Γίνεται Σοσιαλδημοκρατία ο ΣΥΡΙΖΑ;

Σήμερα λήγει το Συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ. Κάνουν μια προσπάθεια να πείσουν για το πόσο αριστεροί είναι ακόμη. Μάλλον αυτό που θα έπρεπε να κάνουν είναι εντατικά μαθήματα εφαρμοσμένου νεοφιλελευθερισμού, γιατί πολλά ξέρουν απ’ αυτόν, αλλά όχι όλα, όπως η χαμηλή φορολογία και ο flat tax. Θα τα μάθουν και αυτά, πού θα πάει.

Σε πρόσφατο άρθρο μου στο «Βήμα» (25.9.2016) αναφέρθηκα στις υποκειμενικές προϋποθέσεις που κάνουν «θελκτικές» στα μεσαία στρώματα τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού. Στο ίδιο φύλλο υπήρξε μια διεισδυτική ανάλυση του Αντώνη Καρακούση σχετικά με τις αντικειμενικές προϋποθέσεις για την πρώτη φορά εφαρμογή στη χώρα μας νεοφιλελεύθερων πολιτικών με αριστερό πρόσημο.

Ο Αντώνης Καρακούσης υποστήριζε ότι σήμερα χάνεται η πολιτική διαχείριση της είσπραξης δημοσίων εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών. Στο εξής η Γενική Γραμματεία Εσόδων δεν θα εξετάζει κανένα άλλο κριτήριο (κοινωνική ωφέλεια, ιστορικότητα, επιχειρηματική συνέχεια, αριθμός εργαζομένων) για τη βιωσιμότητα μιας επιχείρησης πέραν του οικονομικού. Αυτό, μαζί με τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων και τον έλεγχο των δημοσίων επιχειρήσεων και οργανισμών από το υπερ-ταμείο, οδηγεί σε μια τεράστια αναδιάρθρωση των σχέσεων ιδιοκτησίας.

Αν το μόνο κριτήριο για αυτή την αναδιάρθρωση είναι η οικονομική βιωσιμότητα, τότε σε αυτό το πλαίσιο θα χαθούν καλές και κακές, χρήσιμες και άχρηστες, κοινωνικά ωφέλιμες και κρατικοδίαιτες επιχειρήσεις. Ολα και όλοι στο οικονομικό κιούπι. Μεγάλες μετοχικές επιχειρήσεις, αναδιανομή σχέσεων ιδιοκτησίας, αποκλειστικότητα της οικονομικής απόδοσης είναι τα σήματα κατατεθέντα του υπαρκτού νεοφιλελευθερισμού.

Εκτός όμως αυτού δημιουργείται ξανά ένα επικίνδυνο κοινωνικό κλίμα. Το κυρίαρχο δίλημμα στην κοινωνία είναι το ΣΥΡΙΖΑ (Αριστερά) –αντι-ΣΥΡΙΖΑ (αντι-Αριστερά). Η απαξίωση αγγίζει όλους όσοι δηλώνουν αριστεροί ή κεντροαριστεροί. Ο μόνος όμως που επωφελείται από την απαξίωση της Αριστεράς είναι η άκρα Δεξιά και όχι η Δημοκρατία.

Και όμως κάποια πρόσωπα, η διαδρομή των οποίων έχει ταυτιστεί με τον χώρο της Ανανεωτικής Αριστεράς και της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας, υποστηρίζουν άμεσα την κυβέρνηση στο όνομα της «προοδευτικής πολιτικής» (sic) που εφαρμόζει. Κάποιοι δε άλλοι υποστηρίζουν κάποιον προγραμματικό διάλογο ή κυβερνήσεις εθνικής ενότητας με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Ηθελα να ήξερα, υποστήριξη, προγραμματικός διάλογος, κυβέρνηση εθνικής ενότητας επί ποίου θέματος; Επί της συγχώνευσης εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας; Επί της κατάργησης της αρχής της ελεύθερης δημοσιότητας, η οποία σύμφωνα με τον αείμνηστο Αριστόβουλο Μάνεση αποτελεί τη δεύτερη μεγάλη αρχή της δημοκρατίας, με πρώτη την αρχή της διάκρισης των εξουσιών; Επί της υποταγής της κυβέρνησης σε εξωκοσμικές εξουσίες; Παρακαλώ, μην απαντάτε στις ερωτήσεις. Είναι ρητορικές.

