Η χώρα μας, ως σύνολο θεσμών, εδώ και χρόνια υπολειτουργεί. Ο βασικότερος θεσμός του, το πανεπιστήμιο, περνάει από κρίση σε κρίση. Το ερώτημα είναι γιατί;
Οι περιπέτειες της χώρας και ο λαϊκισμός του πολιτικού συστήματος, σε όλες τις εκφάνσεις του, έδωσαν χώρο στη χαλαρότητα των θεσμών και στον εξοστρακισμό της αλήθειας, της αξιοκρατίας και της διαφάνειας.
Ο πανεπιστημιακός θεσμός παρασύρθηκε κι αυτός στη δίνη των τεκταινόμενων. Έτσι, αντί να ανθίσει ένα ήρεμο περιβάλλον αναζήτησης της αλήθειας, κυριάρχησε το «θορυβώδες» με υποβάθμιση της έννοιας του διαλόγου και του επιχειρήματος.
Το αποτέλεσμα ήταν ολέθριο..
Η κρίση ήταν και είναι η ευκαιρία να αποκατασταθεί το τρωθέν κύρος του. Πώς όμως;
Τις παθογένειες που το πολιτικό σύστημα εμφύτεψε στο πανεπιστήμιο είναι εθνικό χρέος του ίδιου, στο σύνολό του, να τις άρει, δείχνοντας τον ανάλογο σεβασμό και δίνοντας σ’ αυτό τον αναλογούντα ρόλο στην προσπάθεια ένταξης της χώρας στις «έμπειρες» κοινωνίες της Ευρώπης. Αν δεν το πράξει, η χώρα δεν θα έχει μέλλον. Άλλωστε, η αξιοποίηση της επιστήμης – τεχνολογίας και η αυτό – διόρθωση της μέχρι τώρα πορείας της θα αποτελέσουν την αρχή της νέας ιστορικής της περιπέτειας για την οικοδόμηση του μέλλοντός της.
Ας σκεφτούν οι πολιτικοί ότι η κοινωνία μας έχει ανάγκη από έναν ανθηρό θεσμό που να σηματοδοτεί ποιότητα. Σήμερα κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Το πολιτικό χρώμα, οι σκοπιμότητες και οι αυτοσχεδιασμοί κυριάρχησαν και κυριαρχούν.
Αν όμως το πανεπιστήμιο αποτελέσει την αρχή αναδόμησης της χώρας, υπάρχει ελπίδα.
Η αναδόμηση του ελληνικού πανεπιστημίου δεν μπορεί να γίνει μόνο με νομικές διατάξεις, αλλά κυρίως με ενέργειες που θα στοχεύουν στη δημιουργία παράδοσης για την αναζήτηση, το διάλογο με βάση το επιχείρημα, την αμφισβήτηση, το σεβασμό του άλλου και των νόμων της πολιτείας και προπαντός στην απόδοση της επένδυσης του ελληνικού λαού. Σήμερα η όποια επένδυση στην εκπαίδευση, με τη μετανάστευση των νέων επιστημόνων, χαρίζεται σε ξένες χώρες.
Για τη βελτίωση της λειτουργίας του έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά. Όσα όμως και να ξαναγραφτούν, αν δεν υιοθετηθεί ένας ελάχιστος κοινός τόπος από το σύνολο του πολιτικού κόσμου, δεν πρόκειται να έχουν καμιά συμβολή στην αναβάθμιση της λειτουργίας του ελληνικού πανεπιστημίου και μαζί στη δυνατότητα να βρει η κοινωνία μας το δρόμο της σ’ έναν αναρχούμενο κόσμο.
Αν αυτό το απλό και δύσκολο αίτημα ικανοποιηθεί, το εθνικό αυτό πρόβλημα θα βρει τη λύση του.
Στη συνέχεια θα παραθέσω κάποιες χιλιο – διατυπωμένες σκέψεις που ίσως να είναι μέρος του τρόπου αντιμετώπισης του προβλήματος.
– Η εθνική πολιτική για το πανεπιστήμιο πρέπει να έχει συνέχεια και να μην αλλάζει με την αλλαγή της κυβέρνησης και μάλιστα με την αλλαγή του υπουργού της ίδιας κυβέρνησης. Η προϋπόθεση αυτή οδηγεί στην καθιέρωση μόνιμου υφυπουργού παιδείας με αρμοδιότητα κυρίως την ανώτατη εκπαίδευση.
– Η σημερινή κατάσταση του κάθε πανεπιστημίου να αξιολογηθεί, τόσο ως προς το ανθρώπινο δυναμικό, όσο και ως προς τις υποδομές του. Με βάση το αποτέλεσμα της αξιολόγησης να καθοριστεί ο αριθμός των νέων που μπορεί να εκπαιδευτεί με επάρκεια από τον κάθε επιστημονικό του κλάδο. Οι επιστημονικοί κλάδοι που υπολειτουργούν να αναστείλουν τη λειτουργία τους.
– Να ενισχυθεί ή μάλλον να αρχίσει να χρηματοδοτείται η βασική έρευνα και ιδιαίτερα οι ερευνητικές ομάδες με αξιόλογο ερευνητικό έργο με στόχο τις νησίδες αριστείας.
– Οι δωρεάν παροχές προς τους εκπαιδευομένους να συνοδεύονται από αυστηρά κριτήρια.
– Τα πανεπιστήμια που υπολειτουργούν να αναστείλουν τη λειτουργία τους.
– Να θεσπιστούν εθνικά βραβεία διδασκαλίας και έρευνας.
– Να τονωθεί το κύρος των πανεπιστημιακών δασκάλων με απαλλαγή από το άγχος διαβίωσης.
– Να ενισχυθούν οι ανθρωπιστικές σπουδές και να οργανωθούν – λειτουργήσουν τμήματα σε αντικείμενα που η έρευνα και το ανθρώπινο δυναμικό που θα εκπαιδεύουν θα βοηθήσουν την αξιοποίηση του εθνικού μας πλούτου, π.χ. ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, διατροφή.
– Να ιδρυθεί – λειτουργήσει διεθνές κέντρο κλασικών σπουδών με έμφαση στην αρχαιολογία.
– Να εφαρμοστεί στο σύνολό του ο νόμος 4009/2011 και να γίνει διάλογος για τη βελτίωσή του (π.χ. διαδικασίες κρίσεων μελών ΔΕΠ).
Και τέλος
Στο κάθε πανεπιστήμιο η διαμόρφωση του ενεργού πολίτη να καταστεί στόχος…
Με αυτές τις σκέψεις, ίσως, στο περιβάλλον που αναπτύχθηκε η ιδέα του σχολείου και η πολιτική συνείδηση να ανθίσει η αισιοδοξία για ένα καλύτερο μέλλον.
