Μόνη επιλογή ο δεύτερος δρόμος

Πρώτο, αφού ευχαριστήσω για τη φιλοξενία, να πω ότι καλύτερα ίσως το ερώτημα, αντί «υπάρχει άλλος δρόμος;» να ήταν «υπάρχει δρόμος;». Γιατί τώρα δεν είμαστε σε δρόμο. Οπως στις ταινίες του Χίτσκοκ είμαστε σε γκρεμό. Εκεί μας έχουν οδηγήσει ΝΔ, ΠαΣοΚ και ΔΗΜΑΡ. Δεν χρειάζεται ανάλυση. Το βιώνει με τον πιο βαρύ τρόπο η κοινωνία μας.

Δεύτερο, η εναλλακτική λύση που προτείνεται μέσα στο κοινοβουλευτικό σύστημα από την αξιωματική αντιπολίτευση, τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, δηλαδή να μείνουμε στο ευρώ αλλά να φύγουμε από το μνημόνιο, είναι «δρόμος που δεν μπορεί να υπάρξει». Αυτό το διαπιστώνουμε γιατί όροι μνημονιακού τύπου τίθενται παντού: στην Κύπρο, στην Ισπανία, στη στήριξη των τραπεζών, στην αγορά ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα, στις χρηματοδοτήσεις από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. «Μνημόνιο» και «ευρωζώνη» θα αναφέρονται ως συνώνυμες λέξεις σε μια ανανεωμένη έκδοση του λεξικού Μπαμπινιώτη. Για τον απλούστατο λόγο ότι το περιεχόμενο των μνημονίων που αποφασίζονταν σε επίπεδο χώρας-μέλους χωριστά θεσμοποιείται πια ως γενική ρύθμιση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως επιβεβαιώνουν και οι προτάσεις της Γερμανίας για τον υπερεπίτροπο. Η «ευρωζώνη» είναι θεσμικό μνημόνιο και δεν μπορείς να φύγεις από το ένα χωρίς να φύγεις και από το άλλο. «Μετά είκοσι έτη» μπορεί να μην είναι έτσι, αλλά τότε η νεολαία θα έχει σαπίσει κι εμείς θα κοιτάμε τα πράγματα από ψηλά.

Τρίτο, πραγματικά «υπάρχει δρόμος», αλλά μπορεί να είναι καταστροφικός για τη χώρα, όπως ο δρόμος της εκτροπής –κάτι πολύ συνηθισμένο στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, αλλά πολύ ασυνήθιστο τις τελευταίες δεκαετίες. Παρακολουθούμε με ποιον τρόπο η κρίση επεκτείνεται από τα δημόσια οικονομικά στην πραγματική οικονομία, από εκεί στην κοινωνία, από εκεί στη λαϊκή ψυχολογία, από εκεί στις ιδέες, από εκεί στην πολιτική. Ο εξευτελισμός των ανθρώπων, η φτώχεια, η βία, η εγκληματικότητα, ο ναζισμός. Το δημόσιο πλαίσιο έχει απαξιωθεί και καταρρέει. Από τον καθένα απελευθερώνονται τυφλές, ανεπεξέργαστες, σκοτεινές δυνάμεις. Ολα αυτά αποτελούν το ευνοϊκότερο περιβάλλον για εκτροπή –είτε συγκαλυμμένη από κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις, είτε ακροδεξιού τύπου, είτε στρατιωτικού τύπου με πρόσχημα την προστασία από τα δύο άκρα. Το χωράφι είναι έτοιμο, τα βρωμόδεντρα αρχίζουν να απλώνονται. Εκτός εάν…

Τέταρτο, εκτός εάν όντως «υπάρχει δρόμος», όπως προφανώς τον υπονοείτε κι εσείς στο ερώτημά σας, που θα αναγεννήσει την αισιοδοξία, θα φέρει την αξιοπρέπεια με βιοτικούς και ηθικούς όρους. Είμαι πεισμένος ότι υπάρχει. Ο μόνος δρόμος είναι ο δεύτερος δρόμος, το «Σχέδιο Β». Είναι δηλαδή η δέσμη προωθημένων ριζοσπαστικών μετασχηματισμών με αφετηρία την αποχώρηση από το ευρώ: παύση πληρωμών, εθνικοποίηση τραπεζών, δημοκρατικός σχεδιασμός, κοινωνικός έλεγχος, ρευστότητα, επιθετική πολιτική στην απασχόληση. Κάτω όμως από τρεις αυστηρούς όρους.

