Αύριο, Δευτέρα, η γαλλική Γερουσία θα ψηφίσει επί ενός νοµοσχεδίου που θα ποινικοποιεί την άρνηση της γενοκτονίας των Αρµενίων το 1915 και όποιων άλλων γεγονότων αναγνωρίζονται ως γενοκτονία από το γαλλικό δίκαιο.
Το νοµοσχέδιο έχει ήδη εγκριθεί από την Εθνοσυνέλευση, την Κάτω Βουλή του γαλλικού κοινοβουλίου. Η Γερουσία θα πρέπει να το καταψηφίσει, στο όνοµα της ελευθερίας του λόγου, της ελευθερίας της ιστορικής έρευνας και του άρθρου 11 της πρωτοποριακής γαλλικής διακήρυξης των δικαιωµάτων του ανθρώπου και του πολίτη του 1789 («η ελεύθερη επικοινωνία σκέψεων και απόψεων είναι ένα από τα πιο πολύτιµα δικαιώµατα…»).
Το ερώτηµα εδώ δεν είναι το αν οι θηριωδίες που διαπράχθηκαν εναντίον των Αρµενίων τα τελευταία χρόνια της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας ήταν τροµακτικές ή το αν θα έπρεπε να αναγνωριστούν στην τουρκική και στην ευρωπαϊκή µνήµη. Ηταν και θα έπρεπε. Το ερώτηµα είναι: Θα έπρεπε να είναι έγκληµα σύµφωνα µε το δίκαιο της Γαλλίας ή άλλων χωρών να αµφισβητεί κανείς το αν αυτά τα τροµακτικά γεγονότα αποτελούσαν γενοκτονία, η οποία είναι όρος που χρησιµοποιείται στο διεθνές δίκαιο;
Χωρίς να ελαχιστοποιεί τα όσα υπέφεραν οι Αρµένιοι, ο διάσηµος ειδικός στην οθωµανική ιστορία Μπέρναρντ Λούις έχει αµφισβητήσει στο παρελθόν αυτό ακριβώς το σηµείο. Και έχει το γαλλικό κοινοβούλιο τα εφόδια και το δικαίωµα να εµφανίζεται ως δικαστήριο που κρίνει την παγκόσµια ιστορία εκδίδοντας ετυµηγορίες για τη συµπεριφορά άλλων εθνών κατά το παρελθόν; Η απάντηση είναι: Οχι και όχι.
Επιπλέον, το νοµοσχέδιο θα ποινικοποιούσε όχι απλώς την «αµφισβήτηση» της γενοκτονίας των Αρµενίων αλλά και την «εξωφρενική ελαχιστοποίησή» της. Οπως λέει η Φρανσουάζ Σαντερναγκόρ της εκστρατείας Ελευθερία για την Ιστορία, αυτό εισάγει µια ασαφή έννοια, ακόµη και µε τις προδιαγραφές τέτοιων νόµων για την ιστορική µνήµη.
Αν οι τουρκικές εκτιµήσεις για τους αρµενίους νεκρούς είναι περί τους 500.000 και οι αρµενικές περί το 1,5 εκατοµµύριο ανθρώπους, τι θα θεωρηθεί ελαχιστοποίηση; 547.000; Και θα πρέπει να συλληφθεί ο τούρκος πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τέτοια «ελαχιστοποίηση» κατά την επόµενη επίσηµη επίσκεψή του στη Γαλλία; (Το νοµοσχέδιο προβλέπει πρόστιµο 45.000
ευρώ και φυλάκιση ενός έτους.)
Θα µπορούσατε να πείτε ότι αυτό το νοµοσχέδιο είναι µια άτσαλη προσπάθεια για την πραγµατοποίηση µιας ευγενούς πρόθεσης. Αυτό θα ήταν αφελές. Υπάρχει µια αξιοπρόσεκτη σχέση ανάµεσα στην εµφάνιση τέτοιων προτάσεων στο γαλλικό κοινοβούλιο και στο γεγονός ότι πλησιάζουν εθνικές εκλογές, στις οποίες κάπου µισό εκατοµµύριο ψηφοφόροι αρµενικής καταγωγής παίζουν έναν σηµαντικό ρόλο.
