Οι απάτες προσφέρονται για αφήγηση. Μια μη κυβερνητική οργάνωση πήρε λεφτά για να φτιάξει βάρκες με αρχαιοελληνικά ονόματα στη Σρι Λάνκα. Αλλη χρηματοδοτήθηκε για να καταγράψει τους Γκαγκαούζους της Μολδαβίας. Και άλλα προγράμματα, για επιμόρφωση γυναικών στην Ασία, κατασκευή φραγμάτων στην Αφρική.
Φυσικά, όταν στα χαρτιά διαβάζουμε «φράγμα», στο τοπίο βλέπουμε γούρνα. Οταν στα χαρτιά διαβάζουμε ότι ένα τετραήμερο συνέδριο στη Θεσσαλονίκη κοστίζει πάνω από μισό εκατομμύριο ευρώ, καταλαβαίνουμε ότι κάποιος προικίστηκε με ακίνητο, αυτοκίνητο ή κάποιο άλλο καταπραϋντικό των κοινωνικών συμπλεγμάτων.
Οι απάτες των μη κυβερνητικών οργανώσεων γίνονται ακόμη πιο ζουμερές όταν στην αφήγησή τους εμπλέκονται δημόσια πρόσωπα. Η κόρη του τάδε, η σύζυγος του δείνα. Και αν γίνεται και λίγο ροζ, με παράνομη σχέση, ακόμη καλύτερα. Γίνεται συγκερασμός των πληροφοριών και προκύπτει συμπέρασμα ότι όλες οι οργανώσεις στελεχώνονται από συγγενείς πολιτικών για να τρώνε με χρυσά κουτάλια και να κοροϊδεύουν όλο τον κόσμο.
Θα ήταν αφελές να προσπερνούσαμε την επικαιρότητα. Πράγματι, υπάρχουν σωματεία που εισέπραξαν έναν σκασμό λεφτά για το τίποτα. Δέκα εκατομμύρια από εδώ, δέκα από εκεί. Και χιλιάδες σωματεία των χιλιάδων ευρώ. Λειτούργησαν τα τελευταία χρόνια περί τους 30.000 φορείς που επιχορηγήθηκαν αδρά. Κάθε υπουργείο είχε τη λίστα του, δυσχεραίνοντας μια συνολική αποτίμηση. Ελεγχοι έγιναν, με εντολή του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών και από τον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, και κάμποσοι είναι υπόλογοι.
Για να παίξουμε το παιχνίδι των εντυπώσεων θα μπορούσαμε να απομονώσουμε μια εκτίμηση του Νίκου Κωνσταντόπουλου, από το κοντινό παρελθόν, από ομιλία του στη Βουλή: «Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις συνήθως δορυφοροποιούνται περί τους κρατικούς άξονες». Ειπώθηκε με αφορμή τη συνταγματική αναθεώρηση και την πρόταση που αφορούσε μια διάταξη για τον σεβασμό της κοινωνίας των πολιτών.
Ελεγε λοιπόν ο κ. Κωνσταντόπουλος ότι «θα πρέπει να υπάρξουν προβλέψεις, ώστε αυτές να μη γίνονται κρατικοδίαιτες, ώστε αυτές να μην είναι ο στρατός του κάθε υπουργού ή της κάθε κυβέρνησης, που χρηματοδοτείται από αδιαφανή κονδύλια». Προτού φτάσει όμως στη στρέβλωση, είχε αναπτύξει το σκεπτικό για τη χρησιμότητα των ανεξάρτητων φορέων.
Προτού αφορίσουμε γενικώς και αδιακρίτως τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, μπορούμε να αναρωτηθούμε αν χρησιμεύουν σε κάτι. Ας τις δούμε ως ένα μαξιλαράκι που προστατεύει τον πολίτη ο οποίος προσκρούει σε κρατικές δομές. Καλύπτουν ένα κενό, ανάμεσα στην εξουσία και στον ανοργάνωτο κάτοικο μιας χώρας. Είναι η δομή που οργανώνει τα άτομα, επιτρέπει να γίνουν ενεργοί πολίτες μέσα από έναν θεσμό που έχει σαφή στόχο.
Δεν είναι κακό να αφιερώνονται κάποιοι στο κοινό καλό, σε ιδιαιτερότητες που δεν μπορούν να καλύψουν οι κρατικές δομές. Ο στόχος τους άλλωστε είναι ανθρωπιστικός, ένα πιάτο φαγητό στον άστεγο, ένα εμβόλιο για το παιδί που δεν περιθάλπεται, μια νομική συμβουλή σε εκείνον που αδυνατεί να πληρώσει.
Εδώ είναι που μπαίνει το ερώτημα: γιατί να χρηματοδοτείται ο εθελοντισμός; Επειδή πρακτικά κανένας εργαζόμενος δεν μπορεί να αφιερωθεί στο κοινωνικό έργο εάν έχει επαγγελματικές υποχρεώσεις. Ο εθελοντής δεν έχει τον χρόνο, εκτός αν του εξασφαλιστούν τα προς το ζην. Κάπως έτσι γίνονται επαγγελματίες όσοι απασχολούνται στις μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Οσον αφορά τα κονδύλια που χρειάζονται για το έργο τους, υπάρχουν ενστάσεις. Γιατί να μην τα βάλουν από την τσέπη τους; Επειδή η ατομική συνεισφορά θα ήταν ισχνή και το έργο περιορισμένο. Το ιδεατό είναι να βοηθά το κράτος, ή οι χορηγοί, ώστε να υπάρχει αποτέλεσμα εκεί που δεν φτάνουν ούτε οι υπάρχουσες δομές ούτε η επιχειρηματικότητα.
Το ζητούμενο λοιπόν δεν είναι να απαξιώσουμε τη δράση των οργανώσεων που παρέχουν κοινωνικό έργο, που καθιστούν υπαρκτή την ιδέα της κοινωνίας των πολιτών. Το ζητούμενο είναι να τεθούν κανόνες που συμβάλλουν στην οικονομική διαφάνεια. Να υπάρξει πλαίσιο ώστε να μη γίνονται δεκτές πιέσεις ούτε από υπουργούς ούτε από χορηγούς. Η παγκόσμια εμπειρία διαθέτει πλείστα παραδείγματα. Ας κρίνουμε κάθε οργάνωση ξεχωριστά, ανάλογα με το έργο της και τις πρακτικές της.
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
