Παιδιά και προκατάληψη

«Πολλά παιδιά ζουν µε τη µαµά και τον µπαµπά τους. Πολλά άλλα ζουν μόνο με τον μπαμπά τους ή μόνο με τη μαμά τους. Κάποια παιδιά έχουν δύο μαμάδες ή δύο μπαμπάδες. Και κάποια έχουν θετούς γονείς» γράφει το νεοαφιχθέν «Το πιο μεγάλο βιβλίο για τις οικογένειες» (εκδ. Ικαρος). Αν μη τι άλλο οι παιδικές εκδόσεις έχουν αισίως αρχίσει να σπάνε τα ταμπού στη φοβική με το διαφορετικό Ελλάδα του 2016, μιλώντας για την –απτή –διαφορετικότητα. Οι διαφορετικές οικογένειες που αναδύονται τις τελευταίες δεκαετίες –μαζί με τις ανατροπές στα κοινωνικά στερεότυπα που αυτές κομίζουν –είναι ο καλύτερος τρόπος να αρχίσεις μια συζήτηση-ταμπού.

Οι ειδικοί αποφαίνονται σήμερα ότι ο κόσμος βρίσκεται σιγά σιγά υπό την επήρεια αυτού του κατακλυσμιαίου «Trump effect» («φαινομένου Τραμπ»). Σημειωτέον ότι η πατρότητα του όρου ανήκει φυσικά στη Χίλαρι Κλίντον, η οποία θεωρεί τον ρεπουμπλικανό υποψήφιο υπεύθυνο για την αναζωπύρωση του bullying στα αμερικανικά σχολεία. Η Κάθριν Ντ. Κίνζλερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ψυχολογίας και Ανθρώπινης Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης, γράφει στους «New York Times» για το σοκ που έπαθε η δυόμισι ετών κόρη της όταν είδε κατά λάθος στην τηλεόραση ένα από τα περιβόητα ρατσιστικά βίντεο του Ντόναλντ Τραμπ (με βολές κατά των Μεξικανών που περνούν τα σύνορα με τις ΗΠΑ «κουβαλώντας αρρώστιες, μιζέρια και βία»). «Της απάντησα ότι ο άνθρωπος που θέλει να γίνει πρόεδρος είπε κάποια κακά πράγματα που πληγώνουν τα συναισθήματα των ανθρώπων» περιγράφει η Κίνζλερ την απόπειρά της να εξηγήσει σε ένα νήπιο την πεμπτουσία της τραμπουκικής ρητορικής. Η αντίδραση, βέβαια, της μικρής θα καταλάβει εξαπίνης ακόμη και την ειδικό μαμά: «Η κόρη μου άρχισε να κλαίει· όπως πολλά παιδιά, είναι ευαίσθητη. Την αγκάλιασα και της υποσχέθηκα ότι όλα θα πάνε καλά».

Σύµφωνα µε την Κίνζλερ, τα παιδιά είναι πολιτισμικά σφουγγάρια: «Ρουφούν τα ήθη που τα περιβάλλουν. Αυτό είναι σε γενικές γραμμές θετικό, αφού μία θεμελιώδης λειτουργία της παιδικής ηλικίας είναι η εκμάθηση του πώς να γίνεις ένας επιδέξιος ενήλικος σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Αυτό έχει ως συνέπεια τα παιδιά να «ξεσηκώνουν» κοινωνικές νόρμες». Ως εκ τούτου, ένα παιδί είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος δέκτης σε όλα τα σχόλια που θα «αντιγράψει» –στο σπίτι, στην αυλή του σχολείου, στον δρόμο, στο νησί όπου παραθερίζει, στο σίριαλ που συχνά δεν είναι για την ηλικία του αλλά οι γονείς το αφήνουν να βλέπει κ.ο.κ. Ηδη από τα τρία του χρόνια το παιδί αντιλαμβάνεται την έννοια της προκατάληψης. Δεν θα του πάρει πολύ καιρό να μάθει να ξεχωρίζει χαρακτηριστικά που «στιγματίζουν» π.χ. το φύλο ή το χρώμα του δέρματος. Κάπως έτσι μυείται στα στερεότυπα που το περιβάλλουν («Κοίτα τη χοντρέλα!», «Ολοι οι μαυριδεροί είναι τρομοκράτες» κ.ο.κ.) και χρίζεται ο μελλοντικός εγγυητής τους.

Στην Ελλάδα του 2016 το «Trump effect» είναι υπαρκτό και διαβρώνει παιδικές ηλικίες κάθε μέρα που περνάει. Με μια παρατεταμένη οικονομική κρίση να υποδαυλίζει τις διακρίσεις και τις ακρότητες, με τον κεκαλυμμένο «χρυσαυγιτισμό» κατά οιασδήποτε μορφής διαφορετικότητας (φτάνει να λαθρακούσεις συζητήσεις γονέων για να το διαπιστώσεις), με τις πρόσφατες ασχημοσύνες του Ωραιοκάστρου (και των λοιπών τοπικών κοινωνιών που αντέδρασαν στην παρουσία των «μολυσματικών» προσφυγόπουλων), τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα ασφυκτικό μωσαϊκό υποκρισίας και έλλειψης ανοχής. To χειρότερο δε είναι ότι συχνά τα ίδια επιστρατεύονται ως άλλοθι, π.χ. δεν είναι τυχαίο ότι όλο και πιο συχνά οι ξενοφοβικές διαμαρτυρίες γίνονται «για το καλό των παιδιών μας».

Η μύηση στη διαφορετικότητα πρέπει να ξεκινήσει (με βιβλία, ταινίες, ειλικρινείς κουβέντες κ.ο.κ.) από νωρίς. Κόντρα στην ευγονική των ενηλίκων. Πριν τα παιδιά αρχίσουν να εμποτίζονται για τα καλά με μίσος και φοβίες κατά των ξένων, των χοντρών, των ανορεξικών, των υιοθετημένων, των προσφύγων, των LGBT, των αυτιστικών, των κοριτσιών, των αγοριών, των άλλων.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2016