Ο,τι είναι καλό για τους λίγους δεν είναι καλό για τους πολλούς

Οι «σπασίκλες» της οικονομίας περιμένουν με λαχτάρα κάθε νέα έκδοση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) για τις Παγκόσμιες Οικονομικές Προοπτικές. Ας αφήσουμε κατά μέρος τις προβλέψεις, αυτό που περιμένουμε είναι τα αναλυτικά κεφάλαια τα οποία είναι πάντα ενδιαφέροντα, ακόμη και προκλητικά. Η τελευταία έκδοση δεν αποτελεί εξαίρεση. Ειδικά το Κεφάλαιο 3 επιχειρηματολογεί υπέρ του να αυξηθούν οι στόχοι του πληθωρισμού πάνω από το 2%, την σημερινή νόρμα στις ανεπτυγμένες χώρες.

Το συμπέρασμα αυτό ταιριάζει με άλλες έρευνες του ΔΝΤ. Τον περασμένο μήνα συζητήθηκαν στο μπλογκ του Ταμείου τα προβλήματα που δημιουργεί ο χαμηλός πληθωρισμός ο οποίος είναι σχεδόν τόσο καταστροφικός όσο και ο αντιπληθωρισμός. Προηγούμενες αναλύσεις είχαν καταλήξει ότι οι χώρες που ήταν πρόθυμες να αφήσουν τον πληθωρισμό να διαβρώσει το χρέος τους _ όπως οι ΗΠΑ _ τα πήγαιναν πολύ καλύτερα από άλλες, όπως η Βρετανία μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που προσηλώθηκε στη νομισματική και δημοσιονομική ορθοδοξία.

Το ΔΝΤ όμως δεν διατυπώνει ευθέως αυτό που σαφώς υπονοεί η ανάλυσή του. Τι καθιστά λοιπόν μη διατυπώσιμο το προφανές; Εγώ είμαι όλο και περισσότερο πεπεισμένος ότι η αποτυχία μας να χειριστούμε την υψηλή ανεργία έχει πολλά να κάνει με τα ταξικά συμφέροντα.

Πρώτον, ας μιλήσουμε υπέρ του υψηλού πληθωρισμού.

Πολλοί καταλαβαίνουν γιατί η συνεχής μείωση των τιμών είναι κακή. Κανείς δεν θέλει να γίνει σαν την Ιαπωνία που αγωνίζεται κατά του αντιπληθωρισμού από τη δεκαετία του ’90. Αυτό που δεν είναι τόσο ευρέως κατανοητό είναι ότι δεν υπάρχει κάποια κόκκινη γραμμή στο μηδέν: μια οικονομία με πληθωρισμό 0,5% έχει πολλά από τα προβλήματα μιας οικονομίας με αντιπληθωρισμό -0,5%. Γι’ αυτό το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι ο χαμηλός πληθωρισμός θέτει την Ευρώπη σε κίνδυνο ιαπωνικού τύπου στασιμότητας.

Ο μέτριος πληθωρισμός επιτελεί αρκετούς χρήσιμους σκοπούς. Είναι καλός για τους οφειλέτες _ και συνεπώς καλός για την οικονομία συνολικά όταν το χρέος που επικρέμεται κρατάει χαμηλά την ανάπτυξη και την δημιουργία θέσεων εργασίας. Ενθαρρύνει τον κόσμο να ξοδεύει αντί να μαζεύει τα λεφτά του _ πάλι, καλό για μια οικονομία σε ύφεση. Και μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα είδος λιπαντικού της οικονομίας, διευκολύνοντας την αναπροσαρμογή μισθών και τιμών απέναντι στις αλλαγές της ζήτησης.

Πόσος πληθωρισμός όμως είναι κατάλληλος; Ο ευρωπαϊκός κινείται κάτω του 1%, το οποίο είναι σαφώς υπερβολικά χαμηλό, ενώ ο αμερικανικός δεν είναι και πολύ υψηλότερος. Θα ήταν αρκετό να πάμε στο 2%, τον επίσημο στόχο του πληθωρισμού σε Ευρώπη και ΗΠΑ; Βεβαιότατα όχι.

Επίσης, όπως δείχνει η τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι οι αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία ενισχύουν την τάση των επενδυτών να μαζεύουν τα μετρητά τους αντί να ρίχνουν στην οικονομία, αυξάνοντας τον κίνδυνο για παγίδες ρευστότητας εκτός αν αυξηθεί το όριο του πληθωρισμού. Αλλά η έκθεση δεν το λέει αυτό ευθέως.

Γιατί όχι; Μια απάντηση είναι ότι στους σοβαρούς ανθρώπους αρέσει να αποδεικνύουν την σοβαρότητά τους ζητώντας επίπονες επιλογές και θυσίες (από τους άλλους, φυσικά). Απεχθάνονται να ακούν προτάσεις που δεν περιλαμβάνουν περισσότερο πόνο.

Και πίσω από αυτή τη στάση υποψιαζόμαστε ότι κρύβονται ταξικές προκαταλήψεις. Το να κάνουμε αυτό που έκανε η Αμερική μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο _ χρήση των επιτοκίων και του πληθωρισμού για να διαβρωθεί το βάρος από το χρέος _ αναφέρεται συχνά ως «χρηματοοικονομική καταστολή», το οποίο ακούγεται άσχημο. Ποιος όμως δεν θα προτιμούσε μέτριο πληθωρισμό και λίγη διάβρωση κεφαλαίου από την μαζική ανεργία; Γνωρίζετε καλά ποιος: το 0,1% που λαμβάνει «μόνο» το 4% των μισθών αλλά αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 20% του συνολικού πλούτου. Μετρίως υψηλός πληθωρισμός, ας πούμε 4%, θα ήταν καλός για την μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού αλλά κακός για την υπερελίτ.

Προσωπικά δεν πιστεύω ότι τα ταξικά συμφέροντα είναι παντοδύναμα. Τα καλά επιχειρήματα και οι καλές πολιτικές ενίοτε επικρατούν ακόμη και αν πλήττουν το 0,1% _ διαφορετικά δεν θα εφαρμοζόταν ποτέ η πρόσφατη μεταρρύθμιση της υγείας στις ΗΠΑ. Αλλά πρέπει να καταστήσουμε σαφές τι συμβαίνει και να συνειδητοποιήσουμε ότι στη νομισματική πολιτική όπως και σε πολλά άλλα, ό,τι είναι καλό για τους ολιγάρχες δεν είναι καλό για την Αμερική.