Συλλογικά αγαθά και η παιδαριώδης Αριστερά

Από τον Λούντβιχ Βιτγκενστάιν μάθαμε κάτι που ήδη διαισθητικά γνωρίζαμε: το νόημα των εννοιών δεν εντοπίζεται στις ίδιες τις έννοιες αλλά στη χρήση τους. Η χρήση μιας έννοιας αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο ο ομιλητής βλέπει τον κόσμο, παρέχοντας έτσι την ευκαιρία να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά του. Η γλώσσα δεν δηλώνει μόνον, απο-καλύπτει.

Δείτε λ.χ. την απάντηση του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ κ. Κυρίτση, ο οποίος ερωτηθείς τι θα κάνει η κυβέρνηση με την κατάληψη της πανεπιστημιούπολης του ΑΠΘ από «κατασκηνωτές» του κινήματος «No Border» δήλωσε: «Στον βαθμό που δεν ενοχλούν την εύρυθμη λειτουργία του πανεπιστημίου, δεν υπάρχει κανένα θέμα».

Η κρίσιμη έννοια είναι η «εύρυθμη λειτουργία». Πώς τη χρησιμοποιεί ο ομιλητής; Δεν το διευκρίνισε, αλλά μπορούμε εύλογα να το συνάγουμε: «εύρυθμη λειτουργία» για τον κ. Κυρίτση σημαίνει, πιθανότατα, τη διεκπεραίωση των διδακτικών-εξεταστικών, κυρίως, λειτουργιών του πανεπιστημίου. Εφόσον το καλοκαίρι δεν γίνονται μαθήματα, οι ρυθμοί είναι υποτονικοί, οπότε η «εύρυθμη λειτουργία» του ιδρύματος δεν απειλείται από τους αυθαίρετους «κατασκηνωτές». Συμπέρασμα: δεν υπάρχει πρόβλημα!

Τι απο-καλύπτει η συγκεκριμένη χρήση της έννοιας «εύρυθμη λειτουργία»;

Πρώτον, τον ιδεοληπτικό τρόπο σκέψης του ομιλητή. Προκειμένου να εντάξει ευλογοφανώς την κυβερνητική ανοχή στο ερμηνευτικό του σχήμα, ο κ. Κυρίτσης συρρικνώνει υπόρρητα τις λειτουργίες του πανεπιστημίου, εξισώνοντάς το ουσιαστικά με ένα γυμνάσιο! Ενα σύγχρονο πανεπιστήμιο όμως επιτελεί μια πληθώρα λειτουργιών, πέραν των στενά διδακτικών –η βιβλιοθήκη του χρησιμοποιείται, το ακαδημαϊκό προσωπικό κάνει την έρευνά του, διεξάγονται ακαδημαϊκά συνέδρια, φοιτητές εκπονούν διπλωματικές εργασίες, το διοικητικό προσωπικό εργάζεται ως συνήθως, κ.ο.κ. Κι όμως, ένας αριστερός βουλευτής προτιμά να συρρικνώσει τη λειτουργία ενός δημόσιου θεσμού που διακηρυκτικά υπερασπίζεται παρά να αντιταχθεί σε ενέργειες ακτιβιστών που ζημιώνουν τον θεσμό!

Το δεύτερο στοιχείο που απο-καλύπτει η γλώσσα του κ. Κυρίτση είναι η στρατηγική αφέλεια. Η «εύρυθμη λειτουργία» προϋποθέτει ένα περιβάλλον ρουτινώδους σταθερότητας. Οταν όμως ένα οποιοδήποτε πλήθος απειλεί να καταλάβει ένα δημόσιο ίδρυμα, επιφέροντας, ως συνήθως, καταστροφές, τότε η σχέση των εμπλεκομένων «παικτών» (πανεπιστημιακές αρχές –καταληψίες) καθίσταται διαδραστική. Σε συνθήκες επαπειλούμενης κατάληψης, δίχως αστυνόμευση, οι Αρχές του πανεπιστημίου, φοβούμενες εκτεταμένες ζημιές, κλείνουν προληπτικά μέρη του πανεπιστημίου, ακυρώνοντας έτσι αυτό που προϋποθέτει ο συλλογισμός του κ. Κυρίτση –την «εύρυθμη λειτουργία» του ιδρύματος! Με άλλα λόγια, η ίδια η αξιόπιστη απειλή ή πράξη της εισβολής σε ένα δημόσιο ίδρυμα καθιστά, διαδραστικά, τη λειτουργία του μη εύρυθμη. Από τη στιγμή που κάποιος απειλεί να εισβάλει στο σπίτι σου έχει ήδη απορρυθμίσει τη λειτουργία της οικογένειάς σου!

