Απομακρύνοντας την Ευρώπη από το χείλος του γκρεμού

Το 2007 οι Ηνωμένες Πολιτείες «άρπαξαν» έναν σοβαρό και άκρως μεταδοτικό οικονομικό ιό. Οκτώ χρόνια αργότερα, επιτέλους προχωρούν σε μία πειστική ανάκαμψη. Η Ευρώπη ωστόσο, παραμένει σε κακή κατάσταση. Όχι μόνο δεν έχει επανέλθει από την ίωση του 2008, αλλά έχοντας να αντιμετωπίσει πολλαπλές κρίσεις τώρα βρίσκεται στα πρόθυρα πνευμονίας. Η καλύτερη άμυνα ενάντια στα παθογόνα είναι ένα δυνατό ανοσοποιητικό σύστημα. Και αυτό είναι που λείπει από την Ευρώπη σήμερα, με τη μορφή πολιτικών ηγετών που θα προσφέρουν ένα συναρπαστικό και προοδευτικό όραμα στους λαούς τους.

Με την πολιτική απογοήτευση να φτάνει στα χειρότερα επίπεδα μετά την σκοτεινή εποχή της δεκαετίας του 1930, ο κίνδυνος η Ευρώπη να υποκύψει στις καταστροφικές δυνάμεις του λαϊκισμού είναι ακόμη μεγαλύτερος. Αλλά είναι πολύ νωρίς για να εγκαταλείψουμε την ελπίδα. Αντίθετα, η Ευρώπη μπορεί να επιτύχει μακροπρόθεσμα. Για να διασφαλιστεί η επιτυχία, η πολιτική τάξη της Ευρώπης, αντί να πασχίζει να ανταποκριθεί στις κρίσεις που προκύπτουν θα πρέπει να αρχίσει να κοιτάει τη μεγάλη εικόνα, να προβλέπει και να διευθετεί τις προκλήσεις και να εμπνέει εκ νέου τους ανθρώπους.

Ζητάμε πολλά; Η Ιστορία μας λέει ότι η απάντηση είναι ένα ηχηρό όχι. Πριν από 60 χρόνια, με την οικονομία της Ευρώπης κλονισμένη από την καταστροφή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ηγέτες της κοίταξαν πέρα από τις καθημερινές δυσκολίες για να διαμορφώσουν ένα πιο ελπιδοφόρο μέλλον, που θα στηριζόταν στην ευρωπαϊκή ενσωμάτωση. Το ίδιο όραμα και διορατικότητα χρειάζεται σήμερα και η Ευρωπαϊκή Ένωση με την χωρίς προηγούμενο ικανότητά της να προωθεί την περιφερειακή συνεργασία θα παραμείνει στο επίκεντρο. Φυσικά, υπάρχουν διαφορές μεταξύ των συνθηκών που οδήγησαν στη δημιουργία της ΕΕ και των προκλήσεων που η ένωση αντιμετωπίζει σήμερα.

Η πιο σημαντική είναι, ότι εξαιτίας της ΕΕ, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι σήμερα δεν έχουν βιώσει τον πόλεμο ούτε την οικονομική υστέρηση. Με τους κινδύνους της δημαγωγίας να μην βρίσκονται καταγεγραμμένοι στη μνήμη τους, είναι πολύ πιο ευάλωτοι στις ψευδείς υποσχέσεις και στην πρόκληση φόβου – όπως φαίνεται από τις εθνικιστικές αφηγήσεις και τα λαϊκιστικά κινήματα. Ακόμη χειρότερα, πολλά κόμματα του κατεστημένου έχοντας να αντιμετωπίσουν τη διάβρωση της βάσης των ψηφοφόρων τους, προσπαθούν να ακολουθήσουν αυτές τις καταστροφικές δυνάμεις και επιτίθενται και τα ίδια στην ΕΕ. Είναι εμφανές ότι η ΕΕ χρειάζεται μία νέα πνοή που θα αντανακλά τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες του 21ου αιώνα. Για αυτό τον λόγο πρέπει να διευθετήσει τα οικονομικά της μια και καλή.

Έχει έρθει η ώρα οι ευρωπαίοι ηγέτες να βάλουν τέλος στη συνήθεια δεκαετιών να αναζητούν ημίμετρα για να αμβλύνουν τα συμπτώματα όταν αυτά προκύπτουν και να εφαρμόσουν πραγματικές μεταρρυθμίσεις που αντιμετωπίζουν τη ρίζα των προβλημάτων. Αν οι Ευρωπαίοι ηγέτες θέλουν να εμπνεύσουν τους λαούς τους για να χτίσουν ένα κοινό μέλλον, πρέπει να τους κάνουν να καταλάβουν τι επιφυλάσσει το μέλλον – και πως μπορούν να το εκμεταλλευτούν. Πρέπει να ξεκινήσουν αλλάζοντας τις συμπεριφορές και δεσμευόμενοι να συνεργαστούν ώστε να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες και μελλοντικές προκλήσεις. Θα ήταν ειρωνικό αν οι Ευρωπαίοι, τυφλωμένοι από ψεύτικες εθνικιστικές υποσχέσεις, απέρριπταν 60 χρόνια βαθιάς συνεργασίας μία στιγμή που αυτή χρειάζεται περισσότερο από ποτέ. Φυσικά, η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά δεν είναι κάτι καινούριο. Αλλά τις περισσότερες φορές οι ηγέτες καταφέρνουν να ξεφύγουν από το χείλος του γκρεμού. Το κλειδί για την Ευρώπη είναι να προσφέρει ένα συνεκτικό και πειστικό όραμα που να δικαιολογεί την ανάγκη για συνεργασία στις δεκαετίες που ακολουθούν.