Οι επιπτώσεις της νεοφιλελεύθερης μυωπίας

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως σε ό,τι αφορά το «κούρεμα» των καταθέσεων στην Κύπρο η πρόταση της τρόικας δεν είναι μόνο τιμωρητική αλλά και τελείως ακατανόητη. Η ιδέα του κ. Σόιμπλε πως η έξοδος της Κύπρου από το ευρώ, λόγω του μεγέθους της, δεν θα έχει συστημικές επιπτώσεις για την ευρωζώνη αποδείχθηκε τελείως λανθασμένη. Η καταψήφιση του νομοσχεδίου για το «κούρεμα» από την κυπριακή Βουλή οδήγησε αμέσως στη φυγή κεφαλαίων από τον ευρωπαϊκό Νότο. Πιο γενικά, όπως έδειξαν τα περισσότερα χρηματιστήρια, το «Οχι» της Κύπρου είχε αρνητικές συνέπειες σε παγκόσμια κλίμακα. Επιπλέον ξαφνικά το ταμπού του απαραβίαστου των καταθέσεων καταργήθηκε. Είναι δυνατόν αυτό να μην έχει αρνητικές συστημικές συνέπειες;

Ο γερμανός υπουργός Οικονομικών ή θέλει τη διάλυση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος (μάλλον απίθανο, αφού η Γερμανία κερδίζει από την ΕΕ) ή η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία του τον έχει τελείως τυφλώσει. Είναι προφανές πως η έξοδος μιας χώρας από την ευρωζώνη, ανεξαρτήτως του μεγέθους της, θα έχει πολύ αρνητικές, αν όχι διαλυτικές συνέπειες για την ευρωζώνη και για την ΕΕ πιο γενικά. Τη στιγμή που, όπως έδειξε το Ευρωβαρόμετρο, η πλειοψηφία των πολιτών της ΕΕ δεν εμπιστεύεται πια όχι μόνο την ευρωπαϊκή ηγεσία αλλά και την ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, η κυρία Μέρκελ επιμένει στη συνέχιση της στρατηγικής της σκληρότητας και της ακραίας λιτότητας –μιας λιτότητας που εντείνει την ύφεση, την ανεργία και την εξαθλίωση ενός μεγάλου μέρους των πολιτών του ευρωπαϊκού Νότου.

Το γεωπολιτικό πρόβλημα

Πέρα από την τεχνοκρατική, οικονομίστικη νοοτροπία, η γερμανίδα καγκελάριος και ο κ. Σόιμπλε δεν λαμβάνουν υπόψη τους πως η σκληρή στάση τους έναντι της Κύπρου, σε περίπτωση που θα οδηγήσει σε μια κυπριακή έξοδο από την ευρωζώνη, μπορεί να έχει πολύ σοβαρές γεωπολιτικές επιπτώσεις. Το πιο πιθανό είναι πως η Κύπρος, σε περίπτωση εξόδου, θα ζητήσει πολύ πιο συστηματικά απ’ ό,τι ως τώρα τη βοήθεια της Ρωσίας. Και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της ρωσικής επιρροής στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Η διάλυση της Συρίας (κύρια σύμμαχος της Ρωσίας στην περιοχή) και η γεωγραφική θέση της Κύπρου την καθιστούν, λόγω του Παλαιστινιακού, νευραλγικό κέντρο στην πιο εύφλεκτη περιοχή του πλανήτη. Μια σημαντική ρωσική παρουσία στη Μεγαλόνησο μπορεί να οδηγήσει σε μια αλλαγή στην ισορροπία δύναμης μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης. Αυτή η πιθανή εξέλιξη αγνοείται από τον κ. Σόιμπλε όταν διακηρύσσει πως μια άτακτη κυπριακή χρεοκοπία και μια πιθανή έξοδός της από την ευρωζώνη δεν θα έχουν συστημικές επιπτώσεις σε άλλες χώρες της ΕΕ. Επιπλέον ο γερμανός υπουργός Οικονομικών δεν λαμβάνει υπόψη του πως στην κυπριακή ΑΟΖ υπάρχουν σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου στη διαχείριση των οποίων η Ρωσία και όχι η ΕΕ θα έχει ενδεχομένως τη μεγαλύτερη επιρροή. Μπορεί το ρωσικό ενδιαφέρον, τουλάχιστον προς το παρόν, να περιορίζεται στο θέμα των ρωσικών καταθέσεων στις κυπριακές τράπεζες. Τίποτε όμως δεν αποκλείει, σε περίπτωση κυπριακής εξόδου από το ευρώ, η Ρωσία να απαιτήσει και άλλου τύπου ανταλλάγματα για τη βοήθεια που η κυπριακή κυβέρνηση θα αναγκαστεί να ζητήσει.

