Η παρεξήγηση και ο ανορθολογισμός

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι ούτε δύναμη προόδου ούτε δύναμη οπισθοδρόμησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ο πρωταγωνιστής της τελευταίας φάσης ενός σύγχρονου πολιτικού ατυχήματος, μιας μεγάλης καραμπόλας που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη αλλά με ορατό τέλος. Σε λίγο οι διασώστες θα προσεγγίσουν τα συντρίμμια σε αναζήτηση επιζώντων. Αν αυτά σας ακούγονται πολύ δραματικά, ιδιαίτερα στο ξεκίνημα ενός κειμένου, σκεφθείτε σαν θεατές του ατυχήματος στην ταινία του Γκοντάρ, λαμβάνοντας πάντως υπόψη ότι οι θεατές παίζουν στην ταινία.

Η δυναμική που μας οδηγεί στις εκλογές χαρακτηρίζεται από μια θεμελιακή ασυμμετρία: όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποδέχονται την ανατροπή του μακροπλαισίου της κοινωνικής ζωής προκειμένου να διασωθεί το μικροπλαίσιο της ζωής ενός εκάστου. Φαίνεται σαν μια αντικοινωνική επιλογή, ωστόσο οι άνθρωποι που την κάνουν βρίσκονται ως επί το πλείστον σε κατάσταση σοκ, σε συνθήκες ένδειας ή έχοντας προεξοφλήσει την έκπτωσή τους από το αποδεκτό πλαίσιο που είχαν ορίσει για τη ζωή τους. Σε ατομικό επίπεδο οι επιλογές που οδηγούν στον ΣΥΡΙΖΑ είναι καθαρά συντηρητικές. Αλλά στο μακροεπίπεδο της οικονομίας βλέπουμε την υφιστάμενη ελληνική Σοβιετία να προσπαθεί να κρατηθεί στη ζωή μεταλλασσόμενη και σφαδάζοντας. Η πλασματική υπεραξία, αποσυνδεμένη από κάθε παραγωγική διαδικασία, αποδίδεται από ένα σύστημα που θα μπορούσε να συντηρηθεί είτε με εξωτερικό δανεισμό, όπως μέχρι πρότινος, είτε με πληθωριστικό εθνικό χρήμα, όπως σε λίγο.

Σε πολιτικό επίπεδο, η σχέση του ΣΥΡΙΖΑ με τους αυριανούς ψηφοφόρους του συνίσταται σε ένα πλέγμα παρεξηγήσεων που αναμένεται να του αποδώσουν σημαντικά εκλογικά κέρδη. Ο ΣΥΡΙΖΑ πουλάει μακροπρόθεσμη ελπίδα μέσα από κοσμογονικές, σχεδόν πλανητικές, αλλαγές σε ανθρώπους που την αγοράζουν με τη βραχυπρόθεσμη προσδοκία να μην πληρώσουν φόρους, να μην υποστούν μείωση μισθού και να απαλλαγούν από τα δάνειά τους τις επόμενες βδομάδες. Οι χρονικοί ορίζοντες του ΣΥΡΙΖΑ και των ψηφοφόρων του είναι ασύμβατοι αλλά συγκοινωνούν μέσα από το κανάλι του ανορθολογισμού. Ο ορίζοντας του πραγματικού πολιτικού χρόνου και της εύλογης διάρκειας στον οποίο λαμβάνονται οι ορθολογικές αποφάσεις φαίνεται να έχει εκλείψει. Η ωφέλιμη για τον ΣΥΡΙΖΑ παρεξήγηση με τους αυριανούς ψηφοφόρους του συντηρείται με την επιτήδεια εκμετάλλευση του θυμικού των θολωμένων Ελλήνων. Η πατριωτική ρητορική μεταγγίζει δεξιές ψήφους στον ΣΥΡΙΖΑ, με ενδιάμεσο σταθμό τον Καμμένο. Κάτω όμως από τις κορόνες ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει συνεπής στην ιδεολογική ταυτότητά του. Σύμφωνα με τον αρχηγό του, η χώρα βρίσκεται σε «ταξικό πόλεμο». Η επίκληση στον «λαό» γίνεται με όρους μαρξιστικής αρχαιολογίας. Οι υπερήφανοι Ελληνες του ΣΥΡΙΖΑ, αν και δεν θέλουν να το ξέρουν, είναι ο λαός μιας λαϊκής δημοκρατίας.

