Πάντα τα πρωτεία του λόγου

Ποιος έχει τα πρωτεία του λόγου;

–Εγώ, απαντάει η πολύμορφη εξουσία στην πορεία του χρόνου.

–Εγώ, ψιθυρίζει η κυβέρνηση στην Ελλάδα του 2016. Tο συμπληρώνει με πομπώδεις εκφράσεις και υπεροπτικό ύφος.

Υπάρχει ένα δεδομένο στην ανθρώπινη ιστορία γύρω από το οποίο εκτυλίσσεται η πολιτική σύγκρουση. Ο,τι και αν καταλαμβάνει το ορατό μέρος, ό,τι και αν συγκροτεί το ορατό μέτωπο της σύγκρουσης, σύγκρουση που μπορεί να είναι από εθνική ως ταξική, στο βάθος υπάρχει ο στόχος της πολιτικής κυριαρχίας. Αυτός ο στόχος πάντα προσλαμβάνεται και νοείται μέσα από τον τελικό και καθοριστικό έλεγχο στο δικαίωμα στον λόγο. Στον δημόσιο λόγο.

Η εξουσία διεκδικεί όχι μόνο τον τελικό λόγο στα πράγματα αλλά και τον απόλυτο έλεγχο στη διατύπωση γνώμης και στο δικαίωμα έκφρασης. Πρόκειται για την ολοκληρωτική αντίληψη που πρεσβεύει ότι ο κάτοχος της αλήθειας στον δημόσιο χώρο δικαιούται να επιβάλλει τη γνώμη του με όλα τα μέσα. Το μεγάλο εμπόδιο σε αυτόν τον στόχο είναι η πολυμορφία της έκφρασης στην εποχή μας. Η ποικιλία των διαθέσιμων μέσων. Η συνειδητή επιλογή των ανθρώπων, όταν αποφασίσουν, να υψώσουν το χέρι τους και να πουν «ζητώ τον λόγο». Στην αρχαία Αθήνα αυτό έγινε πράξη, σε άλλους πολιτισμούς ακόμη και η ματιά προς την εξουσία οδηγούσε στον θάνατο.

Στην Ελλάδα του 2016 δεν θα μπορούσε φυσικά να κοπάσει η διαμάχη για τα πρωτεία του λόγου. Το ιδεολογικό κέντρο της κυβέρνησης, αυτοτοποθετημένο στην πλευρά των «φίλων» του λαού, διεκδικεί για τον εαυτό του τα πρωτεία του λόγου. Μέσα από τον καταγγελτικό και βίαιο λόγο, την κατασκευή εχθρών και την ενοχοποίηση των αντιπάλων διεκδικεί τη σιωπή τους. Οποιος καταγγέλλει διεκδικεί τον αφανισμό του άλλου, συμβολικό τουλάχιστον.

Η προσπάθεια της κυβέρνησης να «φέρει τάξη στο τηλεοπτικό τοπίο» εντάσσεται στον σχεδιασμό της επιδιωκόμενης πολιτικής κυριαρχίας. Είναι αφελής όποιος πιστεύει ότι το ενδιαφέρον εδώ είναι η ορθολογική διακυβέρνηση. Η καθολική εξουσία είναι ο ανομολόγητος στόχος. Μια ΕΡΤ θα ευχόταν παντού. Αυτό ερμηνεύει την πολιτική υπόθεση των τηλεοπτικών αδειών που είναι πολύ πιο εύκολο να βρουν τον δρόμο τους διά της νομικής οδού. Η διαμάχη για τα πρωτεία του λόγου δεν πρόκειται να πάρει ποτέ τέλος. Οσο μια μαχόμενη συνείδηση, διεκδικώντας σταθερά το δικαίωμα στον λόγο, στέκεται απέναντι στην εξουσία, κανείς δεν πρόκειται να επιβάλει μονοπώλιο στον λόγο.

Ο κ. Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήμονας.