Μαίνεται ο Ψυχρός Πόλεμος των μίντια

Ο παγκόσμιος πόλεμος της πληροφορίας έχει ήδη κηρυχθεί. Στο ένα στρατόπεδο βρίσκονται οι κυβερνήσεις που θεωρούν την ελεύθερη ροή της πληροφορίας αλλά και την πρόσβαση των πολιτών σε αυτή, απαράγραπτο ανθρώπινο δικαίωμα. Στο αντίπαλο όσες κυβερνήσεις θεωρούν ότι ο έλεγχος της πληροφορίας συνιστά απόλυτο κυριαρχικό δικαίωμα τους. Το επίπεδο διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων είναι διττό. Αφενός θεσμικό, μέσω διεθνών οργανισμών όπως η Διεθνής Ένωση Τηλεπικοινωνιών (ITU), αφετέρου τοπικό και σε καθημερινή βάση – βλέπε τί συμβαίνει στη Συρία.

Ο κοινωνιολόγος Φίλιπ Ν. Χάουαρντ χρησιμοποίησε πρόσφατα τον όρο «νέος ψυχρός πόλεμος» για να περιγράψει τις «μάχες ανάμεσα σε τηλεοπτικά ΜΜΕ και στα νεοεισαχθέντα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που προσεγγίζουν με τελείως διαφορετικό τρόπο την αναπαραγωγή, τη διαχείριση αλλά και τον έλεγχο της είδησης». Τα μεν, λόγω της χρηματοδότησης που απαιτεί η λειτουργία τους, είναι αρκετά πιο συγκεντρωτικά και άρα υπόκεινται με πολύ μεγαλύτερη ευκολία σε κρατικό έλεγχο. Τα δε, μπορούν να μετατρέψουν όποιον διαθέτει ένα κινητό τηλέφωνο σε περιπλανούμενο αναμεταδότη των κυβερνητικών ενεργειών, καλών ή κακών. Για να τους αναγκάσει κάποιος να σωπάσουν θα πρέπει «κλείσει» όλο το Διαδίκτυο.

Παρακολουθώντας τις μάχες ανάμεσα σε τηλεοπτικά και κοινωνικά δίκτυα σε χώρες όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και η Συρία, ο Χάουαρντ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι και στις τρεις αυτές χώρες οι κυβερνήσεις παρέχουν έντονη στήριξη στα κρατικά τηλεοπτικά δίκτυα. Αυτές οι «ενδο-μιντιακές» μάχες έχουν κατά τον Χάουαρντ μεγάλο ενδιαφέρον και σημασία αφού, όπως υποστηρίζει, η κυκλοφορία της πληροφορίας αντικατοπτρίζει και την κοινωνικοπολιτική οργάνωση κάθε χώρας.

Εξίσου σημαντικό είναι βέβαια και ποιος είναι ο αρχικός κάτοχος της πληροφορίας. Όπως προειδοποίησε και η υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χίλαρι Κλίντον, προασπιζόμενη την ελεύθερη πρόσβαση στο Διαδίκτυο, που συνεπάγεται και ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία, σε ομιλία της τον Ιανουάριο του 2010, «με πολλές κυβερνήσεις να υψώνουν ηλεκτρονικά εμπόδια» βρισκόμαστε ενόψει ενός «παραπετάσματος που εμποδίζει την καθολική πρόσβαση στην πληροφορία».

Το Δεκέμβριο αναμένεται να συναντηθούν στο Ντουμπάι τα 190 περίπου κράτη μέλη της ITU προκειμένου να ανανεώσουν τη διεθνή σύμβαση τηλεπικοινωνιών που υπογράφηκε το 1988. Και ενώ η συνθήκη επικεντρώνεται κυρίως σε τεχνικά μέρη, πολλές χώρες έχουν ήδη υποβάλλει προτάσεις τροποποίησης της ώστε να εξασφαλίσουν και τύποις την άδεια να λογοκρίνουν.

Εντός των συνόρων τους οι κυβερνήσεις μπορούν να παρεμποδίσουν την πληροφόρηση αρκετά πιο εύκολα. Η πρώτη κίνηση της συριακής κυβέρνησης, αφότου αποφάσισε να άρχισει να πυροβολεί διαδηλωτές, ήταν να απομακρύνει όλους τους ξένους δημοσιογράφους. Λίγες εβδομάδες πριν, η κυβέρνηση του Τατζικιστάν είχε μπλοκάρει την υπηρεσία Youtube και είχε διακόψει το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο σε μία απομακρυσμένη περιοχή όπου δυνάμεις της πολεμούσαν ενάντια σε αντικαθεστωτικούς. Παλαιότερα, λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς του 2008, η κινεζική κυβέρνηση απαγόρευσε σε όλους τους ξένους δημοσιογράφους την είσοδο στο Θιβέτ, όταν αποφάσισε να καταστείλει με βίαια μέσα τις διαμαρτυρίες αντιφρονούντων.

Βέβαια οι κυβερνήσεις έχουν πλέον στη διάθεση τους ακόμα πιο σύγχρονα μέσα παραπληροφόρησης. Ενδεικτικά, πριν από δύο εβδομάδες, ο Οσάμα Μονατζέντ, ένας σύρος σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας, ο οποίος σε σταθερή βάση ενημερώνει σχετικά με τις προόδους της αντιπολίτευσης στη Συρία, άρχισε ξαφνικά να προπαγανδίζει υπέρ της κυβέρνησης του Μπασάρ αλ Άσαντ. Το δορυφορικό τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Αραμπίγια κατήγγειλε τον «Συριακό Ηλεκτρονικό Στρατό», μια μυστηριώδη οργάνωση με άμεση ή έμμεση στήριξη από τη συριακή κυβέρνηση, για ηλεκτρονική παρείσφρηση στη σελίδα του στο Twitter.

Οι δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της ελευθερίας της πληροφορίας χρειάζονται και αυτές ένα νέο όπλο προκειμένου να αντέξουν στον εν εξελίξει και ολοένα εξαπλούμενο Ψυχρό Πόλεμο των μίντια. Δε θα πρέπει να επιτρέπεται σε χώρες να απαγορεύσουν την είσοδο σε δημοσιογράφους ή να «φιμώνουν» σελίδες ειδησεογραφικού περιεχομένου ή κοινωνικής δικτύωσης. Κάτι τέτοιο θα πρέπει απλά να λειτουργεί προειδοποιητικά και να επιβάλει εξονυχιστικό έλεγχο από την διεθνή κοινότητα. Κυβερνήσεις που δεν έχουν κάτι να κρύψουν δεν εμποδίζουν ούτε το έργο των ΜΜΕ ούτε την πρόσβαση των πολιτών σε αυτά.

Οι Αμερικανοί λένε ότι το φως του ήλιου είναι το καλύτερο απολυμαντικό. Μόνο μέσω της ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών στην πληροφορία καθίστανται οι κυβερνήσεις υπόλογες για τα έργα τους. Κάθε απόπειρα χειραγώγησης ή απόκρυψης μιας πληροφορίας θα πρέπει στην εποχή μας να θεωρείται κατάχρηση εξουσίας.