Ο παραλογισμός του αυτονόητου

Η Λειψία τιμά τη μνήμη του Κουρτ Μαζούρ, του σπουδαίου μαέστρου που διηύθυνε τη Leipzig Gewandhaus Orchestra από το 1970 έως το 1996, δίνοντας το όνομά του σε δρόμους, πλατείες, Ακαδημίες, ακόμη και σε ένα δημοτικό σχολείο. Γιατί μια πόλη οφείλει να θυμάται τους καλλιτέχνες της. Την ίδια στιγμή, η Αθήνα επιβεβαιώνει και με τη λειτουργία της νέας όπεράς της στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, βαφτίζοντας την κεντρική σκηνή αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, πως υπήρξε πάντα αφιλόξενη για τη Μαρία Κάλλας. Δεν λέω να μην τιμηθεί ο δωρητής, αλλά… δύο Σταύροι Νιάρχοι στον ίδιο χώρο (αίθουσα Νιάρχος στο Ιδρυμα Νιάρχος) είναι υπερβολή. Εξάλλου, η μοναδική όπερα της Αθήνας δεν μπορεί να μην ακούει στο όνομα της Κάλλας! Ειδικά όταν η πόλη όπου μεγάλωσε και πρωτοτραγούδησε η σημαντικότερη τραγουδίστρια, αν όχι στην ιστορία του μελοδράματος, σίγουρα του 20ού αιώνα, έχει αγνοήσει επιδεικτικά την προσφορά της. Δεν πρέπει να διορθωθεί η αδικία;

Επειδή ζούμε σε μια εποχή που όλα αποτιμώνται σε χρήμα, ας δούμε το θέμα χωρίς συναισθηματισμούς, με όρους αγοράς: γυρίζοντας την πλάτη στην Κάλλας ρίχνουμε στα αζήτητα ένα brand name που θα πρόσθετε λάμψη στη θολή εικόνα μας και θα μπορούσε να εξαργυρωθεί ποικιλοτρόπως. Γιατί η δική της εικόνα εξακολουθεί να λάμπει στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα με αμείωτη ένταση. Μόνο εμείς δεν καταλαβαίνουμε πως τιμώντας τη θα μπορούσαμε και να την «εκμεταλλευτούμε» –η ίδια μας επέτρεψε να το κάνουμε όταν με τεράστια γενναιοδωρία πρόσφερε τις αμοιβές της από εμφανίσεις στην Ελλάδα για υποτροφίες σε νέους τραγουδιστές.

Είναι, λοιπόν, ντροπή που δεν έχουμε αξιοποιήσει το διαμέρισμα όπου μεγάλωσε στην Πατησίων. Που δεν έχουμε καταφέρει να λειτουργήσουμε ένα μουσείο αφιερωμένο στην τέχνη της. Που δεν βαφτίσαμε πλατείες και λεωφόρους με το όνομά της. Που δεν τοποθετήσαμε παντού αγάλματά της –αν και αυτό τελικά μπορεί να λειτουργεί θετικά, δεδομένου ότι θα τα είχαμε βανδαλίσει. Θα μπορούσαμε ακόμη και το αεροδρόμιό μας να βαφτίζαμε «Μαρία Κάλλας» -, δεν αμφισβητώ την εθνική προσφορά του Βενιζέλου, απλώς, πάντα με όρους αγοράς, το όνομα Κάλλας είναι πιο γνωστό στο εξωτερικό. Τι κάναμε τελικά; Στην επέτειο των 40 χρόνων από τον θάνατό της μετακομίσαμε τη Λυρική από τη μοναδική αίθουσα που έφερε το όνομά της, τη (μικρή και ταπεινή) αίθουσα Μαρία Κάλλας του Ολύμπια, στην αίθουσα Σταύρος Νιάρχος!

Είχαμε ευκαιρίες να επιβεβαιώσουμε πως δεν διαθέτουμε κοντή μνήμη. Τις χάσαμε. Ούτε καν στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τις τέσσερις αίθουσες (Τριάντη, Λαμπράκη, Σκαλκώτα, Μητρόπουλου) δεν χώρεσε το όνομα της Κάλλας. Ούτε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση ασχολήθηκε. Μέσα στη γενική αδιαφορία, ανεκτίμητη η προσφορά του Athenaeum και προσωπικά της Λούλης Ψυχούλη και της Αννας Κουκουράκη. Ευτυχώς που υπήρξαν και αυτές με τους διεθνείς μουσικούς διαγωνισμούς «Grand Prix Μαρία Κάλλας». Ευτυχώς που στάθηκαν δυνατές και επίμονες σε ένα περιβάλλον που τιμωρεί και εξαφανίζει τους ωραίους αγώνες.

Αυτές τις σκέψεις μού τις ξύπνησε, εκτός από το δημοσίευμα για τον Μαζούρ, η έκθεση με προσωπικά αντικείμενα της Κάλλας στο Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. & M. Θεοχαράκη. Κάτι τρυφερό συμβαίνει στην καρδιά της πόλης. Εκεί, στους τρεις ορόφους όπου φιλοξενούνται τα ενθυμήματα μιας ολόκληρης ζωής, τα ρούχα, οι επιστολές με τα καλλιγραφικά γράμματα, οι φωτογραφίες, τη στιγμή που θαυμάζεις την υπέρκομψη πριμαντόνα ανακαλύπτεις και τη γυναίκα: μια γυναίκα μεγάλης ευγένειας, ο καταδεκτικός χαρακτήρας και η ευαίσθητη προσωπικότητα της οποίας, όπως διαβεβαιώνουν όσοι έζησαν κοντά της, συμπνέουν με το καλλιτεχνικό μεγαλείο της.

Χάρηκα που είδα τουρίστες να στέκονται μπροστά στα εκθέματα. Σκέφτηκα πονηρά, πως θα επέστρεφαν στη χώρα τους και θα διηγούνταν ότι οι Ελληνες τιμούν την ελληνίδα ντίβα, δεν θα καταλάβαιναν την αδιαφορία και την αχαριστία μας. Και πάλι, λοιπόν, όπως και στην περίπτωση του Athenaeum, ήρθε η ιδιωτική πρωτοβουλία για να μας ξελασπώσει. Ευτυχώς που υπάρχει και αυτή. Ομως, η Κάλλας είναι πολύ μεγάλη, τόσο μεγάλη και μοναδική (στην περίπτωσή της η λέξη χρησιμοποιείται με όλη τη σημασία της, χωρίς ίχνος υπερβολής) που δεν μπορεί να μην τιμάται σε εθνικό επίπεδο!