Η παραπλάνηση έχει καταστεί στοιχείο της πολιτικής πράξης και περιλαμβάνει το ψέμα, την αποσιώπηση, τη διαστρέβλωση και μερικώς τη μπλόφα. Οι παραπάνω μορφές παραπλάνησης βρίσκονται σε αντιδιαστολή με την αλήθεια.
Το ψέμα είναι μια πράξη που στοχεύει στην παραπλάνηση, με επινόηση γεγονότων που δεν ισχύουν, με την άρνηση γεγονότων που ισχύουν, με ανειλικρινή σύνδεση των πραγματικών γεγονότων. Ο ψεύτης οδηγεί ηθελημένα τον ακροατή του σε ένα λανθασμένο συμπέρασμα, χωρίς να διατυπώνει ρητά αυτό το συμπέρασμα.
Η αποσιώπηση έγκειται στην απόκρυψη πληροφοριών που αποδυναμώνουν τη διαδικασία προσέγγισης της αλήθειας.
Η διαστρέβλωση συνίσταται στον τονισμό ή και την υποβάθμιση συγκεκριμένων γεγονότων ώστε να ενισχυθεί κάποια θέση ή στάση.
Η μπλόφα έχει σκοπό να μεταβιβάσει κάτι ανακριβές. Αλλά, σε αντίθεση με το ψέμα, πρόκειται μάλλον για εξαπάτηση παρά για ανακρίβεια.
Το σημαντικό είναι ότι οι πολιτικοί παραπλανούν και τον ίδιο το λαό τους. Ο λόγος είναι η πίστη τους ότι εξυπηρετούν το συμφέρον της χώρας τους. Ισχυρίζονται πως η παραπλάνηση είναι ένα χρήσιμο εργαλείο διακυβέρνησης μέσα σ’ έναν επικίνδυνο κόσμο.
Είναι σχετικά εύκολο αυτοί που χαράζουν πολιτική να πουν ψέματα στους πολίτες, γιατί ελέγχουν τους μηχανισμούς συγκέντρωσης και μετάδοσης πληροφοριών. Μάλιστα, επειδή οι ηγέτες στα δημοκρατικά καθεστώτα έχουν εξάρτηση από την κοινή γνώμη, η επιστράτευση του ψέματος με τη μορφή κινδυνολογίας κυριαρχεί στις δημοκρατίες.
Το γεγονός αυτό προκαλεί σοβαρή ζημιά σε κάθε δημοκρατική πολιτεία, επειδή δημιουργεί μια τοξική κουλτούρα ανεντιμότητας, ενθαρρύνοντας την ανειλικρίνεια στην καθημερινή ζωή. Πρέπει να σημειωθεί ότι η υπερβολική αποσιώπηση και η διαστρέβλωση μπορούν να έχουν εξίσου ατυχείς επιπτώσεις, αλλά τα είδη αυτά παραπλάνησης δεν έχουν τον ίδιο βαθμό επικινδυνότητας με την ανεξέλεγκτη ψευδολογία.
Η ψευδολογία δυσκολεύει τους πολίτες μιας Δημοκρατίας να επιλέξουν πολιτικές προτάσεις και πρόσωπα και, πάνω απ’ όλα, δυσκολεύει την αγορά ιδεών η οποία καλλιεργείται εκεί όπου υπάρχουν υψηλά επίπεδα διαφάνειας και ειλικρίνειας. Εξάλλου, το κόστος της συναλλαγής σε περιβάλλον παραπλάνησης είναι τεράστιο, γεγονός που ενισχύει τη διαφθορά και υπονομεύει το κράτος δικαίου. Τέλος, η διάχυτη ψευδολογία μπορεί να αλλοτριώσει τους πολίτες σε σημείο που να χάσουν την πίστη τους στη δημοκρατική διακυβέρνηση και να είναι διατεθειμένοι να ανεχθούν κάποια μορφή απολυταρχίας.
Το συμπέρασμα είναι ότι η παραπλάνηση μπορεί να προκαλέσει σοβαρή βλάβη σε κάθε πολιτεία. Κατά τον Καντ το ψέμα αποτελεί τη μεγαλύτερη παραβίαση του καθήκοντος που έχει ο άνθρωπος προς τον εαυτό του.
Στη μικρή μας χώρα η αλήθεια είναι το ζητούμενο. Οι πολίτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη στους πολιτικούς και το περιβάλλον ανειλικρίνειας κυριαρχεί, δίνοντας χώρο στο χάος.
Οι πολιτικές προτάσεις των κομμάτων, πολλές φορές, δεν είναι τεκμηριωμένες και δίνουν χώρο στο λαϊκισμό. Η τελευταία προεκλογική περίοδος έδωσε χώρο για αποδυνάμωση της αγοράς των ιδεών και το πραγματικό νόημα της Δημοκρατίας. Από τα τηλεοπτικά παράθυρα ξεπήδησαν ύβρεις, προπηλακισμοί και προτάσεις που δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική. Άλλες φορές μπορούσε κάποιος να διαπιστώσει αποσιώπηση παραμέτρων του πολιτικού προβλήματος για απλούστευση της λύσης του και άλλες φορές κυριαρχούσαν βολικές συνδέσεις καταστάσεων που ενίσχυαν τη διαφοροποίηση από τους αντιπάλους και έδιναν ελπίδες. Η αγορά ελπίδας ήταν το χαρακτηριστικό της προεκλογικής περιόδου.
Οι εκλογές τελείωσαν και η κυβέρνηση ανέλαβε το έργο της. Το τι περιμένει ο λαός από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση είναι προφανές: εργατικότητα, σοβαρότητα και καλλιέργεια κλίματος ειλικρίνειας. Από την κυβέρνηση περιμένει και κάτι ακόμα: να εστιάσει στη δημιουργία περιβάλλοντος διαλόγου, να αξιοποιήσει τη δεξαμενή του εθνικού ταλέντου και να συνθέσει χωρίς προκαταλήψεις.
Οι παραπλανήσεις του προηγήθηκαν και δοκίμασαν τη Δημοκρατία μας, ας αποτελέσουν οδηγό για την αποφυγή επανάληψής τους στο μέλλον…
*Ο κ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι π. Πρύτανης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
E-mail:cmasalas@cc.uoi.gr
