Radio days

«Ζητάμε ν’ αλλάξουμε την παθητική σχέση ακροατή – ραδιοφώνου που υπήρχε μέχρισήμερα. Να ενεργοποιήσουμε τον ακροατή με αφυπνιστικούς ερεθισμούς σε προβλήματα σκέψεως και τέχνης» δήλωνε σε συνέντευξή του για το Τρίτο Πρόγραμμα ο Μάνος Χατζιδάκις. Αυτές οι σκέψεις πλανήθηκαν για λίγο την περασμένη Τετάρτη, Ημέρα Ραδιοφώνου, καθώς τις θυμήθηκαν στελέχη του ραδιοφώνου στις λίγες, πολύ λίγες εκπομπές που ασχολήθηκαν με την αξία του ραδιοφώνου. Δυνατή εξαίρεση η ΕΤ που εν μέσω απεργίας εξέπεμψε ένα σπάνιας ευαισθησίας πρόγραμμα με ντοκουμέντα από το δημόσιο ραδιόφωνο, συνεντεύξεις παλιών στελεχών του, μουσικών παραγωγών, τεχνικών, παρουσιαστών, συνθετών κ.ά. Ανάμεσα στα ντοκουμέντα ξεχώρισε η παραγωγή του «Παρασκηνίου» (να μια εκπομπή που όταν εκλείψει θα αφήσει πίσω της ένα κενό να μας θυμίζει την κενότητα των ημερών) για το Τρίτο Πρόγραμμα και η συνέντευξη της Ρεζάν. Ακουσα και τον διαχρονικό Γιάννη Πετρίδη που μιλούσε στην Αφροδίτη και στον Κοσμά στον BHMA FM. Ολοι είχαν να πουν για αυτές τις περίφημες radio days τις οποίες ζούσαμε χωρίς να καταλαβαίνουμε την αξία τους. Οι γνωστοί τότε ηθοποιοί διάβαζαν Τσέχοφ και Κονδυλάκη, ενώ σήμερα διαγκωνίζονται για μια θέση στο «Dancing with the stars» ή στα τηλεοπτικά πάνελ. Οι συνθέτες έγραφαν μουσικές για να ακουστούν μόνο στο ραδιόφωνο, ενώ σήμερα γράφουν για το συρτάρι τους. Οι ραδιοφωνικοί παραγωγοί δοκίμαζαν συνεχώς νέους τύπους εκπομπών, ενώ σήμερα απλώς οι περισσότεροι δεν υπάρχουν, έχουν αντικατασταθεί από τη διαβόητη playlist. Υπάρχουν βεβαίως ακόμη κάποιες εκπομπές-διαμαντάκια, ελάχιστες, για να μας θυμίζουν την υπόλοιπη ευτέλεια των ημερών.

Αυτό που μας έλειψε από το ραδιόφωνο είναι η πολυσημία, η πολυσυλλεκτικότητα, η πολυφωνία σε όλες τις διαστάσεις της. Ο ακροατής δικαιούται να ακούει διαφορετικές εκπομπές. Αυτοί που αγαπούν τα δημοτικά θέλουν μια ανάλογη εκπομπή, όπως και αυτοί που αγαπούν το φανκ ή την τζαζ. Αυτοί που θέλουν μια εκπομπή για το βιβλίο, για το θέατρο, για τα εικαστικά, επίσης δικαιούνται τη δική τους εκπομπή. Το σημερινό ραδιόφωνο έχει ομογενοποιήσει τα γούστα, έχει καταστήσει τον ακροατή παθητικό δέκτη, έχει εξαφανίσει το απρόοπτο, την έκπληξη. Παράλληλα τείνουν να εξαφανιστούν τα πρόσωπα-γνώστες. Πολλοί από αυτούς που παίρνουν το μικρόφωνο δεν έχουν τίποτε να μας πουν. Ούτε πίσω από το μικρόφωνο ούτε μπροστά. Μας έχουν λείψει οι ραδιοφωνατζήδες με κουλτούρα –αυτό που μένει όταν ξεχάσουμε ό,τι έχουμε διαβάσει, που έλεγε και ο Μαλρό. Και για να ξαναγυρίσουμε στο Τρίτο Πρόγραμμα, ας θυμηθούμε ότι αυτό αποτέλεσε πηγή ευρύτερου πολιτιστικού προγραμματισμού με εκδηλώσεις και παρεμβάσεις. (Αναλυτικά στη μελέτη του Δημήτρη Παπανικολάου Το Τρίτο Πρόγραμμα της ελληνικής ραδιοφωνίας στα χρόνια του Μάνου Χατζιδάκι, εκδόσεις Fagotto Books.)