Πρώτο, ότι η πλειοψηφία του λαού πιστεύει σε αυτή τη λύση, παίρνει μέρος σε μια δύσκολη αλλά όμορφη και με πνοή συλλογική μάχη. Αυτό ίσως είναι που επιδιώκει το πολιτικό σύστημα να αποτρέψει με κάθε τρόπο και γι’ αυτό συνεχώς ακούμε από κυβέρνηση και αντιπολίτευση ότι «η έξοδος από το ευρώ είναι καταστροφή». Κι έχουμε φτάσει στο σημείο η Ελλάδα, που την αφορά άμεσα, να είναι η μόνη χώρα στην ευρωζώνη που δεν έχει καταρτίσει εναλλακτικό έστω «Σχέδιο Β» για την περίπτωση αποχώρησης της ίδιας από το ευρώ που μπορεί να προκύψει από στιγμή σε στιγμή, για δεκάδες λόγους, ακόμη και «δι’ ασήμαντον αφορμήν».

Δεύτερο, να μας βρει όχι μόνο ψυχικά, αλλά και πολιτικά και επιστημονικά οργανωμένους, τεκμηριωμένους και προετοιμασμένους. Η τομή είναι τόσο μεγάλη –επαναστατικού χαρακτήρα αφού αφορά την αλλαγή στην κεντρική οικονομική, πολιτική και ιδεολογική επιλογή της άρχουσας τάξης στη μεταπολιτευτική Ελλάδα –ώστε δεν επιτρέπεται να μας βρει απροετοίμαστους. Τότε αντί για ανάταση θα έχουμε πανικό και μπορεί να φτάσουμε σε χειρότερες καταστάσεις ακόμη κι από σήμερα.

Και τρίτο, να υπάρχει έγκαιρη προσέγγιση σε φαινομενικά δύσκολες πτυχές του εγχειρήματος (γιατί τίποτε δεν είναι εύκολο σήμερα για την Ελλάδα): επάρκεια πετρελαίου, φαρμάκων, πληθωρισμός, υποτίμηση, συνάλλαγμα. Ας πάρουμε για παράδειγμα το πετρέλαιο. Ναι τους πρώτους μήνες θα μπορούσαμε να έχουμε πρόβλημα ομαλού εφοδιασμού (έχουμε όμως και σήμερα, άλλου τύπου, λόγω απαγορευτικών τιμών) αν δεν έχουμε κινηθεί στην κατεύθυνση διμερών συμφωνιών με χώρες εκτός ατλαντικού ελέγχου όπως η Ρωσία, που αναζητεί με αγωνία συνεργασίες στη Μεσόγειο μετά τις εξελίξεις στη Συρία ή όπως το Ιράν που προσπαθεί εναγώνια να κρατήσει πελατεία λόγω του ευρωαμερικανικού εμπάργκο (το οποίο το αψηφά εντελώς η Τουρκία).

Καταλήγοντας, για να «υπάρξει ο δρόμος» ο καλός κι ευλογημένος, απαιτούνται δύο ακόμη πιο πρωταρχικές «διαρθρωτικές αλλαγές». Η διαρθρωτική αλλαγή στο μυαλό μας, ώστε να αρχίσουμε να σκεφτόμαστε ελεύθερα έξω από τον σκοτεινό θάλαμο των Βρυξελλών. Και η διαρθρωτική αλλαγή στην καρδιά μας, ώστε να σπάσουμε το τείχος του φόβου και να βηματίσουμε θαρρετά προς το μέλλον.