Δύσκολο να δίνεις συμβουλές σε παιδιά όταν η καθημερινότητά σου πελεκίζεται κάθε μέρα και από λίγο. Την Παρασκευή το πρωί, στο προαύλιο του σχολείου της κόρης μου (δημόσιο σχολείο στο κέντρο της Αθήνας που στεγάζεται σε κοντέινερ), εμείς οι γονείς, έμπλεοι… απελπισίας πλέον, εξαιτίας όλης αυτής της εγκατάλειψης, παραλίγο να πιαστούμε στα χέρια. Κυριολεκτικά. Καβγάς χαμαιτυπείου του αισχίστου είδους. Φοβόμουν ότι θα έβγαιναν τα παιδιά από τις τάξεις και θα μας έβλεπαν φοβισμένους και οργίλους να ορμάμε ο ένας επάνω στον άλλο. Νομίζω ότι δεν θα υπήρχε μεγαλύτερη ταπείνωση. Ολα τα «εναλλακτικά» εγχειρίδια στα οποία έχω κατά καιρούς εντρυφήσει (ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης) με συμβουλές και παραινέσεις για την «ομαλή ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού» και τη «συναισθηματική του πλήρωση» θα πήγαιναν, ας μου επιτραπεί να καταφύγω στην αγγλική, down the toilet.
Αυτές τις ημέρες κυκλοφορεί το βιβλίο της Ανθής Δοξιάδη «Ρίζες και φτερά» (εκδ. Ποταμός) με «γράμματα σε νέους και πελαγωμένους γονείς». Πρόκειται για αναμορφωμένα κείμενά της από τη στήλη «Σαν μητέρα προς μητέρα» που είχε δημοσιεύσει (από τη δεκαετία του 1980 ως το 2010) στο περιοδικό «Γυναίκα». Εντάξει, σκέφτηκα, ένας ακόμη οδηγός για το πώς θα γίνεις τέλειος γονιός, τη στιγμή που γνωρίζεις πως κάτι τέτοιο είναι τόσο εφικτό όσο και η εκ βάθρων ανοικοδόμηση της εγχώριας πολιτικής σκηνής.
Οταν, όμως, άρχισα να τον ξεφυλλίζω, διαπίστωσα ότι η κατάδυση σε αυτή την «παλαιάς κοπής», σχεδόν ντεμοντέ, μητρότητα (σε σχέση με τη σημερινή new age υστερία), επενδεδυμένη βέβαια με την ιδιότητα της Δοξιάδη ως ψυχοθεραπεύτριας, είναι καθ’ όλα ιαματική. Κατ’ αρχάς, στρέφεται εν γένει κατά των συμβουλών για παιδιά. Τις χαρακτηρίζει έως και «επικίνδυνες». Κυρίως επειδή όταν αρχίζεις να βασίζεσαι στον «ειδικό», βγάζεις εσένα από το κάδρο, αποποιείσαι τη δική σου ευθύνη. Σκέφτομαι αρκετούς γονείς που γνωρίζω. Περιμένουν να φτάσουν στο επόμενο κεφάλαιο (του τάδε οδηγού) για να μπορέσουν, για παράδειγμα, να αντιμετωπίσουν τις εκρήξεις θυμού του τρίχρονου γιου τους (ως τότε τον αφήνουν απλώς να κάνει το σπίτι λαμπόγυαλο).
Η Δοξιάδη προτιμά να εστιάσει στους γονείς και ιδιαίτερα στη (μονίμως ενοχική) ελληνίδα μητέρα. Μιλάει για τις ανάγκες της, τα δικαιώματά της, τον χώρο και τον χρόνο που θα έπρεπε επιτέλους να διεκδικήσει. Παράλληλα, καταρρίπτει τον μύθο της «τέλειας μητέρας» (κατά το «τέλειος παιδότοπος», «τέλειο cupcake για παιδικό πάρτι» κ.ο.κ.). Επιλέγει, μάλιστα, να περιγράψει μια γνωστή της, πολιτικά ανορθόδοξη μητέρα, που τα έκανε όλα «λάθος». Που όταν τα παιδιά της ήταν μικρά και έβγαζαν το δάχτυλο από το στόμα, εκείνη τους το ξαναέβαζε, γιατί της φαινόταν αστείο. Που τα ξυπνούσε στη μέση της νύχτας («Σήκω, σήκω, ώρα για το σχολείο»), εκείνα πετάγονταν πάνω και την άκουγαν να τους λέει: «Ψέματα, χρυσούλι μου, είναι μεσάνυχτα και έχεις άλλες έξι ώρες ύπνου!».
Ομως τα «λάθη» εδώ ήταν παραδεκτά και βρίσκονταν σε ισορροπία με τις μικρές και μεγάλες μητρικές προσφορές: «Η μητέρα αυτή δεν είναι ούτε αφηρημένη ούτε παλαβή και στην ουσία τα παιδιά της είναι από τα καλοφροντισμένα παιδιά που ξέρω» γράφει η Δοξιάδη. «Από κάθε άποψη. Και μπορεί αυτή η ιδιόρρυθμη μητέρα να μη θυμάται ακριβώς την τάξη της κόρης της (…) αλλά περνάει ατέλειωτες ώρες κουβεντιάζοντας με τα παιδιά της. Οχι γιατί πρέπει, όχι γιατί το χρειάζονται, όχι γιατί το υπαγορεύει κανείς, αλλά γιατί έτσι τής αρέσει, γιατί έτσι γίνεται μέσα σ’ αυτό το σπιτικό, όπου έχεις την αίσθηση ότι εκεί μέσα τα παιδιά είναι πολίτες πρώτης κατηγορίας και όχι ένας μπελάς ή κάτι, τέλος πάντων, που το νοιαζόμαστε από καθήκον».
Οχι ότι λείπουν από το βιβλίο και οι ατόφιες συμβουλές (πάλι, όμως, για την «ανατροφή» των μαμάδων). Συμβουλές γήινες, που προτάσσουν λιγότερο την επιστήμη και πρωτίστως την κοινή λογική. Ξεχωρίζω μία που με άγγιξε ιδιαίτερα: «Να μη δέχεστε από τα παιδιά σας φέρσιμο που σας φαίνεται απαράδεκτο και δεν θα το δεχόσασταν από κάποιον μεγάλο. Πρέπει εγκαίρως να αρχίσει να δίνει κανείς αυτό το μήνυμα. Δεν ανέχομαι να με φτύνει κάποιος ή να με ξυπνάει όταν κοιμάμαι το μεσημέρι».
*Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 8 Δεκεμβρίου 2013
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