Τι είναι όμως αυτό το κόμμα; Φυσικά και είναι αριστερό κόμμα. Η Αριστερά δεν είναι κάτι το «άσπιλο, αμόλυντο και ηθικό», έτσι ώστε όσοι δεν ταιριάζουν με αυτό το σχήμα να μη θεωρούνται Αριστερά. Μιλάμε για πολιτική και όχι για ηθικολογία. Από την άλλη, ο εθνολαϊκισμός ή ο αριστερός ριζοσπαστισμός δεν «αποδίδουν» την ιδιαιτερότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι όροι ευκολίας. Χρειάζονται άλλα, πιο σύνθετα εργαλεία για την ερμηνεία του.

Στις δημοκρατίες υπάρχουν δύο μοντέλα διαχείρισης της σχέσης εξουσίας και λαϊκής κυριαρχίας. Το ένα είναι το αμερικανικό της αλληλεξάρτησης των εξουσιών, το άλλο είναι το ευρωπαϊκό της διάκρισης των εξουσιών. Και τα δύο στοχεύουν στη δημιουργία όρων αποφυγής της κυριαρχίας κάποιου ιδιαιτέρου συμφέροντος έναντι του γενικού. Ο ΣΥΡΙΖΑ, μετατρέποντας το δικό του ιδιαίτερο συμφέρον σε γενικό, αμφισβητεί και τα δύο μοντέλα.

Εντάσσεται ο ΣΥΡΙΖΑ στην ευρωπαϊκή οικογένεια των αριστερών ριζοσπαστικών κομμάτων; Οχι. Αυτός δεν είναι σαν το Left Alliance και το Green League στη Φινλανδία, το Left-Green Movement στην Ισλανδία, το Danish Social Liberal Party και το Socialist People’s Party στη Δανία και πολλά άλλα τα οποία κατά καιρούς έχουν σχηματίσει κυβερνήσεις με τους Σοσιαλδημοκράτες. Δεν είναι τέτοιο κόμμα, όπως αφελώς θέλαμε να πιστεύουμε ορισμένοι πριν από την άνοδό του στην εξουσία –του γράφοντος συμπεριλαμβανομένου –και εξακολουθούν ακόμη και σήμερα κάποιοι άλλοι να πιστεύουν.

Αρχή του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ο εθνολαϊκισμός ή ο αριστερός ριζοσπαστισμός αλλά ο ολισμός. «Πήραμε την κυβέρνηση αλλά όχι την εξουσία». Εδώ η βούληση του ηγεμόνα ή της ηγετικής ομάδας κατισχύει των πάγιων νόμων και κανόνων (Μοντεσκιέ) και καταργεί την αρχή της αλληλεξάρτησης ή της διάκρισης των εξουσιών. Εδώ οι κυβερνήσεις για να διατηρηθούν στην εξουσία ασκούν πολιτική αφού πρώτα ιδιοποιηθούν όλες τις εξουσίες. Κατά τον Samuel Edward Finer στο ολιστικό μοντέλο δεσπόζει ένα κυρίαρχο κόμμα, όπως εύστοχα μας το θύμισε την προηγούμενη εβδομάδα στο «Βήμα» ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης. Ολισμός όμως σημαίνει δεσποτισμός.

Το ολιστικό κόμμα μπορεί να παραστήσει το σοσιαλδημοκρατικό και κάποιοι άλλοι (εντός και εκτός) μπορούν να παριστάνουν ότι το πιστεύουν. Δεν μπορεί όμως και να γίνει σοσιαλδημοκρατικό. Το πιθανότερο είναι να γίνει ένα ολοκληρωτικό κόμμα. Η κατάργηση της διάκρισης των εξουσιών (ολισμός – δεσποτισμός) μπορεί να γίνει το πρώτο βήμα προς την κατάργηση του ιδεολογικού και πολιτικού πλουραλισμού (ολοκληρωτισμός).

Ελπίζω πως δεν θα φτάσουμε ως εκεί. Εξάλλου με τον έναν ή τον άλλο τρόπο είμαστε ακόμη Ευρώπη. Εστω και αν κάποιοι προσπάθησαν, με το μαδουριανό τους δημοψήφισμα, να μην είμαστε.

Τέλος, όσοι σοσιαλδημοκράτες συνυπογράφουν αυτήν την κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ αντιφάσκουν όταν μετά βλέπουν σ’ αυτόν έναν προνομιακό σύμμαχο ή κάνουν εκκλήσεις για σχηματισμό με αυτόν κυβέρνησης εθνικής ενότητας. Δεν γίνεται.

Ο κ. Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, συγγραφέας.