Οι κυπριακές δυσλειτουργίες

Βεβαίως πρέπει να δούμε και την άλλη πλευρά του νομίσματος. Η ευρωπαϊκή ηγεσία ενέδωσε στις ελληνικές κυρίως πιέσεις για την ένταξη της Μεγαλονήσου στην ευρωζώνη πριν λυθεί η διαμάχη μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Η τότε ελληνική κυβέρνηση κατόρθωσε να πείσει τους εταίρους της πως το κυπριακό πρόβλημα θα λυνόταν σύντομα και πως η κυπριακή ένταξη θα βοηθούσε στη λύση του. Στη συνέχεια οι Ελληνοκύπριοι απέρριψαν το Σχέδιο Αναν. Από τότε η ΕΕ θεωρεί το Κυπριακό ένα σχεδόν άλυτο πρόβλημα, ένα αγκάθι, ένα εμπόδιο στην εξωτερική πολιτική της (έναντι της Τουρκίας και πιο γενικά). Επιπλέον η ΕΕ δεν βλέπει με καλό μάτι το ότι οι κυπριακές τράπεζες έχουν γίνει ένα βασικό κέντρο συσσώρευσης μαύρου χρήματος στην ευρύτερη περιοχή. Τέλος, είναι επίσης προφανές πως ο προηγούμενος κύπριος πρόεδρος δεν είχε να προτείνει εναλλακτικές λύσεις στην τρόικα. Δεν υπήρχε «plan B». Ο κ. Χριστόφιας πέρασε απλά το μπαλάκι στη σημερινή ηγεσία, που επίσης δεν έχει ακόμη επεξεργαστεί μια σοβαρή εναλλακτική πρόταση. Ολα τα παραπάνω όμως δεν μετράνε τόσο όσο οι αρνητικές συνέπειες που μια πιθανή έξοδος της Κύπρου θα έχει για ολόκληρη την Ευρώπη.

Τα αίτια της γερμανικής πολιτικής

Θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς για ποιον λόγο η γερμανική ηγεσία ζυγιάζει κατά τόσο μυωπικό τρόπο τα υπέρ και τα κατά μιας ενδεχόμενης εξόδου της Κύπρου από το ευρώ. Μήπως οι Χριστιανοδημοκράτες ενδιαφέρονται περισσότερο να κερδίσουν τις εκλογές του Σεπτεμβρίου και λιγότερο να προωθήσουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση; Μήπως δεν θέλουν να δεχθούν μια Ευρώπη στην οποία η Γερμανία δεν θα έχει την απόλυτη οικονομική κυριαρχία; Μήπως πιστεύουν πως μια Ευρώπη της αλληλεγγύης δεν συμβαδίζει με τα εθνικά τους συμφέροντα;

Δεν πιστεύω πως οι γερμανικές ελίτ θέλουν τη διάλυση της ΕΕ. Αν όχι για κανέναν άλλον λόγο, γιατί στο πλαίσιο της οικονομικής ανόδου της Κίνας και των άλλων αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας η Γερμανία μπορεί να συνεχίσει την οικονομική της άνοδο μόνο μέσω μιας ενωμένης Ευρώπης. Το ίδιο ισχύει για τα πολιτικά και γεωπολιτικά συμφέροντά της. Μόνο μέσω της ΕΕ θα μπορέσει να καταστεί σοβαρός παίκτης στην παγκόσμια γεωπολιτική και οικονομική αρένα. Οσο η υφήλιος παγκοσμιοποιείται, τα μικρής και μεσαίας ισχύος μεμονωμένα κράτη-έθνη θα παίζουν όλο και μικρότερο ρόλο στη διαμόρφωση του κόσμου που έρχεται. Αν το παραπάνω επιχείρημα ισχύει, η λανθασμένη διαχείριση της κρίσης από τη γερμανική κυβέρνηση οφείλεται στην έλλειψη αποτελεσματικής ηγεσίας. Ο τρόπος αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης ήταν και παραμένει διστακτικός, ψηφοθηρικός και μυωπικός. Πολύ σύντομα όμως η Γερμανία θα αναγκαστεί να αντιμετωπίσει το εξής δίλημμα: ή διάλυση της ΕΕ ή στροφή προς μια Ευρώπη της αλληλεγγύης, μια Ευρώπη που θα προσπαθήσει ειλικρινά να αμβλύνει τις συνεχώς αυξανόμενες ανισότητες μεταξύ των πιο ανταγωνιστικών οικονομιών του Βορρά και των λιγότερο ανταγωνιστικών οικονομιών του Νότου. Εύχομαι η Γερμανία, ακόμη και για το δικό της μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο συμφέρον, να επιλέξει τη λύση της αλληλεγγύης. Τίποτε όμως δεν είναι σίγουρο αυτή τη στιγμή –ούτε για την Κύπρο ούτε για την Ευρωπαϊκή Ενωση.