Για να το πούμε ξεκάθαρα και απερίφραστα, το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ είναι το πρόγραμμα ενός κομμουνιστικού κόμματος, κάτι ανάμεσα σε μπροσούρα μεταφρασμένη από γλώσσα του υπάρξαντος σοσιαλισμού και σε προκήρυξη ντόπιας αριστερίστικης φοιτητικής παράταξης. Βεβαίως, λιγότερο από τρεις βδομάδες από τις εκλογές, περιμένουμε το ενημερωμένο «κυβερνητικό» πρόγραμμα. Εκεί είναι μάλλον απίθανο να βρούμε αναθεωρημένες τις βασικές θέσεις που προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία του ΣΥΡΙΖΑ: Η «ιδιωτική καπιταλιστική πρωτοβουλία» είναι «απάνθρωπη». Τα προγράμματα «διάσωσης» είναι «μολυβένια σωσίβια που αποσκοπούν στην αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου». Το τραπεζικό σύστημα θα κρατικοποιηθεί και οι τράπεζες θα διοικούνται «με συμμετοχή και ισχυρά ελεγκτικά δικαιώματα των εργαζομένων», τουτέστιν από τους κρατικοδίαιτους συνδικαλιστές. Το ίδιο και για τις υπόλοιπες νυν και πρώην ΔΕΚΟ που θα γίνουν ΔΕΚΟ εσαεί: «Παραγωγική ανασυγκρότηση χωρίς μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις δεν γίνεται». Ο κ. Φωτόπουλος δεν έπεσε έξω στον συνεταιρισμό του με τον κ. Τσίπρα. Θα προστεθούν δημόσιοι οργανισμοί, αρκετοί για να μειωθεί στο μισό η ανεργία. Θα αποκατασταθούν οι μισθοί και οι συντάξεις στο 100% των μισθών. Οι παροχές της Υγείας και της Παιδείας θα είναι δωρεάν για όλους όσοι βρίσκονται σε ελληνικό έδαφος και ανεξαρτήτως εισοδήματος. Φυσικά, θα χαρισθούν δάνεια, θα «τακτοποιηθούν» συμβασιούχοι, όλα αυτά «μακριά από λογιστικές αντιλήψεις».

Η πολιτική και οικονομική ανάλυση του ΣΥΡΙΖΑ είναι παιδαριώδης. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, οι αφελείς ιδεολόγοι να μετατραπούν σε πολιτικούς τυχοδιώκτες. Τουλάχιστον δεν αποκλείεται να το επιχειρήσουν. Είναι όμως μάλλον αργά. Είναι φανερό ότι το αποτέλεσμα των παρεξηγήσεων έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες των ηγετικών κλιμακίων του ΣΥΡΙΖΑ. Εκεί οι λιγότερο άφρονες θα επιθυμούσαν κατά βάθος την υποχώρηση του κόμματος στη δεύτερη θέση, την πιο άνετη της ελληνικής πολιτικής ζωής, αυτήν της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Γίνεται όμως όλο και περισσότερο αμφίβολο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα αποφύγει την εξουσία που θέλουν να του φορτώσουν όλο και περισσότεροι έλληνες ψηφοφόροι. Το φορτηγό, παγιδευμένο με εκρηκτικά, φαίνεται να κινείται προς τον στόχο με ανεξέλεγκτη ταχύτητα και, παρά τις όποιες δεύτερες σκέψεις ορισμένων εκ των χειριστών του, τα κοντά τους ποδάρια δεν φτάνουν στο πεντάλ του φρένου.

Ως κυβέρνηση αύριο ο ΣΥΡΙΖΑ θα έχει διαπραγματευτικό πλεονέκτημα ή μειονέκτημα στην Ευρώπη; Αν και αυτή τη στιγμή κεφαλαιοποιεί τα πάντα στην εσωτερική πολιτική αγορά, είναι προφανές ότι στην ευρωπαϊκή σκηνή θα έχει μείζον πολιτικό μειονέκτημα. Αυτά που σήμερα εμφανίζονται διατεθειμένοι να συζητήσουν οι Ευρωπαίοι με το φόβητρο του ΣΥΡΙΖΑ είναι περισσότερο από αμφίβολο αν θα είναι διατεθειμένοι να τα συζητήσουν με τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ στον ρόλο του επίσημου διαπραγματευτή. Είναι προφανές ότι οι κατάπτυστοι ευρωπαίοι ηγέτες του κατάπτυστου «αστικού κόσμου» δεν θα παραχωρήσουν στους δεδηλωμένους υποψήφιους ανατροπείς τους όσα ενδεχομένως θα παραχωρούσαν σε έναν «συστημικό» συνομιλητή. Αποσυνδέοντας το πολιτικό στοιχείο από το υποτιθέμενο καθαρό οικονομικό κόστος της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη κάνουμε ένα θανάσιμο λάθος εκτίμησης. Αλλά και αυτό εγγράφεται στον κυρίαρχο ανορθολογισμό που μας οδηγεί στη 18η Ιουνίου.