Στην ομιλία του τον περασμένο Νοέμβριο στην Αθήνα ο απερχόμενος τότε Αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα χρησιμοποιούσε τα παρακάτω λόγια εν είδει πολιτικής παρακαταθήκης: «Έχουμε χρέος στην Ελλάδα… πριν από εικοσιπέντε αιώνες, στους βράχους αυτής της πόλης δημιουργήθηκε μια νέα ιδέα, η Δημοκρατία και το Κράτος… Καθ΄ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας η φλόγα άναψε εδώ στην Αθήνα και ποτέ δεν έσβησε».
Δέκα περίπου μήνες μετά, ο προσφάτως εκλεγείς Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν διατύπωνε από τον λόφο της Πνύκας τη γαλλική θέση για το μέλλον της Γηραιάς Ηπείρου: «αν εγκαταλείψουμε τον εμφύλιο στην Ευρώπη και τις μικρές μας διαφορές θα δούμε πόσα κοινά υπάρχουν στην Ευρώπη που υπήρχε εδώ και αιώνες, την Ευρώπη του Πολιτισμού.»
Αμφότερες οι ομιλίες πραγματεύονταν το ζήτημα της Δημοκρατίας στη νέα παγκόσμια τάξη που διαμορφώνεται μετά τη μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση, τη «Μεγάλη Ύφεση» του 2007-9. Καθώς μετατοπίσθηκαν οι τεκτονικές πλάκες του διεθνούς συστήματος, τα διαδοχικά ρήγματα που δημιουργήθηκαν στις οικονομίες της Δύσης μετέφεραν αποσταθεροποιητική ενέργεια σε κοινωνίες και λαούς. Άλλωστε όπως διδάσκει η ιστορία οι μεταβολές στην οικονομία επηρεάζουν την κοινωνία και εκβάλλουν στην ιδεολογία των ανθρώπων.Έτσι γεννήθηκε το αντισυστημικό κύμα που σάρωσε πρώτα τη Μεγάλη Βρετανία με το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit το καλοκαίρι του 2016, και εν συνεχεία τις Ηνωμένες Πολιτείες με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο του ίδιου έτους.
Όμως το μεν αποτέλεσμα των γαλλικών προεδρικών εκλογών την περασμένη άνοιξη ανέκοψε την ορμή του κύματος προτού περάσει τα σύνορα της Ευρωζώνης.Το δε πρόσφατο αποτέλεσμα των γερμανικών ομοσπονδιακών εκλογών καθιστά σύνθετη όσο και επιτακτική την ανάγκη διαμόρφωσης μιας ευσταθούς ισορροπίας στον γαλλογερμανικό (ορθότερα, από οικονομικής σκοπιάς: γερμανογαλλικό) άξονα, ο οποίος παραδοσιακά στηρίζει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Κατά τη γνώμη μου, και σε γλωσσικούς όρους διατυπωμένους ως μαθηματική εξίσωση,το μέλλον του υπερεθνικού οικοδομήματος θα κριθεί από την επίλυση τηςπολυπαραγοντικής σχέσης: [αποκατάσταση πληγών του ακήρυχτου οικονομικού πολέμου («εμφυλίου», όπως ανεφέρθη ότι χαρακτηρίσθηκε)] συν [διασφάλιση της νομισματικής ειρήνης] ίσον [πολιτική ολοκλήρωση της Ευρωζώνης]. Σε αυτό το πλαίσιο απαιτείται ένας γόνιμος «ευρωσκεπτικισμός» για την περαιτέρω ολοκλήρωση.
Ο ακήρυχτος «οικονομικός πόλεμος» εντός της Ευρωζώνης είχε παράπλευρες απώλειες και θύματα όπως όλοι οι αληθινοί πόλεμοι στην ιστορία. Καθώς προϊούσης της κρίσης αποστράγγιζε τις αδύναμες χώρες – κυρίως του Νότου – τόσο σε κεφάλαια όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό, δημιούργησε σοβαρές πληγές στον οικονομικό και κοινωνικό ιστόόπως: τη δραματική εκτίναξη της ανεργίας –ιδιαίτερα των νέων –, τις διευρυμένες ανισότητες τόσο διακρατικά όσο και εσωτερικά, και τέλος, την ανεπαρκή ζήτηση για επενδύσεις με ασυμμετρία μεταξύ Βορρά και Νότου εν τη απουσία ενός μηχανισμού ανακύκλωσης πλεονασμάτων προς τις ελλειμματικές χώρες.
Στη μακρά διαδρομή του ευρώ ως πρωτίστως πολιτικού εγχειρήματος, η εμβάθυνση της συνεργασίας κατά μήκος του γαλλογερμανικού άξονα εδραιώθηκε στη βάση της «νομισματικής ειρήνης» που προϋποθέτει αλληλεξαρτήσεις και θεσμικές διευθετήσεις στο πλαίσιο αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας μέσα από κοινό πλέγμα συμφερόντων.
Επιστρέφοντας στις δύο ιστορικές ομιλίες, ο μεν Αμερικανός πρώην πρόεδρος εκφώνησε τον λόγο του με την ήρεμη δύναμη του πλανητάρχη που αφήνει πολιτική κληρονομιά στη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη, ο δε Γάλλος πρόεδρος διατύπωσε το όραμά του με τη φορτισμένη εγρήγορση του ηγέτη που καλείται να ισορροπήσει στο τεντωμένο σκοινί της ασταθούς ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Άλλωστε ο πρώτος παρέδωσε την εξουσία ενώ ο δεύτερος μόλις την ανέλαβε.
Σε κάθε περίπτωση, ο επόμενος χρόνος θα δείξει αν το κοινό νόμισμα παραμένει δυνάμει πολιτικό πρότζεκτ…
Ο κ. Κωνσταντίνος Γκράβας είναι αναλυτής διεθνών αγορών και επισκέπτης καθηγητής στη Σχολή Διοικήσεως και Επιτελών (ΣΔΙΕΠ/ΠΑ) της Πολεμικής Αεροπορίας.
