτέ επί σκηνής· την γνωρίζουμε μέσα από τον σύζυγό της και τον πρώην εραστή της. «Είναι πολιτικός και παρακολουθούμε την πορεία και την προσήλωσή της από τη δημοκρατία στον φασισμό».
Στη Ρωσία, όπως εξηγεί ο Αλ. Γκέλμαν, γράφονται πολλά έργα. Κυκλοφορούν άλλωστε τρία περιοδικά («Θέατρο», «Δραματουργία» και «Σύγχρονη Δραματουργία») που δημοσιεύουν σε κάθε τεύχος τέσσερα ως έξι καινούργια θεατρικά έργα. Σε 60 ανέρχονται τα θέατρα που λειτουργούν με δικές τους ομάδες και σε δικούς τους χώρους στη Μόσχα και στα περίχωρα. «Ολα τα έργα δεν είναι καλά, αλλά υπάρχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον. Μετά την περεστρόικα άνοιξαν πολλά μικρά θέατρα, πολλοί καινούργιοι χώροι, βγήκαν νέοι σκηνοθέτες και ηθοποιοί. Η θεατρική ζωή στη Ρωσία έχει ενδιαφέρον. Αλλά πρέπει να παραδεχτώ ότι οι σημαντικότερες παραστάσεις αφορούν έργα του κλασικού ρεπερτορίου μας» λέει· και δεν κρύβει τον θαυμασμό του για τον συμπατριώτη του Αντον Τσέχοφ. «Ελπίζω όμως ότι από όλους αυτούς τους συγγραφείς θα βρεθούν εκείνοι που θα ξεχωρίσουν και θα δώσουν τα μεγάλα έργα. Αναμένουμε».
Ο Αλεξάντρ Γκέλμαν πιστεύει ότι εκτός από την έμπνευση το θέατρο πάσχει σήμερα και από οικονομικής πλευράς. «Η επιτυχία των έργων μου, έργων κυρίως για δύο πρόσωπα, συνδέεται με αυτό. Ελπίζω βέβαια η επιτυχία μου να μην οφείλεται μόνο σε οικονομικούς λόγους» σχολιάζει γελώντας. «Η ηθική ή η αισθητική πλευρά του θεάτρου δεν είναι προβληματική. Δεν υπάρχουν τα μέσα, οι πόροι για μεγάλες παραστάσεις». Παράλληλα προσθέτει ότι το θέατρο πάσχει και από άλλη μία πλευρά: «Σήμερα» λέει «υπάρχουν προσωπικότητες στο θέατρο, όχι ομάδες. Και αυτό έχει επιπτώσεις. Η θεατρική τέχνη χρειάζεται ομαδική δουλειά». Παραμένει όμως αισιόδοξος για το μέλλον της τέχνης του: «Οταν βγήκε ο κινηματογράφος, όλοι έκλαψαν για το θέατρο. Μετά, με την τηλεόραση, κάποιοι άλλοι θρήνησαν για τον κινηματογράφο. Και όμως όλα εξακολουθούν να ζουν».
Οταν η Καρέζη και ο Καζάκος ανέβασαν το «Πρόσωπο με πρόσωπο» ο συγγραφέας ήρθε για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Σήμερα, που ξανάρχεται για να το παρακολουθήσει με τον τίτλο «Και τώρα οι δυο μας», πολλά πράγματα έχουν αλλάξει. Και οι δύο παραστάσεις μού άρεσαν και θεωρώ ότι κάθε μία λειτούργησε με τον τρόπο της. Πίσω από όλα κρύβονται άνθρωποι και αρχές. Και αυτό σκέφτομαι κάθε φορά που γράφω».
Εργο για δύο εγωιστές το χαρακτηρίζει ο Γκέλμαν. Θύμα και των δύο το παιδί τους. Με το έργο μου φέρνω στην επιφάνεια το μόνιμο πρόβλημα στις σχέσεις γονιών και παιδιών, αλλά και μέσα στο ίδιο το ζευγάρι». Και δείχνει ικανοποιημένος από την οπτική με την οποία το αντιμετώπισε ο σκηνοθέτης Γιώργος Κιμούλης, βάζοντας σε πρώτο επίπεδο έννοιες όπως καριέρα, ηθική και συνείδηση.
