Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας επιχειρείται εδώ και δεκαετίες. Όμως, γνωρίζει το ευρύ κοινό τι ακριβώς σημαίνει αυτή η αλλαγή; Μπορεί βέβαια κανείς να διερωτηθεί, αν πραγματικά χρειάζεται το ευρύ κοινό να γνωρίζει τις λεπτομέρειες. Κι όμως ναι! Σε ένα σύγχρονο Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΣΗΕ), ο κάθε πολίτης, που είναι καταναλωτής ηλεκτρικής ενέργειας, έχει τη δυνατότητα, κάποια στιγμή, να γίνει και παραγωγός ηλεκτρικής ενέργειας. Παρόλα αυτά, ακόμα και κάποιοι που παίρνουν αποφάσεις σε ότι αφορά την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού, φαίνεται να μην έχουν πάντοτε σαφή εικόνα της.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας από τους δεσμούς της σύγχρονης κοινωνίας με τον ηλεκτρισμό. Ο ηλεκτρισμός συνδέεται σήμερα με όλες τις λειτουργίες μιας σύγχρονης κοινωνίας. Η ηλεκτρική ενέργεια είναι το απαραίτητο εργαλείο για την οικονομία και την ανάπτυξη. Ο ηλεκτρισμός είναι το απαραίτητο μέσο για τη μεγιστοποίηση των βαθμών απόδοσης σε κάθε λειτουργία, είναι, επίσης, η βάση διαφόρων μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος.
Η ανθρώπινη δραστηριότητα πρέπει σήμερα να είναι οικονομική και φιλική προς το περιβάλλον. Δηλαδή, η σπατάλη και η αδιαφορία για τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον είναι εξαιρετικά βλαπτικές για τον σύγχρονο άνθρωπο. Έτσι, οι σπατάλες που συνδέονται με τα ενεργειακά συστήματα, επειδή τα μεγέθη μπορεί να είναι πολύ μεγάλα, πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να περιορίζονται. Σε ένα Σύστημα Ηλεκτρικής Ενέργειας σπατάλες μπορεί να προκύψουν είτε στην παραγωγή ή στη διακίνησή της, ή τέλος στη χρήση της όταν αυτή δεν είναι ορθολογική.
Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε με σκοπό να επιταχύνει τις απαιτούμενες εξελίξεις στον εκσυγχρονισμό των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας. Οι τρεις βασικοί στόχοι της είναι: (α) η εξασφάλιση οικονομικής ηλεκτρικής ενέργειας, (β) η διασφάλιση επάρκειας ηλεκτρικής ισχύος, καθώς και (γ) η παροχή υψηλής ποιότητας ηλεκτρικής ενέργειας.
Πριν την απελευθέρωση υπήρχαν τα μονοπώλια ηλεκτρικής ενέργειας. Τα μονοπώλια ηλεκτρισμού συγκέντρωναν εξαιρετικά μεγάλη ισχύ – πέραν της ηλεκτρικής, και είχαν τη δυνατότητα να επηρεάζουν ακόμα και τις κυβερνήσεις των κρατών. Τα μονοπώλια συνήθως ήταν τροχοπέδη σε εφαρμογή νέων τεχνολογιών για καλύτερους βαθμούς απόδοσης και για προστασία του περιβάλλοντος. Είχαν πάντα την τελευταία λέξη για ότι αφορούσε τον ηλεκτρισμό, και απέκλειαν τον ανταγωνισμό.
Ποιες, όμως, είναι οι σύγχρονες ανάγκες μας; Θέλουμε στιβαρά ΣΗΕ. Θέλουμε υψηλούς βαθμούς απόδοσης, ποιότητα της ηλεκτρικής παροχής, ενθάρρυνση της καινοτομίας, υγιή επιχειρηματικό ανταγωνισμό. Θέλουμε προστασία του περιβάλλοντος, ορθολογική χρήση και εξοικονόμηση της ηλεκτρικής ενέργειας, και τέλος θέλουμε αυξημένη υπευθυνότητα από όλους.
Στόχοι μας πρέπει να είναι: η ελεύθερη από άνθρακα βιώσιμη οικονομία και ανάπτυξη, η έξυπνη ανάπτυξη, η αύξηση του βιοτικού επιπέδου καθώς και η αποκέντρωση των κοινωνικών δομών. Τέλος η κάλυψη όλων των αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια με οικονομικό κόστος.
Βασικά εργαλεία μας για την επίτευξη των πιο πάνω είναι η Απελευθέρωση της Ηλεκτρικής Αγοράς με τον συνακόλουθο εκσυγχρονισμό της ηλεκτρικής βιομηχανίας. Όπως, επίσης, οι καινοτομίες της Ψηφιακής Ατζέντας, των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών, των Έξυπνων Πόλεων και των Έξυπνων Δικτύων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), και τέλος οι Εθνικές Πολιτικές.
Ποιοι είναι λοιπόν οι στόχοι της Απελευθέρωσης της Ηλεκτρικής Αγοράς; Σε σύνοψη: να αναπτυχθεί υγιής επιχειρηματικός ανταγωνισμός στον Τομέα του Ηλεκτρισμού, ο οποίος θα αξιοποιεί τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες για να εξυπηρετεί τις τωρινές αλλά τις εξελισσόμενες ανάγκες της κοινωνίας σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ παράλληλα θα εξασφαλίζει την προστασία του περιβάλλοντος.
Τι προϋποθέτει η σωστή Απελευθέρωση της Ηλεκτρικής Αγοράς; Οι απαράβατες προϋποθέσεις και όροι είναι: ότι θα επιδεικνύεται μεγαλύτερη υπευθυνότητα από όλους τους εμπλεκόμενους, ότι θα υπάρχει πλήρης εγρήγορση και γνώση όλων, ότι θα προκύπτει ωφέλεια για τους καταναλωτές, και ότι τέλος θα εξασφαλίζεται βιώσιμη ανάπτυξη. Τα σωστά βήματα προς την Απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρισμού πρέπει να αποτιμώνται με βάση τον απόλυτο σεβασμό των προαναφερθέντων προϋποθέσεων.
Τέλος, πρέπει να αναγνωρισθεί η υποχρέωση των Ηλεκτρικών Επιχειρήσεων να κρατούν πλήρως ενημερωμένο το κοινό και να προβαίνουν σε δημοσκοπήσεις για τις απόψεις (περιλαμβανομένων των όποιων προβλημάτων αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές) των πολιτών τις οποίες πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν, επίσης, να αξιοποιηθούν.
* ο συνταξιούχος καθηγητής ΑΕΙ Θαλής Μιχ. Παπάζογλου έχει τιμηθεί για τη συμβολή του στα θέματα Λειτουργίας και Ελέγχου Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας με το κορυφαίο Βραβείο Τεχνικής Επιτροπής του Διεθνούς Συμβουλίου Μεγάλων Δικτύων Ηλεκτρισμού (CIGRE)