Δεν στηρίζουν όλοι οι κορυφαίοι πολιτικοί του κόµµατος UMP του Νικολά Σαρκοζί το νοµοσχέδιο που πρότεινε ένας από τους βουλευτές του. Ο υπουργός Εξωτερικών Αλέν Ζιπέ αντιτίθεται. Αλλά αυτό συµβαίνει επειδή ανησυχεί για τις επιπτώσεις στις σχέσεις της Γαλλίας µε την Τουρκία. Οπως ήταν αναµενόµενο, η τουρκική κυβέρνηση αντέδρασε µε σφοδρότητα. Ανακάλεσε τον πρεσβευτή της σε ένδειξη διαµαρτυρίας και ο πρωθυπουργός Ερντογάν είπε ότι «περί το 15% του πληθυσµού στην Αλγερία σφαγιάστηκε από τους Γάλλους από το 1945 και µετά. Αυτό είναι γενοκτονία».
Ετσι µια τραγωδία που θα έπρεπε να είναι αντικείµενο σοβαρών επετειακών τελετών και ελεύθερης ιστορικής συζήτησης µειώνεται σε όργανο πολιτικής χειραγώγησης. Ο απολογισµός των νεκρών τού χθες συνδέεται µε την καταµέτρηση των ψήφων τού αύριο. Με κατηγορείς για γενοκτονία, σε κατηγορώ για γενοκτονία.
Και όµως, αυτές είναι όλο και πιο συµβολικές παρά αποτελεσµατικές ενέργειες. Ούτως ή άλλως, σε µια χώρα όπως η Γαλλία, και µε µάλλον µεγαλύτερη δυσκολία στην Τουρκία, το Ιnternet επιτρέπει στους ανθρώπους να βρουν, µε δυο-τρία κλικ του ποντικιού παραπάνω, αυτές τις απαγορευµένες απόψεις.
Εποµένως, αυτό δεν είναι παρά το τελευταίο παράδειγµα µιας πολύ ευρύτερης πρόκλησης. Ποια θα πρέπει να είναι τα όρια της ελεύθερης έκφρασης στην εποχή του Ιnternet; Ποιες θα πρέπει να είναι οι νόρµες για την ελευθερία του λόγου σε έναν δικτυωµένο κόσµο; Και ποιος θα πρέπει να τα καθορίσει;
Αυτά είναι ανάµεσα στα ερωτήµατα µε τα οποία ασχολείται το πρόγραµµα Free Speech Debate (www.freespeechdebate.com) που µόλις εγκαινιάσαµε στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης. Ανάµεσα στις δέκα αρχές που προσφέρουµε προς συζήτηση, κριτική και αναθεώρηση, µία είναι ιδιαιτέρως σχετική µε το ζήτηµα της γενοκτονίας των Αρµενίων. Λέει ότι «δεν επιτρέπουµε κανένα ταµπού στη συζήτηση και στη διάδοση της γνώσης». Νόµοι για την ιστορική µνήµη, όπως αυτός που προτείνεται τώρα στη Γαλλία, αποτυγχάνουν σαφώς σε αυτή την εξέταση. Αλλά δεν είναι το µοναδικό παράδειγµα. Την περασµένη Τετάρτη η αγγλόφωνη Wikipedia κατέβασε τους διακόπτες για 24 ώρες για να διαµαρτυρηθεί κατά του προτεινόµενου στις ΗΠΑ νόµου για τον τερµατισµό της πειρατείας online, ο οποίος στη σηµερινή εκδοχή του θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις για την ελεύθερη διάδοση της γνώσης στο Διαδίκτυο.
Ας δώσει, την ερχόµενη εβδοµάδα, η γαλλική Γερουσία ένα παράδειγµα στο Κογκρέσο των ΗΠΑ υπέρ της υπεράσπισης της πνευµατικής ελευθερίας.
O κ. Τίμοθι Γκάρτον Ας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
