Μια ωραία πεταλούδα

Η θεωρία του χάους δεν είναι εύκολα εφαρμόσιμο πράγμα. Αυτό φαίνεται και από το δυσνόητο της βασικής της θέσης, που λέει ότι πολύπλοκα, μη γραμμικά δυναμικά συστήματα είναι ευαίσθητα έναντι ανεπαίσθητων αλλαγών στις αρχικές τους προϋποθέσεις.

Στην πολιτική ωστόσο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η δήλωση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την περασμένη Κυριακή στη Σιγκαπούρη ότι η Ελλάδα δεν θα χρεοκοπήσει είχε αποδεδειγμένα ανατρεπτικές συνέπειες. Λίγες ανεπαίσθητες κινήσεις της γλώσσας και των χειλιών του γερμανού υπουργού Οικονομικών προκάλεσαν αυτοστιγμεί σεισμό στην πολιτική και οικονομική Ευρώπη. Από τότε η παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ έχει γίνει βεβαιότητα, ενώ οι φανατικοί αντίπαλοί της αναζητούν μέρος να κρυφτούν.

Αυτό φάνηκε ανάγλυφα στη συνεδρίαση της γερμανικής Βουλής την περασμένη Πέμπτη, κατά τη συζήτηση της κυβερνητικής δήλωσης εν όψει της επικείμενης συνόδου κορυφής στις Βρυξέλλες. Ενώ τα ηγετικά στελέχη των κυβερνητικών κομμάτων –αρχίζοντας με την Ανγκελα Μέρκελ –επαινούσαν θερμά τη «μεταρρυθμιστική θέληση» της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά για να δικαιολογήσουν έτσι τη στροφή τους, ο γενικός γραμματέας της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης της Βαυαρίας Αλεξάντερ Ντομπρίντ, που επέμενε στην έξοδο, χαμογελούσε αμήχανα σαν κακομαθημένος μαθητής που πιάστηκε ξαφνικά στα πράσα.

Η εξέλιξη αυτή δεν έπεσε από τον ουρανό. Και αυτό για τρεις λόγους:

Πρώτον, η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ δεν ήταν ποτέ στρατηγική επιλογή των γερμανικών οικονομικών ελίτ. «Δεν ξέρω κανέναν σοβαρό τραπεζίτη που θα ήθελε να πετάξει τη χώρα από την ευρωζώνη» έλεγε τις προάλλες στο «Βήμα» ο επικεφαλής της UniCredit Bank Τέοντορ Βίμερ. «Το αντίθετο μάλιστα, φοβόμασταν ότι η Ελλάδα θα αποφάσιζε από μόνη της την έξοδο».

Δεύτερον, ανάλογη ήταν και η επιλογή της γερμανικής κυβέρνησης. Οι απειλές της για έξωση αποσκοπούσαν προφανώς στην άσκηση πίεσης προς την Αθήνα να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Οχι παράξενο έτσι ότι είχαν περιοδικό χαρακτήρα –άρχιζαν πάντα πριν από την καταβολή μιας δόσης και τελείωναν, αφού είχαν επιτύχει πλήρως τον σκοπό τους, αμέσως μετά.

Και, τρίτον, η πίεση αυτή ήταν επιθυμητή και από την ελληνική κυβέρνηση. «Είχα ρωτήσει τους υπουργούς Οικονομικών, τον Παπακωνσταντίνου και τον Βενιζέλο, αν τέτοια πίεση δεν τους προξενεί άλυτα προβλήματα και αν θα ήθελαν να τη χαλαρώσουμε» είχε πει παλιότερα στο «Βήμα» ο κ. Σόιμπλε. «Οχι, ήταν η απάντησή τους. Αν η εξωτερική πίεση μειωθεί, θα παραλύσουν και οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα». Για την ωραία αυτή συνεργία, κατά τα άλλα, ο κ. Βενιζέλος είχε απονείμει το εύσημο του «μεγάλου φιλέλληνα» στον κ. Σόιμπλε.

Υπάρχουν βέβαια και άλλοι λόγοι που εξηγούν τη νέα γραμμή της κυρίας Μέρκελ, όπως η ανησυχία για τη στροφή μέρους της ελληνικής κοινωνίας προς τον φασισμό, η κινητοποίηση ενός ακόμα μεγαλύτερου εναντίον της πολιτικής της λιτότητας, ή, όπως αποκάλυψε την Πέμπτη στη γερμανική Βουλή ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος Αριστερά (Die Linke) Γκρέγκορ Γκίζι, η απειλή της Κίνας ότι θα πουλήσει αμέσως όλα τα ευρωπαϊκά της χρεόγραφα, αν η ευρωζώνη δεν κρατήσει την Ελλάδα στις γραμμές της. Ομως οι λόγοι αυτοί απλώς επιτάχυναν τα γεγονότα –η απόφαση ήταν προφανώς από καιρό ειλημμένη.