Επιστρέφοντας προ ημερών τις πρώτες πρωινές ώρες από γάμο στενού φίλου στη Σαρωνίδα, αντικρίζω ένα παράδοξο, ακόμη και για τα δεδομένα της πολυμνημονιακής Ελλάδας, θέαμα. Σταματημένη σε κάποια φανάρια της Ποσειδώνος μια άδεια Porsche Cayenne. Ο ιδιοκτήτης της βρίσκεται παραπλεύρως και στραμμένος προς την άσφαλτο ουρεί προς τέρψιν των διερχόμενων αυτοκινήτων και του έναστρου ουρανού –μια υπερρεαλιστικής επινοήσεως εικόνα που μοιάζει να ξεπηδά από την καρδιά των 80s και που θα έκανε και αυτόν ακόμη τον Σαλβαντόρ Νταλί να ανθυπομειδιάσει.
Χρειάζεται ένα ακραίο παράδειγμα για να μιλήσει κανείς για την καταπάτηση (όχι μόνο του δημόσιου χώρου αλλά και) της τελευταίας ρανίδας αστικής αγωγής. Η Ελλάδα της κρίσης βιώνει μια διαφορετική κρίση ευπρέπειας από την Ελλάδα της ευωχίας. Με μοναδικές φωτεινές εξαιρέσεις τους οδηγούς ταξί και τις πωλήτριες του Κολωνακίου που έχουν αναδιπλωθεί, η πλειονότητα των Ελλήνων του παρατεταμένου κραχ αποδυόμεθα σε ένα εναγώνιο σπριντ κακοτροπιάς. Αυτό σε συνδυασμό με την γκρίνια, την ανασφάλεια, τον αυτοστιγματισμό, το στρες, τη μηδαμινή επένδυση σε κάθε μελλοντική προοπτική οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην παντελή έλλειψη σεβασμού προς εαυτόν αλλά και προς τον πλησίον. Οδηγεί δηλαδή στον απόλυτο «εκτσογλανισμό» (για να χρησιμοποιήσουμε μια επινόηση του γλωσσοπλάστη της εγχώριας πολιτικής σκηνής Ευάγγελου Βενιζέλου). Αυτή τη φορά, όμως, σε έναν εκτσογλανισμό της ανέχειας. Για να εξηγούμεθα, σε αυτόν τον τόπο οι καλοί τρόποι και προ κρίσης εκλαμβάνονταν ως εξωτική μεταδοτική ασθένεια. Σήμερα, όμως, υπάρχει και το άλλοθι της εθνικής μελαγχολίας, του επερχόμενου ENΦΙΑ, του χαμένου καλοκαιριού (χωρίς χαρά και διακοπές), του «αφού δεν πληρώνομαι», της απενοχοποιημένης ανομίας, του δεν υπάρχει αύριο. Ποιον θα πειράξει, λοιπόν, ένα επιπλέον μπινελίκι, ένα ακόμη διπλοπαρκάρισμα, ένα 1.000ό αποτσίγαρο στην άσφαλτο, μια ακόμη σκουντιά, μια παραπάνω χυδαία χειρονομία; Κούγκι και το savoir vivre.
Υπάρχουν, βέβαια, και χώροι όπου το όλο θέμα ηχεί σαν ένα κακόγουστο αστείο. Το να μιλάς π.χ. για «οffice etiquette» στη σημερινή Ελλάδα της ανεργίας του 24% (και άνω) είναι σαν να βάζεις τον Ντόναλντ Τραμπ (που ποδοπάτησε το πολιτικό savoir vivre σαν ευμέγεθες μαμούνι) να παραδίδει μαθήματα καλής συμπεριφοράς σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Και όμως, σε μια εποχή όπου όσοι έχουν την τύχη να δουλεύουν καλούνται να επιδείξουν περισσό ψυχικό σθένος, η συμπεριφορά εντός γραφείου συνιστά ζήτημα υψίστης σημασίας. Ο προϊστάμενος με το ανύπαρκτο EQ (Συναισθηματική Νοημοσύνη), ο συνάδελφος που δεν λέει «καλημέρα» ή καταναλώνει δίπλα σου τρόφιμα με μυρωδιές που στοιχειώνουν ολόκληρο το τετράγωνο κ.ο.κ. απαρτίζουν αυτή την ακμάζουσα «workplace incivility» (αγένεια στον εργασιακό χώρο) που σιγοτρώει την καθημερινότητά σου. Ευτυχώς, δεν ευδοκιμεί μόνο στην Ελλάδα. Οπως σημείωνε πρόσφατα η Λούσι Κέλαγουεϊ στους «Financial Times», τείνουμε (στον δυτικό κόσμο) να φερόμαστε πολύ πιο απρεπώς στους ανθρώπους που δουλεύουν δίπλα μας από ό,τι σε παντελώς αγνώστους που απαντούμε στον δρόμο. Μία είναι, βέβαια, κατά την Κέλαγουεϊ, η πλέον αγενής εφεύρεση των σύγχρονων open-air γραφείων: τα ακουστικά. «Aυτά φωνάζουν: «Eίμαι εδώ αλλά εύχομαι να μην ήμουν»».
Εξυπακούεται ότι η τεχνολογία έχει σαφώς συμβάλει στη γαλούχηση αυτού του κακότροπου καλωδιωμένου (και ας μην έχει να πληρώσει το ρεύμα) Ελληνα. Το smartphone π.χ. έχει εξελιχθεί στο απόλυτο πολυεργαλείο κακής συμπεριφοράς: με αυτό ουρλιάζεις την ώρα που ο άλλος προσπαθεί να συγκεντρωθεί, διακόπτεις, «τρολάρεις» φιλίες και κόσμιες συζητήσεις, διασπάς την προσοχή (τη δική σου και των άλλων), τουιτάρεις την ώρα που σου μιλάει το παιδί σου, δημιουργείς ενοχλητικές εστίες φωτός μέσα σε σκοτεινές αίθουσες κινηματογράφων ή θεάτρων, προκαλείς θανατηφόρα τροχαία κ.ο.κ. Απότοκο αυτής της μπασταρδεμένης smartphone κουλτούρας της κρίσης και διάφορες άκομψες φράσεις που δεν θα τολμούσες να εκστομίσεις στις «καλές» αναλογικές εποχές (π.χ. μόλις ο άλλος απαντά στο τηλέφωνο: «Tι κάνεις τώρα;»).
Ο εκτσογλανισμός της ανέχειας μοιάζει ότι είναι εδώ για να μείνει. Εκτός και αν η ίδια η ανέχεια –πανίσχυρη και ανηλεής –κατορθώσει με έναν μαγικό τρόπο να τον καταπνίξει.
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 24 Ιουλίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
