Εκτροπές και παρεκτροπές σε χορό γύρω από τα ΑΕΙ

Οι πανεπιστημιακοί και το προσωπικό των ΑΕΙ βιώνουν εδώ και δεκαετίες τις συνέπειες σπασμωδικών παρεμβάσεων από περαστικές κυβερνήσεις, ελλείψει ενός επεξεργασμένου στρατηγικού σχεδιασμού. Κατά το τελευταίο έτος, βιώνουν την επιχείρηση καθολικής σπίλωσης, που εφαρμόστηκε ως εργαλείο-αποκύημα πολιτικής κρίσης σε όλους πρακτικά τους επαγγελματικούς κλάδους. Από το τέλος του θέρους, οπότε και ψηφίστηκε ο νέος νόμος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, ως σήμερα, το προσωπικό των ΑΕΙ δέχεται έναν ορυμαγδό υπουργικών αποφάσεων, παρεμβάσεων και δηλώσεων εκ μέρους του υπουργείου Παιδείας, επιλέγοντας να μην εκφράζεται συχνά δημόσια (σεβόμενο την κρίσιμη πολιτική-οικονομική κατάσταση), μέσα από μια στάση προσμονής της επαναφοράς στη σύνεση. Είναι όμως καιρός να καταγραφούν ορισμένα μόνο από τα συμβαίνοντα, προτού οι συνέπειες των ποικίλων εκτροπών και παρεκτροπών, που έχουν εν τω μεταξύ τελεστεί, θέσουν πλέον εν μεγίστω κινδύνω το πολυδιάστατο έργο των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
Πώς ψηφίστηκε ο νόμος 4009/2011; Είναι ο μόνος νόμος που ψηφίστηκε από τέσσερα κόμματα. Έχει αναφερθεί ως υποδειγματικό παράδειγμα συναίνεσης. Είναι πράγματι ή πρόκειται για ιστορική παραπλάνηση του Ελληνικού Κοινοβουλίου; (1) Η έκθεση της Επιστημονικής Επιτροπής της Βουλής, επεσήμανε σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων. (2) Όλοι οι κατεξοχήν γνώστες βουλευτές (καθηγητές Πανεπιστημίου), όλων των κομμάτων εξέφρασαν σοβαρότατες αντιρρήσεις. (3) Τα άρθρα ψηφίστηκαν συνοπτικά καθ’ ομάδες, δίχως συζήτηση, ενώ σ’ ένα από αυτά, αναφέρεται και το κεντρικό θέμα του συστήματος εκλογής, παρουσιαζόμενο ως «ταξινομική ψήφος», όρος που δεν υφίσταται στη βιβλιογραφία. (4) Οι βουλευτές της ΝΔ ενώ την μία ημέρα ψήφισαν ως αντισυνταγματικό τον νόμο, την επομένη τον ενέκριναν. Ψηφίστηκε λοιπόν αυτός ο νόμος από την Ελληνική Βουλή, ως προϊόν κομματικής συμφωνίας υψηλού επιπέδου, αντί της οφειλόμενης πολιτικής επεξεργασίας, και το γεγονός αυτό δεν μπορεί παρά να επιφέρει τις αναπόφευκτες συνέπειές του.
Τι εκτροπές έχουν συντελεστεί; Από αρχές Σεπτεμβρίου ως σήμερα, της δημοσίευσης του νόμου ακολούθησε μια σειρά θεσμικών εκτροπών, επιχειρώντας να γίνει εφαρμόσιμος ο εν λόγω νόμος και δη μέσα σε πνεύμα «επιβολής», αντί της αναζήτησης λειτουργικότητας: (1) Τροπολογία για λεπτομερή καθορισμό εκλογικών διαδικασιών, στο εσωτερικό των αυτοδιοίκητων ΑΕΙ, εισήχθη σε νόμο περί Υγείας. (2) Υπουργική απόφαση εξεδόθη στη θέση Προεδρικού Διατάγματος, καθορίζοντας το εκλογικό σύστημα (ένα σύστημα στρεβλό, που επιβάλλει ισχυρές ομαδοποιήσεις και εμπεριέχει επιστημονικά σφάλματα (έκθεση Η. Νικολακόπουλου στη Σύνοδο Πρυτάνεων). (3) Προσωπικές επικοινωνίες της Υπουργού και του Ειδικού Γραμματέα επί διμήνου, με εκατοντάδες Καθηγητές, προκειμένου να διορισθούν επείσακτες Επιτροπές στο εσωτερικό των Πανεπιστημίων, καθώς και παράλληλη παράβαση βασικών κανόνων χρηστής διοίκησης κατά την αξιοποίηση μελών διοικητικού προσωπικού. Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα έχουν να θαυμάσουν και να ερμηνεύσουν τα αντίστοιχα ΦΕΚ που εκδόθηκαν.