Το τρίτο απο-καλυπτικό στοιχείο της δήλωσης Κυρίτση αφορά το ποιος αποφαίνεται για το αν έχει διαταραχθεί η «εύρυθμη λειτουργία» ενός πανεπιστημίου. Στη δημοκρατική πολιτεία, οι αρμόδιοι να αποφανθούν είναι αυτοί στους οποίους έχουμε θεσμικά αναθέσει τη διοίκηση των πανεπιστημίων –οι πρυτανικές αρχές. Εν προκειμένω, οι Αρχές του ΑΠΘ ήταν κατηγορηματικές: «Το ΑΠΘ δεν έχει δώσει άδεια για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων αυτών, εκφράζει την αντίθεσή του και δηλώνει ότι αδυνατεί να διαχειριστεί την κατάσταση». Η άποψη Κυρίτση όμως αγνοεί τη θεσμικά εκπεφρασμένη άποψη, για να αποφανθεί αυτο-εξυπηρετικά –«δεν υπάρχει κανένα θέμα». Αν και, θεσμικά, εκπρόσωπος του έθνους, ο κ. Κυρίτσης επιλέγει να μην εμπιστευθεί την κρίση της ηγεσίας του συγκεκριμένου θεσμού, αλλά να προβάλει την προσωπική-κομματική άποψη –επιλέγει, δηλαδή, όχι τον «κοινό λόγο» της θεσμικής σφαίρας αλλά τον «ιδιωτικό», αυτο-εξυπηρετικό, λόγο της πολιτικής σκοπιμότητας.

Στο βάθος όλων αυτών βρίσκεται η παιδαριώδους νοοτροπίας αντίληψη της συριζαϊκής Αριστεράς: η άσκηση έλλογης εξουσίας δεν συνεπάγεται σκληρές επιλογές μεταξύ αντικρουόμενων αξιών. Για τους απλοϊκούς αριστερούς, η αστυνόμευση είναι ανεπιθύμητη όταν πρέπει να ασκηθεί σε ομάδες με «κινηματική» λογική. Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι αυτή η λογική εμφορείται από ανθρωπιστικά ιδεώδη, οι απλοϊκοί αριστεροί δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτά τα ιδεώδη ενδέχεται να συγκρούονται με άλλες κοινές αξίες, όπως είναι η ασφάλεια, ο σεβασμός στον νόμο και η παροχή συλλογικών αγαθών. Παγιδευμένοι στις αντιφάσεις τους, δεν συνειδητοποιούν ότι, πρώτον, όταν ασκείς εξουσία, δεν μπορείς να μην επιλέγεις, και, δεύτερον, η κυρίαρχη (default) επιλογή σου είναι πάντοτε η προστασία της δημοκρατικής έννομης τάξης.

Για τον εκλεπτυσμένο αριστερό που δεν έχει χάσει την ικανότητα της κριτικής σκέψης, η άποψη Κυρίτση πρέπει, λογικά, να είναι εξοργιστική, εφόσον δηλώνει περιφρόνηση των συλλογικών αγαθών. Τούτο διότι αν κάτι διαφοροποιεί πολιτικά την Αριστερά αυτό είναι η προσήλωση στα συλλογικά αγαθά, όπως είναι η δημόσια εκπαίδευση. Οτιδήποτε λοιπόν απομειώνει την ικανότητα ενός θεσμού να παρέχει συλλογικά αγαθά ποιότητας πρέπει, λογικά, να συναντά την αντίδραση των ειλικρινών αριστερών.

Η απορρύθμιση ενός δημόσιου θεσμού δεν επέρχεται μόνο με την έκθεσή του στην ανεξέλεγκτη αγορά, αλλά και με την κατάληψή του (κυριολεκτικά και μεταφορικά) από επί μέρους ομάδες ή συντεχνίες. Οσοι τις υπερασπίζονται ή τις ανέχονται συμβάλλουν στη διοικητική υπονόμευση του θεσμού, στη διάβρωση του «κοινού καλού» που αυτός κατ’ αρχήν υπηρετεί και στην απίσχνανση της συμβολικής του ισχύος. Η ζημιά που προκαλεί ο καταληψίας δεν είναι μόνο υλική αλλά, κυρίως, συμβολική, εφόσον αποδεικνύει πόσο αδύναμος είναι ο θεσμός να προστατεύσει τα συμφέροντά του, ενθαρρύνοντας έτσι παρόμοιες συμπεριφορές στο μέλλον –το «παίγνιο» είναι επαναλαμβανόμενο. Τον ιδιοκτήτη ενός ξέφραγου αμπελιού είναι δύσκολο να τον αφήσουν ήσυχο οι καταπατητές –εκπέμπει μηνύματα ανευθυνότητας και/ή ανεπάρκειας.

Το πρόβλημά μας δεν είναι μόνο ότι μας κυβερνά μια ιδεοληπτική Αριστερά, αλλά ακόμη χειρότερο. Μας κυβερνά μια παιδαριώδης Αριστερά επιπέδου Κυρίτση, Πολάκη και Δρίτσα, η οποία νομίζει ότι μπορεί να τα έχει όλα δικά της!

Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick, κοσμήτορας της Σχολής Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και συγγραφέας του βιβλίου «Η τραγωδία των κοινών» (Ικαρος).