Grexit : η θεωρία του ντόμινο και η θεωρία του έρματος

Η νέα κυβέρνηση της Αθήνας έφθασε σε συμφωνία με τους πιστωτές της από την ευρωζώνη η οποία περιλαμβάνει ένα πακέτο άμεσων μεταρρυθμίσεων και τετράμηνη παράταση του προγράμματος οικονομικής βοήθειας. Ομως αυτός ο συμβιβασμός δεν αποκλείει την ανάγκη για περαιτέρω σκληρές διαπραγματεύσεις για ένα νέο πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας ως το τέλος Ιουνίου.

Σε κάθε διαπραγμάτευση, αυτό που επηρεάζει την συμπεριφορά των πρωταγωνιστών _ άρα και το αποτέλεσμα _ είναι τι θα κοστίσει στον καθένα η αποτυχία. Στην προκειμένη περίπτωση, τι θα κοστίσει το Grexit (η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ).

Από την οπτική της Ελλάδας, η αποχώρηση από το ευρώ θα ήταν αποδιοργανωτική εξ ου και δεν την στηρίζουν οι Έλληνες. Αλλά τι θα κόστιζε στην υπόλοιπη ευρωζώνη; Αφότου πρωτοτέθηκε το ερώτημα το 2011-12, υπάρχουν δυο αντικρουόμενες απόψεις.

Η πρώτη _ αποκαλούμενη «θεωρία του ντόμινο» _ υποστηρίζει πως αν έβγαινε η Ελλάδα, οι αγορές θα άρχιζαν αμέσως να αναρωτιούνται ποιος θα ήταν ο επόμενος. Θα ακολουθούσε η διάλυση της ευρωζώνης.

Η άλλη άποψη _ αποκαλούμενη «θεωρία του έρματος» _ υποστηρίζει ότι η ευρωζώνη θα ενισχυόταν από την αποχώρηση της Ελλάδας. Η νομισματική ένωση θα απαλλασσόταν από ένα πρόβλημα και θα ενισχυόταν η αξιοπιστία της. Καμία χώρα δεν θα τολμούσε πλέον να εκβιάσει τους εταίρους της.

Το 2012 η θεωρία του ντόμινο φαινόταν αρκετά ρεαλιστική ώστε να εγκαταλειφθεί το σενάριο της Grexit. Αλλά η σημερινή κατάσταση είναι διαφορετική. Η ένταση στις αγορές έχει χαλαρώσει. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν βγει από το πρόγραμμα βοήθειας. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα της ευρωζώνης έχει ενισχυθεί από την απόφαση για τραπεζική ένωση. Έχουν υιοθετηθεί εργαλεία για την διαχείριση της κρίσης.

Αυτά όμως δεν σημαίνουν ότι το Grexit θα ήταν ανώδυνο. Θα αποδυνάμωνε σοβαρά τη νομισματική ένωση της Ευρώπης για τρεις λόγους.

Πρώτον και κυριότερον, θα διέψευδε την σιωπηρή παραδοχή ότι η συμμετοχή στο ευρώ είναι αμετάκλητη. Κάθε έξοδος θα ενίσχυε την αντίληψη του κόσμου ότι και άλλες χώρες μπορεί να ακολουθήσουν αργά ή γρήγορα.

Δεύτερον, το Grexit θα δικαίωνε όσους θεωρούν το ευρώ μια ενισχυμένη ρύθμιση σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας, και όχι ένα πραγματικό νόμισμα. Η εμπιστοσύνη στο αμερικανικό δολάριο βασίζεται στο γεγονός ότι δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα σε ένα δολάριο τράπεζας της Βοστόνης και ένα δολάριο τράπεζας του Σαν Φρανσίσκο. Αλλά μετά την κρίση του 2010-12, δεν ισχύει το ίδιο για το ευρώ.

Αν μια χώρα αποχωρούσε (ή αποβαλλόταν) από την ευρωζώνη, οι ευρωπαίοι πολίτες θα άρχιζαν να βλέπουν το νόμισμα διαφορετικά. Θα έπαιρνε διαφορετικό νόημα το ποιας χώρας είναι κάθε ευρώ.

Τρίτον, ένα Grexit θα ανάγκαζε την Ευρώπη να επισημοποιήσει τους μέχρι στιγμής άγραφους κανόνες ενός διαζυγίου. Θα επέβαλλε τον καθορισμό των κανόνων, καθιστώντας συνεπώς σαφές πόσο αξίζει κάθε ευρώ, αναλόγως το πού βρίσκεται, ποιος το έχει και σε ποια μορφή. Αυτό θα καθιστούσε το ρίσκο των αποχωρήσεων όχι μόνο πιο πιθανό αλλά και πολύ πιο απτό.

Όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι τα μέλη της ευρωζώνης πρέπει να είναι έτοιμα να πληρώσουν οποιοδήποτε κόστος για να κρατήσουν την Ελλάδα εντός της ευρωζώνης. Αυτό θα ισοδυναμούσε προφανώς με υποταγή. Αλλά δεν πρέπει και να τρέφουν αυταπάτες: δεν υπάρχει χαρούμενο Grexit.