Τι παρεκτροπές έχουν συμβεί; Ας αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές μόνο: (1) Διορισμένες επιτροπές να λειτουργούν παράνομα ή σε κατάσταση ιλαροτραγωδίας (πρόεδροι ή μέλη επιτροπών να δρουν ενώ βρίσκονται σε άδεια, η σύσταση των εκλογικών επιτροπών να παραμένει κρυφή ενώ ανακοινώνονται αποφάσεις τους κ.ά.), κάτω από τις αυστηρές οδηγίες της ηγεσίας του Υπουργείου («να προχωρήσετε με κάθε τρόπο και ας τα βρουν στα συνταγματικά δικαστήρια»). (2) Απειλές για διακοπή χρηματοδότησης λειτουργικών εξόδων αν δεν τηρηθούν οι ημερομηνίες (εκείνες που δεν τηρεί το Υπουργείο), (3) Απειλές για διακοπή πόρων από το ΕΣΠΑ, αλλά και επιλεκτική, τιμωρητική περικοπή πρόσβασης σε πηγές χρηματοδότησης σε ιδρύματα που κρίθηκε πως θα «όφειλαν» (;!) να υποστηρίξουν τις κυβερνητικές πράξεις.
Ποιος επιτίθεται στη Δημοκρατία; «Η μη εφαρμογή των νόμων είναι επίθεση στη Δημοκρατία», δήλωσε η Υπουργός Παιδείας. Κατανοητό, όμως τα Πανεπιστήμια είναι ίσως οι μόνοι οργανισμοί που πάγια εφαρμόζουν λεπτομερώς τους νόμους, όλους τους νόμους (ακόμα και τους γραφειοκρατικούς και τους αντικρουόμενους) μέχρι αυτοστραγγαλισμού τους. Αξιολογούνται και κυρίως υπόκεινται σε πολλαπλούς ελέγχους από ποικίλους φορείς, κάτι που δεν το βλέπουμε κατ’ ελάχιστον στα ίδια τα Υπουργεία. Εφόσον, η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας το γνωρίζει αυτό πολύ καλά, άραγε παρόμοιες ιαχές ποιαν άλλη σκοπιμότητα θα μπορούσαν να έχουν παρά να συγκαλύψουν τις θεσμικές, συνταγματικές και νομικές υπερβάσεις, στις οποίες το ίδιο παρεκτράπηκε.
Πού οδηγούμαστε; Η ηγεσία του υπουργείου Παιδείας οφείλει να παύσει, για λίγο έστω, τη στάση οίησης και επιβολής (που μόνο βραχυπρόθεσμα μπορεί να φαντάζει αποτελεσματική), ώστε να αναστοχαστεί πού οδηγεί τα ΑΕΙ. Είναι τόσες πολλές οι αντισυνταγματικές διατάξεις μέσα στον νόμο 4009/2011, καθώς και στις πρόσφατες υπουργικές αποφάσεις, που σε λίγους μήνες θα αναδειχθούν ορισμένες τουλάχιστον από αυτές, μέσω των αποφάσεων του ΣτΕ. Οι συνέπειες των ακυρώσεων εκλογικών αποτελεσμάτων και κυρίως των συνακόλουθων αποφάσεων, θα δημιουργήσουν όχι μόνο πρόσκαιρο χάος στη λειτουργία των πανεπιστημίων, αλλά κυρίως απώλεια ενός ολόκληρου έτους: κάτι που συνιστά υπερπολυτελές ρίσκο πολιτικού παιγνίου, ιδιαίτερα στις παρούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Ας μη σταθεί λοιπόν το υπουργείο Παιδείας μόνο στην απλή αλλαγή των βεβιασμένων χρονικών οροσήμων που είχε καθορίσει, κι ας περάσει άμεσα σε ουσιαστικές διορθωτικές πράξεις: απόσυρση της τροπολογίας περί εκλογικών διαδικασιών, απόδοση της ευθύνης εκλογικών επιτροπών εκ νέου στα ιδρύματα, καθορισμός ενός επιστημονικά έγκυρου εκλογικού συστήματος, επαναδιαμόρφωση των αρμοδιοτήτων και της σύνθεσης των συμβουλίων διοίκησης, σταθμισμένη συμμετοχή του συνόλου των μελών των πανεπιστημίων στις ακαδημαϊκές διαδικασίες,…, για να αναφέρουμε μόνο μερικά. Δεν υπάρχουν τα περιθώρια να βρεθούν τα ΑΕΙ σε περιδίνηση για έναν ακόμα χρόνο.
Εν τω μεταξύ, οι διοικήσεις των Πανεπιστημίων μαζί με το σύνολο των μελών τους, οφείλουν να συνεχίζουν να βρίσκουν τρόπους προκειμένου να λειτουργούν παραγωγικά, μέσα σε κλίμα εποικοδομητικής συνοχής της κοινότητάς τους, ώστε να ανταπεξέρχονται (όπως και το πράττουν τόσους μήνες τώρα) στις εξαιρετικά δυσχερείς οικονομικές συνθήκες και στην ενδεχόμενη συνέχιση της παραζάλης των εβδομαδιαίων αλόγιστων κυβερνητικών παρεμβάσεων, διασφαλίζοντας το εκπαιδευτικό, το επιστημονικό αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό τους έργο και την προβολή αυτού σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

Η κυρία Αγγελική Δημημητρακοπούλου είναι αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου.