Οι «Πηγές της Ρώμης», όπως ζωντανεύουν στο τρίπτυχο αριστούργημα του μεγάλου Ιταλού συνθέτη Ρεσπίγκι, δεν δροσίζουν πια την ευρωπαική ιδέα στην πόλη που αυτή κάποτε γεννήθηκε. Τα «Πεύκα της Ρώμης», έτερο σκέλος του έργου, που οι Ιταλοί τα κουρεύουν έτσι ώστε να μοιάζουν με πανύψηλα μανιτάρια, δεν ρίχνουν πια τη σκιά τους στην ενωσιακή οντότητα που το 1957 είδε το φως στην Αιώνια Πόλη. Και μετά το δημοψήφισμα και το συντριπτικό «Όχι» στην Ιταλία πολλοί άρχισαν τις «Ρωμαικές Γιορτές» όπως στο άλλο σκέλος του εν λόγω έργου. Έτσι τώρα το πραγματικό ερώτημα που προκύπτει είναι ένα: θα καταλάβει επιτέλους η Ευρώπη, δηλαδή, ουσιαστικά, η Γερμανία, τι έχει κάνει κάτι λάθος όλα αυτά τα χρόνια; Ή θα συνεχίσει στην ίδια κατεύθυνση αγνοώντας για μία ακόμη φορά τι συμβαίνει γύρω της; Γιατί το έδαφος που χάνεται, πολύ δύσκολα μπορεί να ξανακερδηθεί.
Ο προβληματισμός αυτός δεν πρέπει να παραγνωρίσει ούτε το αποτέλεσμα των αυστριακών εκλογών. Ναι μεν ο υποψήφιος της άκρας δεξιάς ηττήθηκε, πλην όμως κατέγραψε τεράστια ποσοστά η σημασία των οποίων κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Σε μικρότερο ίσως βαθμό, δεν πρέπει να παραγνωρίσει και το γεγονός ότι η επανάκαμψη των έμμεσων ή, ακόμα χειρότερα, άμεσων απειλών περί Grexit επίσης κάθε άλλο παρά βοηθά στην κατεύθυνση της σταθεροποίησης. Ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας και σύντομα επόμενος πρόεδρος της χώρας Στάινμαγερ έδειξε να το αντιλαμβάνεται, αλλά, ταυτόχρονα, δεν είναι εκείνος που έχει τον αποφασιστικό λόγο.
Η ουσία είναι ότι η κοινή Ευρώπη κλονίζεται πλέον συθέμελα. Μέσα σε λίγα χρόνια η άλλοτε κραταιή αισιόδοξη κοινότητα έχασε τόσο έδαφος ώστε πλέον σχεδόν κάθε κάλπη όπου κι αν στήνεται στην ευρωζώνη να θεωρείται υποψήφιο προσάναμμα μιας φωτιάς που μπορεί να κάψει τα πάντα. Στην αυγή της έβδομης δεκαετίας της η Ευρώπη της Δημοκρατίας τρέμει πια τους λαούς της. Γιατί;
Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που ξέσπασε η κρίση στην Ελλάδα. Άπαντες θυμούνται ότι από το 2010 και για καιρό μετά, η γερμανική και η ευρωπαική ρητορική, επίσημη και ανεπίσημη, έριχναν το ανάθεμα όλων των δεινών στη χώρα που αντιπροσώπευε περίπου το 2,0% του ΑΕΠ της ευρωζώνης. Η διεφθαρμένη και σπάταλη Ελλάδα ήταν πηγή όλων των δεινών, μήτρα μέγιστων υπαρξιακών κινδύνων για την Ευρώπη και την επιβίωση της. Δυστυχώς, η αντίληψη αυτή είχε υιοθετηθεί και από πολλούς εντός της χώρας. Σήμερα, που όλη αυτή η ρητορική έχει ξεχαστεί εντελώς καθώς έκανε τη δουλειά της και δεν χρησιμεύει πια, φαίνεται πλέον εξόφθαλμα ο βαθμός υποκρισίας και ανεπάρκειάς της.
Ουσιαστικά, η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε τότε ως άλλοθι για την καθολική θεσμική, οικονομική και πολιτική επικράτηση της γερμανικής βούλησης στην ευρωζώνη, που, ταυτόχρονα, δίχαζε βαθιά. Μετά, ήρθαν το Brexit, ο γενικευμένος ευρωσκεπτικισμός, η ολική επαναφορά της εθνικής λογικής σε αντιδιαστολή με την ενωσιακή σε πλήθος χώρες. Τις πταίει λοιπόν για ότι συνέβη στην Ιταλία ή μπορεί αύριο να συμβεί στην Ολλανδία, τη Γαλλία και αλλού; Που οφείλεται το τεράστιο φυγόκεντρο κύμα αναδίπλωσης λαών και κρατών που απειλεί να σαρώσει τα πάντα;
Υπό τη στενόμυαλη εθνοκεντρική διοίκηση του Βερολίνου η Ευρώπη όχι μόνον διαιρέθηκε αντί να ενωθεί, αλλά έχασε μια εξαιρετικά κρίσιμη δεκαετία. Αντί να βαθύνει έναν γνήσιο ομοσπονδιακό χαρακτήρα μιας τίμιας για όλους Ένωσης, κόλλησε στην πολιτική που βολεύει τη γερμανική οικονομική ανάπτυξη εις βάρος σχεδόν όλων των άλλων. Ταυτόχρονα, εμφανίστηκε κατακερματισμένη, εντελώς ανέτοιμη για τις αληθινά μεγάλες κοινές προκλήσεις όπως το μεταναστευτικό αλλά και η συνολικά διεθνοποιημένη πραγματικότητα.
Η Γερμανία επέλεξε να ηγεμονεύσει στην Ευρώπη κι όχι να την ενώσει. Οφείλει να το αντιληφθεί όσο είναι καιρός. Γιατί έρχεται πλέον ο λογαριασμός σε μία Ένωση που, πολύ απλά, δεν μπορεί να πείσει ούτε τον εαυτό της, ούτε τους πολίτες της, αλλά ούτε και τους άλλους ότι θέλει να προχωρήσει ενιαία και ότι το μπορεί πραγματικά. Και ο μόνος που δεν φταίει είναι η ταλαίπωρη Ελλάδα…
