Δεν χρειάζεται να είσαι η νεοπλατωνική φιλόσοφος (και πεφωτισμένη μαθηματικός) Υπατία για να αντιληφθείς ότι η σχέση του γυναικείου φύλου με τους αριθμούς παραμένει εύθραυστη. Προσωπικώς, βλέπω ξανά και ξανά στον ύπνο μου τον ίδιο βορβορώδη παιδικό εφιάλτη (προσπαθώ να λύσω στον πίνακα μια άσκηση Γεωμετρίας), ενώ μόλις πέρυσι η δασκάλα της κόρης μου στη Γ΄ Δημοτικού έδωσε αληθινή μάχη προκειμένου να της διαλύσει (ελπίζω διά παντός) τη γρανιτένια πεποίθηση: «Δεν είμαι καλή στα μαθηματικά». Διότι μπορεί σήμερα να μην υπάρχει ξεχωριστή εκπαίδευση για τα δύο φύλα (όπως τα ειδικά βιβλία «Μαθηματικά για κορίτσια» που διδάσκονταν μέχρι τον 19ο αιώνα), μπορεί στο Μαθηματικό της Αθήνας η αναλογία αγοριών – κοριτσιών να είναι σχεδόν 50/50, ωστόσο το θηλυκό πρόβλημα εξακολουθεί να ζητάει τη λύση του.
Δεν είναι τα βιολογικά δεδομένα αλλά τα αρνητικά συναισθήματα. Οι ψυχολόγοι σήμερα εστιάζουν στο ότι υπάρχει ένας στενός συσχετισμός ανάμεσα στις προσδοκίες και στην απόδοση. Είναι σαν αυτό που βιώνεις συνομιλώντας με δύο διαφορετικούς ανθρώπους: με τον έναν νιώθεις μυστηριωδώς εξαιρετικά πνευματώδης και αστείος και με τον άλλο τραυλίζεις και νιώθεις απύθμενα βλαξ. Τα κορίτσια κατατρύχονται εξ απαλών ονύχων από τη λεγόμενη «απειλή του στερεοτύπου» (stereotype threat), αυτό το «δεν τα πήγα καλά στην άσκηση –λογικό, αφού τα κορίτσια δεν τα πάμε καλά με τους αριθμούς». Σε ένα πρόσφατο άρθρο του για το «άγχος των εξετάσεων» το αμερικανικό «Time» εξηγούσε ότι εν όψει ενός δύσκολου διαγωνίσματος τα κορίτσια έρχονται αντιμέτωπα με ένα επιπλέον, διαβρωτικό στρώμα άγχους που εκπηγάζει από αυτήν ακριβώς την «απειλή του στερεοτύπου»: τα κορίτσια δεν έχουν κλίση στα μαθηματικά (ακριβώς όπως οι Αφροαμερικανοί δεν είναι για τις πανεπιστημιακές σπουδές). Φταίνε οι γονείς, οι δάσκαλοι, το εκπαιδευτικό σύστημα που ασκεί μια πολιτική διακρίσεων και χαμηλών προσδοκιών;
Η μεγάλη μεταστροφή γίνεται στο γυμνάσιο (στο δημοτικό υπάρχει συνήθως μια υγιής σχέση με τους αριθμούς). Διόλου τυχαίο ότι τα τελευταία χρόνια έχουν κυκλοφορήσει διάφορες girl-friendly προσεγγίσεις, απλοί τρόποι να σερβίρεις αριθμούς με εύπεπτο τρόπο σε δύσκολες εφήβους (συχνά βέβαια ανακυκλώνοντας έτερα, εξίσου δυσώδη, στερεότυπα του φύλου). Ενδεικτικό το βιβλίο «Math Doesn’t Suck» της Ντανίκα Μακ Κέλαρ (στα 13 της πρωταγωνιστούσε στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά του ABC «The Wonder Years», αλλά αργότερα πήρε πτυχίο Μαθηματικών από το UCLA). «Nα ξεκαθαρίσουμε πρώτα κάποια πράγματα» γράφει η Μακ Κέλαρ: «Τα σπυράκια είναι χάλια. Οι απαίσιοι άνθρωποι είναι χάλια. Το να μάθεις ότι το αγόρι σου φίλησε άλλο κορίτσι; Αυτό κι αν είναι χάλια. Οι πολλές εργασίες για το σπίτι, οι υποσχέσεις που δεν τηρούνται, η τιμωρία, το διαζύγιο, οι ανασφάλειες:
είναι χάλια, χάλια, χάλια. Τα μαθηματικά, όμως, είναι στην πραγματικότητα κάτι καλό…». Της αυτής τεχνοτροπίας και τα λοιπά βιβλία της Μακ Κέλαρ, με τους εξίσου εύγλωττους τίτλους σεξουαλικοποιημένης αριθμητικής: «Κiss Μy Math», «Hot X: Algebra Exposed!» και «Girls Get Curves: Geometry Τakes Shape».
Σημειωτέον ότι μόλις προ μηνών η Κιρίν Σινχά, απόφοιτος του ΜΙT, ανέπτυξε στα δημόσια σχολεία του Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης ένα ποπ (α λα «Fame») πρόγραμμα εκμάθησης των μαθηματικών για μαθήτριες ηλικίας 12-13 χρόνων. Τίτλος του προγράμματος: «S.Η.Ι.Ν.Ε.» («Λάμψε!»). Μία φορά την εβδομάδα τα κορίτσια καλούνται σε μια ειδική αίθουσα να μάθουν τα βήματα μιας χορογραφίας. Στη συνέχεια γυρνούν στα θρανία και στις μαθηματικές αγγαρείες τους. Οπως λέει η εμπνεύστρια του προγράμματος: «Oταν επιστρέψουν στην τάξη και «κολλήσουν» σε κάτι (π.χ. «Δεν μπορώ να λύσω αυτή την εξίσωση»), τους λέμε: «Λοιπόν, απλώς θυμήσου τι έκανες πριν από λίγο στην αίθουσα χορού»!». Οι «χορεύτριες» εμφάνισαν βελτίωση της τάξεως του 273% στην επίλυση μαθηματικών προβλημάτων!
Οι ίδιοι οι γονείς συμβάλλουν τα μάλα στη διαιώνιση του προβλήματος, συχνά «εξωθώντας» τις θυγατέρες σε συγκεκριμένα παιχνίδια και σταδιοδρομίες. Λαθράκουγα τις προάλλες μια μαμά ενώ μιλούσε για τον εξάχρονο γιο της: «Εχει μαθηματικό μυαλό! Να φανταστείς με ρώτησε: «Μαμά, υπάρχει αριθμός για το… άπειρο των απείρων»;». Ισως, σκέφτηκα, οι προσδοκίες της μαμάς να μετρήσουν στη ζωή του μικρού πιο πολύ από την όποια «έμφυτη» κλίση του. Μπορεί, πάλι, όχι. Διότι, όπως έλεγε και ο Αλβέρτος Αϊνστάιν: «Δεν μετριέται καθετί που μετράει. Δεν μετράει καθετί που μετριέται».

*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 2014

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